نگاهی به سریال‌های ماه رمضان

ماه رمضان از دید مسلمانان «ماه قرآن و ماه دخول به مساجد است.»

در بحارالانوار آمده که «ماه رمضان ماه خداى عزوجل مى‌باشد، و ماه توبه و ماه آمرزش و ماه آزادى از آتش دوزخ، و کامیاب شدن به بهشت است.»

شیخ صدوق نیز در «معانى‌الاخبار و امالى» می‌گوید «هر چیزى را بهارى است و بهار قرآن ماه رمضان است.»

اما از دید رسانه ملی این ماه از جمله پر پیبننده‌ترین ماه‌های سال است که طبقات و اقشار مختلف مردم قبل و بعد از افطار در خانه پای تلویزیون می‌نشینند و بعضی‌‌ها گاهی حتی تا سحر هم بیدار می‌مانند. از آنجا که رسانه ملی، اسلامی است و باید برای این ماه برنامه‌ریزی کند، تناقضی پیش می‌آید که به‌سادگی حل نمی‌شود. یعنی از یک‌سو مردم طبق احکام و روایات باید در این ماه در مسجد مشغول عبادت باشند، از سویی دیگر باید از برنامه‌های تلویزیون‌های ماهواره‌ای و بعضی تفریحات و سرگرمی‌های دیگر (مانند اینترنت و بازی‌های کامپیوتری) دست بردارند و در خانه بعد از افطار چشم به تلویزیون دولتی بدوزند تا ضمن سرگرمی، آموزش هم ببینند. در این میان رسالت تبلیغ و ترویج اسلام و حمایت از نظام هم که از وظایف اصلی این رسانه است، می‌بایست حتماً لحاظ گردد.

«مشرق نیوز» این تناقض را به صورت یک پرسش با عده‌ای از علمای حوزه مطرح کرده و پاسخ‌های جالبی شنیده که ابعاد این تناقض و انتظار محافظه‌کاران از صدا و سیما درباره پخش مجموعه‌های تلویزیونی در ماه رمضان را به‌خوبی آشکار می‌کند.

نظر علمای حوزه

سید احمد خاتمی به‌کلی مخالف پخش مجموعه‌های تلویزیونی در ماه رمضان است. آیت‌الله تحریری اما توضیح بیشتری می‌دهد و ضمن اشاره به توصیه بزرگان دین مبنی بر ضروزت مملو بودن مساجد در این ماه از مؤمنان، وظیفه رسانه ملی در پخش مجموعه‌های تلویزیونی را نیز درک می‌کند «چرا که ممکن است در نبود این سریال‌ها برخی‌ها به مفاسد دیگری روی بیاورند.»

حجت‌الاسلام حسین‌خانی، معاون تهذیب حوزه‌های علمیه سراسر کشور معتقد است که «هر سریالی نباید رؤیت شود.»

او در این مورد توضیح می‌دهد که «سریال‌های مختلفی از شبکه‌های مختلف پس از افطار پخش می‌شود، تا سریال این شبکه تمام می‌شود شبکه بعدی و شبکه‌های بعدی هم سریال پخش می‌کنند و در ‌‌نهایت آخر شب می‌شود و ممکن است مردم برای سحر بیدار شدن و نماز صبح هم به مشکل بربخورند. از این‌رو هر چیزی که از صدا و سیما پخش می‌شود لزوماً نباید مورد رؤیت قرار گیرد.»

حجت‌الاسلام شجونی هم مخالف پخش مجموعه‌های تلویزیونی در ماه رمضان است. او چنین استدلال می‌کند: «بعد از افطار مردم مقداری خسته و سنگین می‌شوند. اگر این برنامه‌های تلویزیون طوری باشد که مردم را در خانه میخکوب کند واقعاً آن سنت پاک و بی‌آلایش مسجد رفتن کمرنگ می‌شود. باید کاری کرد که هم رسانه دانشگاه باشد و هم حالات عبادی در مساجد مخصوصاً ماه رمضان تضعیف نشود. عشقی که آدم در مسجد پیدا می‌کند پای تلویزیون پیدا نمی‌کند. به عنوان یک برادر دینی و روحانی از برادر عزیزمان آقای ضرغامی می‌خواهیم کاری نکنند که مردم از رفتن به مساجد منع شوند و در خانه بنشینند. مساجد هم باید جاذبه داشته باشند و برنامه‌های خوبی ارائه دهند. مقداری جوان‌ها را تشویق کنند و جایزه بگذارند. این آقای احمدی‌نژاد یک هزار تومان به وعاظ کشور نداد ولی به ورزشکاران میلیون‌ها تومان هدیه می‌دهد. روز قیامت این بیت‌المال یقه رئیس‌جمهور‌ها را خواهد گرفت که چگونه خرجش کردند.»

حجت‌الاسلام سالک به درونمایه دینی مجموعه‌های تلویزیونی کار دارد و معتقد است که «سریال‌ها معارفی باشد نه کمدی». استدلال دینی او از این قرار است که «صدا و سیما می‌بایست بستر حرکت معنوی را فراهم کند. اگر سریال‌هایی بخواهد پخش کند که فکر مردم را مشغول کند تا آخر شب و بعد مردم با‌‌ همان افکار استراحت کنند طبیعی است که مردم فاصله پیدا می‌کنند با آن مباحث معنوی. اگر سریال‌ها از کلیدواژه‌های مختلف معارف دین استفاده کنند، مثلاً از کلیدواژه‌های استقامت، صبر، توبه، انس با خدا و صالحین، موجبات رشد معنوی را نیز فراهم کرده‌اند و اگر بخواهد به کمدی و این‌گونه مباحث ختم شود مسلماً ظلم مضاعفی است به مردم.»

گفتنی است که امسال در ماه رمضان از سه مجموعه‌ تلویزیونی مناسبتی، دو تای آن‌ها یعنی «دودکش» و «خروس» طنزآمیز هستند.

حجت‌الاسلام رفیعی بر خلاف نظر همتایانش، نظر مثبتی به پخش مجموعه‌های تلویزیونی دارد و می‌گوید: «به نظر بنده پخش این سریال‌ها ربطی به حضور مردم در مساجد ندارد. چرا که مردمی که به مسجد می‌روند ۱۰ درصد هم نیستند. به خاطر این ۱۰ درصد نمی‌توان ۹۰ درصد را فدا کرد. مثلاً در قم فرض کنید اگر تمامی مساجد پر شود نهایتاً ۱۰ درصد مردم را می‌تواند در خود جای دهد، که البته پر نمی‌شود. شاید حدود چهار درصد در ماه رمضان به مسجد می‌روند. نمی‌شود این‌ها را فدای آن‌ها کرد. الان تلویزیون ۲۴ ساعت فیلم پخش می‌کند. از شبکه تماشا و آی‌فیلم و شبکه‌های مختلف همیشه فیلم پخش می‌شود. پس به نظر من سریال‌های ماه رمضان مانع مسجد رفتن مردم نمی‌شود. به نظر من این‌ها باید باشد»

حجت الاسلام طائب هم هر چند مخالف پخش مجموعه‌های تلویزیونی برای همه اقشار مردم است، اما بر این باور است که محتوای دینی آن‌ها باید تقویت شود. «ممکن است برای بعضی از مردم این سریال‌ها مانع مسجد رفتنشان شود ولی برای طیفی ممکن است این بحث کاملاً متفاوت باشد. ممکن است اگر این سریال‌ها نباشد کسانی اصلاً به مباحث معنوی هیچ توجهی نکنند. حتی به همین میزانی که تلاش می‌شود در این سریال‌ها مباحث معنوی مطرح شود هم از دست بدهند.»

آیت‌الله ممدوحی به کلی مخالف است: «چون صدا و سیما که باید خوراک فرهنگی این نظام را بدهد اگر با این سریال‌ها باعث شود که جلوی ورود مردم به مسجد را بگیرد نه ‌تنها خدمتی نکرده بلکه خدمتی ضد فرهنگ کرده است».

حجت الاسلام غرویان نیز مسجد را به مجموعه‌های تلویزیونی ترجیح می‌دهد و می‌گوید: «از این سریال‌ها چیز مفیدی حاصل نمی‌شود. به هیچ وجه فضای معنویی که مسجد می‌تواند فراهم کند آن را نمی‌توان در خانه ایجاد کرد. مردم متدین که یک سال انتظار رسیدن این ماه می‌کشیدند نباید فرصت‌های زیادی را که در این ماه هست به بهانه دیدن این سریال‌ها از دست بدهند. شب‌های ماه مبارک رمضان از معنویت خاصی برخوردار است. حیف است که انسان وقتش را بگذارد برای سریال‌هایی که آنطور که باید سازنده باشد نیست.»

به گفته حجت الاسلام ذوالنور نیز «هیچ برنامه تلویزیونی تاکنون نتوانسته آن غنای لازم و آثار مثبت حضور در مساجد را داشته باشد. البته سریال و فیلم بسیار مهم است در تأثیرگذاری بر روی طیف‌های مختلف مخاطبان، گاهی شاید بشود مطلبی را از زبان هنر به مخاطب مطرح کرد که با منبر نمی‌توان آن را مطرح کرد. حضور در نماز جماعت و مسجد و مواعظی که بدون هیچ تبعاتی به مردم گفته می‌شود را نمی‌توان با هیچ فیلم و سریالی جایگزین کرد. برنامه‌های تلویزیون نباید طوری باشد که مردم را میخکوب کند.»

او در این مورد مثالی هم ارائه می‌دهد: «شخصی را تصور کنید که از خستگی روز فائق آمده، افطاری کرده و با لباس راحتی تکیه کرده بر متکا، سر افطار به قدری خورده است که سنگین شده است، حالا این بخواهد لباس بپوشد و برود مسجد مقداری برای او سنگین است. خب وقتی سریال جذابی هم باشد مانع حضور اینگونه افراد در مساجد می‌شود. صدا و سیما نباید بر این موانع بیفزاید.»
آیت‌الله فاضل لنکرانی مخالفتی با پخش مجموعه‌های تلویزیونی ندارد و از صدا و سیما هم تشکر می‌کند که معارف دینی را با زبان هنر ترویج می‌کند. او فقط مانند بعضی دیگر از همفکرانش تذکر می‌دهد که زمان پخش برنامه‌های تلویزیونی را طوری تنظیم کنند که مانع رفتن مردم به مساجد نشود. به مسجد نیز توصیه می‌کند که برنامه‌های ویژه و جذابی برای مردم در این ماه رمضان تدارک ببینند تا مردم بیشتری جذب مساجد شوند.

آیت‌الله مؤمنی نیز با اذعان به اینکه «اقبال به تلویزیون بیش از مسجد است»، پخش سریال را مشروط به پاسخ به این پرسش می‌کند که: «آیا ما با این فیلم‌ها و سریال‌ها می‌توانیم به مردم خوراک معنوی بدهیم یا خیر؟»

او از یکی از مجموعه‌های تلویزیونی در سال گذشته مثالی می‌آورد و می‌گوید: «من امروز به صورت اتفاقی فیلمی دیدم که اسمش دو قدم مانده به بهشت بود. پسری لب حوض نشسته بود و می‌خواست وضو بگیرد. اول دست چپش را شست و بعد دست راستش را. خُب، این خیلی نادرست است. کسانی که فیلم مذهبی می‌سازند باید کار کار‌شناسی بکنند. مثلا فیلم اغماء آیا در تعالیم دینی ما هم همین‌گونه هست؟ باید با حوزه در تعامل باشند فیلمسازان، صدا و سیمای ما اگرچه ادعا می‌کند در تعامل است ولی واقعاً در تعامل نیست. حالا که اقبال به سمت تلویزیون هست، مخصوصاً با هجمه‌هایی که از سوی غرب مطرح می‌شود، حالا بیاییم کار‌شناسی کنیم و مسائلی که مورد ابتلای مردم هست را دقیق مطرح کنیم.»

حجت‌الاسلام رجبی نیز ضمن تکرار تذکرات همتایانش مبنی بر ضرورت غافل نشدن از مسجد در ماه رمضان، بر این نکته نیز تأکید می‌کند که «البته ممکن است برخی از مردم که بیمار هستند و مشکلاتی دارند که نمی‌توانند به مساجد بروند از طریق صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران نیازهای معنوی خودشان را تا حدودی تأمین کنند.»

صفحه بعد:

بررسی مجموعه‌های تلویزیونی در ماه رمضان