مراجع و یادداشتها
[۱]. اخوان ثالث، مهدی، «مؤخره» ، از این اوستا، تهران، ۱۳۴۱.
[۲]. بنگرید به اخوان ثالث، «قصه شهر سنگستان»، از این اوستا، یادشده.
[۳]. اخوان ثالث، «قصه شهر سنگستان»، همان.
[۴]. شاملو، «مرثیه»، باغ آینه، مجموعه آثار، دفتر یکم، بخش اول، ص ۴۱۶ـ۴۱۷.
[۵]. شاملو، «لوح» ، آیدا: درخت و خنجر و آینه، همان، بخش دوم، ص ۶۳۲ـ۶۳۳.
[۶]. شاملو، «تکرار»، آیدا در آینه، همان، بخش اول، ص ۴۸۷ و ۴۸۹.
[۷]. شاملو، «لوح»، آیدا: درخت و خنجر و آینه، همان، بخش دوم، ص ۶۳۳ ـ ۶۳۴.
[۸]. شاملو، «وصل»، «لحظهها و همیشه»، مجموعه آثار، دفتر یکم، بخش اول، ص ۴۶۷.
[۹]. شاملو، «در جدال با خاموشی»، مدایح بیصله، همان، بخش دوم، ص ۹۱۳ـ۹۱۵.
[۱۰]. شاملو، «برخاستن»، ابراهیم در آتش، همان، ص ۷۶۴.
[۱۱]. شاملو، «انگیزههای سکوت» ، لحظهها و همیشه، همان، ص ۴۵۸ ـ ۴۵۹.
[۱۲]. این قطعه نخستین بار با عنوان «و تباهی آغاز یافت»، آیدا: درخت و خنجر و خاطره، (ص ۶۳) بهچاپ رسیده است و سپس، با اعمال بازخوانی و دستکاری توسط خود شاعر، زیر عنوان «پس آنگاه زمین بهسخن درآمد» در مدایح بیصله گنجانیده شده است.
[۱۳]. شاملو، «پس آنگاه زمین به سخن درآمد» ، مدایح بیصله، مجموعه آثار، دفتر یکم، بخش دوم، ص ۹۳۰ـ ۹۳۳.
[۱۴]. شاملو، «سه سرود برای آفتاب» (سرود سوم) ، ققنوس در باران، ص ۳۴، مجموعه آثار، دفتر یکم، بخش دوم، ص ۶۵۷ـ۶۵۸.
[۱۵]. شاملو، «سِفرِ شهود» ، درآستانه، مجموعه آثار، بخش دوم، ص ۱۰۲۳ ـ ۱۰۲۷.
[۱۶]. به چاپ رسیده در نشریه کارنامه («ویژه نام احمد شاملو»)، چاپ پاریس، شمار ۶، ۱۳۷۸، ص ١١ـ۱۳، چاپ تازه در: حدیث بیقراری ماهان ، ص ۴۹ـ۵۲.
[۱۷]. شاملو، «قصیده برای انسان ماه بهمن»، قطعنامه، مجموعه آثار، دفتر یکم، بخش اول، ص ۸۵ و ۸۸.
[۱۸]. شاملو، «مرگ نازلی»، هوای تازه، همان، ص ۱۴۷ـ۱۴۸.
[۱۹]. شاملو، «شعری که زندگی است»، هوای تازه، همان، ص ۱۶۱.
[۲۰]. برای این شعر بنگرید به ابتهاج، هوشنگ، «کیوان ستاره بود»، یادگار خون سرو، یادشده.
[۲۱]. شاملو، «یادداشتها و توضیحات»، مجموعه آثار، دفتر یکم، بخش اول، ص ۵۳۶ـ۵۳۷.
[۲۲]. شاملو، «نگاه کن»، هوای تازه، همان، ص ۲۲۹ـ۲۳۲.
[۲۳]. شاملو، «یادداشتها و توضیحات»، مجموعه آثار، دفتر یکم، بخش اول، ص، ۵۴۱.
[۲۴]. شاملو، «از عمو‌هایت»، هوای تازه، همان، ص ۲۵۵ـ۲۵۶.
[۲۵]. شاملو، «آن روز در این وادی»، در آستانه، همان، بخش دوم، ص ۱۰۱۳.
[۲۶]. شاملو، «غزل آخرین انزوا»، هوای تازه، مجموعه آثار، دفتر یکم، بخش اول، ص ۲۹۲.
[۲۷]. شاملو، «سرود ابراهیم در آتش»، ابراهیم در آتش، مجموعه آثار، همان، بخش دوم، ص ۷۷۵.
[۲۸]. شاملو، «واپسین تیر ترکش، آنچنان که میگویند»، همان، ص ۷۸۳.
[۲۹]. شاملو، «ضیافت»، دشنه در دیس، همان، ص ۸۰۶.
[۳۰]. شاملو، «شعر کوچک»، آهنگهای فراموش شده، ص ۲۷ـ۲۸.
[۳۱]. شاملو، «صلیب مسیح»، همان، ص ۷۲.
[۳۲]. شاملو، «شبانه»، هوای تازه، مجموعه آثار، دفتر یکم، بخش اول، ص ۲۰۰.
[۳۳]. شاملو، «شبانه/ ۲»، آیدا درخت و خنجر و خاطره، همان، بخش دوم، ص ۵۶۶ـ۵۶۷.
[۳۴]. شاملو، «غزلی در نتوانستن»، آیدا: درخت و خنجر و آینه، همان، بخش دوم، ص ۶۰۰ـ۶۰۱.
[۳۵]. شاملو، «سرود آنکس که از کوچه به خانه بازمیگردد»، آیدا در آینه، ص ۴۹۰.