بر اساس شاخص شدت منازعه (Confilct Intensity Index) که تحلیل‌گران ریسک در مؤسسه Verisk Maplecroft منتشر کرده‌اند، از سال ۲۰۲۱، اوکراین، میانمار، خاورمیانه و «کریدور منازعه» در منطقه ساحل آفریقا شاهد گسترش و شدت یافتن جنگ‌ها و ناآرامی‌ها بوده‌اند.
به گزارش روزنامه بریتانیایی گاردین، اگرچه در دوران همه‌گیری کووید-۱۹ سطح منازعه‌ها در جهان کاهش یافت، کارشناسان می‌گویند روند افزایش خشونت حداقل طی یک دهه گذشته ادامه داشته است، در حالی که بسیاری از بحران‌های طولانی‌مدت همچنان بدون وقفه ادامه دارند.
آثار منازعه‌ها
هوگو برنان، مدیر پژوهشی Verisk Maplecroft، می‌گوید که منازعه‌های اخیر آثار گسترده‌ای بر تجارت، رشد اقتصادی و امنیت غذایی داشته‌اند. برای نمونه، زنجیره‌های تأمین از یک سو به دلیل تهاجم روسیه به اوکراین که صادرات غلات به خاورمیانه و آفریقا را به خطر انداخته، و از سوی دیگر به دلیل حملات شورشیان حوثی از یمن به کشتی‌رانی دریای سرخ، مختل شده‌اند.
برنان در ادامه افزود:
ریسک منازعه‌ها در حال افزایش است و طی سال‌های اخیر این روند ادامه داشته است. شرکت‌های بین‌المللی باید به این موضوع فکر کنند. ممکن است تصور کنید که چون کارخانه‌ای در سودان ندارید، این موضوع بر شما تأثیر نمی‌گذارد، اما تأثیر آن بر زنجیره تأمین باعث می‌شود که درگیری در مکانی دورافتاده نیز بر شما تأثیرگذار باشد.
گسترش خشونت و افزایش تلفات
بر اساس این گزارش، ۶,۱۵ میلیون کیلومتر مربع از جهان درگیر جنگ‌های بین یا درون کشورها هستند. به بیانی دیگر، ۴,۶ درصد از مساحت جهان اکنون تحت تأثیر منازعه قرار دارد، در حالی که این رقم در سال ۲۰۲۱، ۲,۸ درصد بود. تعداد تلفات منازعه‌ها نیز ۲۹ درصد افزایش یافته است.
در مجموع، ۲۷ کشور از جمله اکوادور، کلمبیا، هند، اندونزی و تایلند از سال ۲۰۲۱ تاکنون افزایش قابل‌توجهی در ریسک با معیارهای شاخص شدت منازعه داشته‌اند.
این گزارش یک «کریدور درگیری» در منطقه ساحل و شاخ آفریقا، از مالی تا سومالی را شناسایی کرده که شاهد دو برابر شدن خشونت طی سه سال گذشته بوده است. همچنین، ۸۶ درصد از بورکینافاسو اکنون درگیر منازعه است، در حالی که سودان و اتیوپی شاهد بروز خشونت‌های گسترده بوده‌اند.
تأثیر جنگ‌ها بر کودکان
آنجلا روسالس، مدیرعامل سازمان بین‌المللی «دهکده‌های کودکان SOS»، می‌گوید ۴۷۰ میلیون کودک در سراسر جهان تحت تأثیر جنگ‌ها قرار دارند – از جمله در اوکراین، سودان، غزه و لبنان – که پیامدهایی فراتر از مرگ و جراحت به دنبال دارد. او افزود:
کودکان در مناطق منازعه در معرض این خطر قرار دارند که در صورت ویرانی خانه‌ها، کشته‌شدن والدین یا جدا شدن از آن‌ها هنگام فرار، سرپرستی والدین خود را از دست بدهند. آن‌ها به‌ویژه در برابر استثمار، بردگی، قاچاق و سوءاستفاده آسیب‌پذیر هستند.
ادامه منازعه‌های قدیمی و ظهور منازعه‌های جدید
کلایناد رالی، رئیس سازمان نظارت بر آسیب‌های غیرنظامیان Acled، گفت در حالی که منازعه‌های جدیدی در حال ظهور هستند و رویدادهای خشونت‌آمیز پس از جنگ اوکراین ۲۷ درصد افزایش یافته است، درگیری‌های قدیمی نیز همچنان ادامه دارند.
رالی افزود که «شمار کمتری از منازعه‌ها پایان می‌یابند یا از شدتشان کاسته می‌شود، در حالی که تعداد بیشتری از آن‌ها در حال ظهورند». او به کشورهایی مانند میانمار اشاره کرد، جایی که شورش‌های مسلحانه متعددی توسط گروه‌های کوچکتر وجود دارد و رسیدن به توافق صلح جامع دشوار است. رالی افزود:
این درگیری‌های کوچکتر معمولاً تکامل می‌یابند و نسبت به نظام سیاسی‌ای که در آن قرار دارند، انعطاف نشان می‌دهند. بنابراین پایان دادن به آن‌ها بسیار دشوار است.
او ابراز نگرانی کرد که خشونت‌ها صرفاً افزایش خواهد یافت، بخشی به دلیل تنش بین ایران و اسرائیل و همچنین به دلیل روندهایی که در آن کودتاچیان و عاملان ترورها یا شبه‌نظامیان با استفاده از خشونت برای اعمال قدرت بدون مواجهه با پیامدها عمل می‌کنند.
تغییر الگوهای خشونت در دهه اخیر
یان اورتون، مدیر اجرایی سازمان خیریه «اقدام برای خشونت مسلحانه» (Action on Armed Violence) که به نظارت بر آسیب‌های غیرنظامیان می‌پردازد، می‌گوید اگر خشونت‌ها را با سال ۲۰۱۰ مقایسه کنیم، روند افزایش آن مشهود است، از جمله اوج‌گیری‌هایی که در میانه دهه گذشته در سوریه و عراق دیده شد.
او اشاره کرد که در مقایسه با اواسط دهه ۲۰۱۰ که بخش زیادی از خشونت‌ها از سوی گروه‌های مسلح غیردولتی و با استفاده از سلاح‌های سبک و مواد منفجره دست‌ساز انجام می‌شد، در سال‌های اخیر خشونت‌هایی که شامل درگیری بین دولت‌هاست افزایش یافته است. اورتون افزود: «دهه ۲۰۲۰ به‌عنوان دهه حملات هوایی و به‌ویژه حملات پهپادی شناخته خواهد شد.»