بهروز شیدا: تقسیم دانش‌ها و بینش‌ها با خواننده

۱

نزدیک به بیست سال پیش کتاب مقدمه‌ای بر ادبیات فارسی در تبعید (۱۳۷۵ – ۱۳۵۷)، نوشته‌ی ملیحه تیره‌گل منتشر شد؛ روایتی از هیجده سال نخست آفرینش ادبی‌ی انسان ایرانی در تبعید؛ در پانصدوپنجاه‌وسه صفحه؛ شامل یک پیش‌گفتار و چهارفصل با عنوان‌های معرفی، رابطه‌ی ادبیات تبعید با زبان و فرهنگ مادر، بن‌مایه‌ها و کیفیت‌های مشترک در ادبیات تبعید، زیبائی‌شناسی‌ی آثار تبعید.

در مقدمه‌ای بر ادبیات فارسی در تبعید، تولد و گسترش انواع گوناگون ادبی در ادبیات فارسی در تبعید را می‌خوانیم؛ شعر، داستان بلند و رمان، داستان کوتاه، نقد. تعریف‌ مفاهیم گوناگون را می‌خوانیم؛ قهرمان، عشق و جنسیت، منِ دیگر، سنت، شکفته‌گی. روایتِ مبارزه، زندان، شکنجه، اعدام در دوران جمهوری‌ی اسلامی را می‌خوانیم. روایت نمودهای گوناگون بحرانِ انسان ایرانی در تبعید را می‌خوانیم.

ملیحه تیرگل با مقدمه‌ای بر ادبیات فارسی در تبعید، نگاه خواننده به هیجده سال نخستین ادبیات فارسی در تبعید را سخت غنی‌تر می‌کند؛ چشم خواننده را بیناتر. فهمِ خواننده از ادبیات فارسی در تبعید را عمق‌ها و وسعت‌ها می‌بخشد.

۲

حالا از سال ۱۳۷۵ خورشیدی بیش از بیست سال گذشته است. نسل‌‌هایی دیگر به تبعید آمده‌اند. نسلی در تبعید بالیده است. نسلی نیز فصل‌ها گذرانده است؛ موها سپید کرده است. سایه‌ی صداکُش و خفقان‌آفرینِ جمهوری‌ی اسلامی هنوز بر سرزمین ایران سنگینی می‌کند.

ادبیات فارسی در ایران هنوز صحنه‌ی غیاب سخن‌هایی است که زبان بیان نمی‌‌یابند؛ غیاب صداهایی که ناشنیده می‌مانند؛ غیاب ماجراهایی که تصویر نمی‌شوند.

ادبیات فارسی در تبعید در این سال‌ها دوران‌های گوناگون گذرانده است. از موضوع‌ها، بن‌مایه‌ها، درون‌مایه‌ها، زبان‌ها، ساختارها، ترفندهای گوناگون گذشته است. فصل دیگری به ادبیات فارسی افزوده است؛ فصل حضور سخن‌ها، صداها، ماجراهایی که در ادبیات فارسی در ایران امکان حضور ندارند.

۳

حالا چهارده کتاب دیگر از ادبیات فارسی در تبعید، نوشته‌ی ملیحه تیره‌گل در راه اند؛ بازهم روایت‌هایی از گفتمان‌های گوناگون، قاره‌های گوناگون وجود؛ نگاه‌هایی به متن‌ها، نویسند‌ه‌ها، تاریخ‌های دوران‌های گوناگون تبعید؛ روایت‌هایی که روزن‌ها، چشم‌اندازها، پرسش‌ها می‌سازند.

چهارده جلد کتاب دیگر از ادبیات فارسی در تبعید بی‌گمان نشان تلاش سترگ و کنکاش مستمر نویسنده‌ای است که دانش‌ها و بینش‌ها با خواننده‌ تقسیم می‌کند.

ملیحه تیره‌گل با چهارده کتاب دیگر از ادبیات فارسی در تبعید برگ‌هایی مانده‌گار و پُرقدر به ادبیات فارسی می‌افزاید. به حرمت و قدردانی‌ی تمام چشم‌به‌راه روایت‌های پُرقدر و معنای ملیحه تیره‌گل از ادبیات فارسی در تبعید می‌مانیم.

صفحه بعد:

اسد سیف: سندی برای کارنامه ادبیات تبعید