گفت‌وگوی زمانه: رسانه و صداهای “دیگر”

آیا این رسانه‌های قدرتمند اصلی, رسانه‌های موسوم به Mainstream هستند که تعیین می‌کنند مسائل ما چه باشند؟  آیا آنها تعیین می‌کنند که چه کسانی می‌توانند به این مسائل پاسخ گویند؟ آیا جایی برای صداهای دیگر, مسائل دیگر و پاسخ‌های دیگر می‌ماند؟

این پرسش‌ها ما را به سمت دایره‌ای از موضوع‌ها می‌برند که در روز ۳۰ نوامبر در آمستردام به بحث گذاشته شدند: در نخستین دور از “گفت‌وگوهای زمانه”.

“زمانه” بر آن است که به صورت دوره‌ای میزگردی برپا کند که مضمون آن هر بار گفت‌وگو بر سر یک مسئله مبرم مربوط به ایران باشد. “رسانه و صداهای دیگر”، موضوع کنفرانس ۳۰ نوامبر “زمانه” در آمستردام بود. کنفرانس در دو بخش برگزار شد: نخست به صورت میزگردی به زبان فارسی, و سپس در قالب مجموعه‌ای از سخنرانی‌ها و میزگردها به زبان انگلیسی. بخش دوم با برنامه‌های هنری همراه بود.

از دور نخست گفت‌وگوهای زمانه استقبال خوبی شد. بیش از ۱۷۰ تن ایرانی و غیرایرانی (عمدتا هلندی) در کنفرانس حضور یافتند.

میزگرد رسانه و صداهای “دیگر“

در میزگرد به زبان فارسی، که گرداننده آن محمدرضا نیکفر, سردبیر زمانه بود، شرکت داشتند:

مهیندخت مصباح، روزنامه‌نگار آزاد

سهراب رزاقی، جامعه‌شناس

عبدی کلانتری، جامعه‌شناس،

و بهروز آفاق، مدیر بخش آسیا و اقیانوسیه سرویس جهانی “بی بی سی“.

مضمون عمومی این میزگرد نگاه انتقادی به کارکرد رسانه‌ها بود، از این نظر که چه رابطه‌ای با جامعه دارند و آیا به روی همه مسائل جامعه و همه صداها گشوده هستند، یا این که پیش‌داوری‌ها, انتخاب‌های ایدئولوژیک، ساختار قدرت و الزامات تکنیکی و حرفه‌ای افق دید آنها را محدود می‌کند. در بحث بر سر این موضوع‌ها این زاویه انتقادی نیز گشوده شد که روزنامه‌نگاران چه بسا صدای یکدیگر را می‌شنوند تا صدای جامعه را و مسائلی را که از جانب همکارانشان تقریر شده، به عنوان مسائل واقعی جامعه قلمداد می‌کنند.

در قسمت آخر میزگرد، شنوندگان نیز در بحث شرکت کردند. خانم شیرین عبادی, فعال حقوق بشر و برنده جایزه صلح نوبل، که در سالن حضور داشتند، طی سخنانی رسانه‌ها را فراخواندند که در تعیین اینکه چه موضوعی موضوع اصلی اطلاع‌رسانی باشد دقت بیشتری کنند.

رسانه و کنش اجتماعی

در ادامه کنفرانس سه میزگرد دیگر به زبان انگلیسی برگزار شد: با عنوان‌های شبکه‌های اجتماعی, رسانه‌های سنتی، و حرکتهای اجتماعی. گردانندگان آنها همکاران زمانه، کیانا کریمی، شهزاده سمرقندی و لیدا حسینی‌نژاد بودند.

‎در میزگرد‫ «شبکه‌های اجتماعی»،  علی بنگی، مدیر ASL19، که سازمانی است بر مبنای دفاع از آزادی اطلاعات برای بررسی کنترل اینترنت در ایران،  و محمود‫ عنایت، مدیر مؤسسه Small Media، به تاثیرات مثبت و منفی شبکه‌های اجتماعی آنلاین اشاره کردند و تاکید کردند که کارکرد آنها بستگی به نوع استفاده از آنها دارد.

عبدی کلانتری در این پانل بر این نکته انگشت گذاشت که به جای انتظار از شبکه های اجتماعی و اینترنت برای ایفای نقش‌های سنتی سیاسی، باید بدان بیندیشیم که از طریق آنها امکان پارادایم دیگری از سیاست فراهم شود که در آن کنشگران همچون بازیگران یک صحنه، شکل‌های متفاوتی از بودن، زیستن و عمل کردن را به نمایش بگذارند.

بهروز آفاق در میزگرد‫ «رسانه‌های سنتی»  نقش تعاملی شبکه‌های اجتماعی رادر ارتباط هر چند محدود با جامعه ایران مهم دانست‫.  نازنین انصاری، مدیر روزنامه کیهان لندن، در تأیید گفت‫: «رسانه سنتی و شبکه‌های اجتماعی با هم کار می‌کنند‫ و دیگر نمی‌توان از یکی یا دیگری به تنهایی سخن گفت‫.»

شیرین عبادی در میزگرد «حرکتهای اجتماعی»  نقش شبکه‌های اجتماعی را خبررسانی دانست و تاکید کرد که جنبش‌های اجتماعی در خیابان اتفاق می‌افتند، نه در دنیای مجازی‫.  او گفت‫: «شبکه‌های اجتماعی می‌توانند مردم را در خواب غفلت نگاه دارند و آن‌ها را سال‌ها از حقوقشان محروم کنند و ما اگر درست از این شبکه‌ها استفاده کنیم، می‌توانیم جنبش مردمی ایجاد کنیم‫.»  در این میزگرد کامران اشتری، مدیر تارنمای «عرصه سوم»، اشاره کرد که شبکه‌های اجتماعی معجزه نمی‌کنند بلکه فضای بحث و گفت‌وگو را ایجاد می‌کنند که لازم برای تغییر است.

نقض حقوق بشر، موضوع مذاکره با ایران

در بخش دوم همایش روز ۳۰ نوامبر زمانه، ‎خانم شیرین عبادی، در طی سخنانی از اتحادیه اروپا برای تحریم ماهواره‌های دولت ایران سپاسگزاری کرد و تاکید نمود تحریم‌هایی که در رابطه با ایران اعمال می‌شود، باید هوشمندانه باشد, فقط عرصه عمل دولت جمهوری اسلامی را محدود کند و به مردم آسیبی نرساند.

او از اتحادیه اروپا خواست که ماهواره‌های غیر فارسی زبان و برون مرزی دولت ایران را نیز تحریم کند.

خانم عبادی همچنین تاکید کرد که اروپا باید مانع ورود افرادی  از ایران به اروپا شود، که ناقض حقوق بشر هستند.

فرازی از سخنان خانم عبادی در این مورد بود که اتحادیه اروپا نباید رابطه خود را با تهران تنها بر مبنای مذاکرات در مورد غنی‌سازی اورانیوم تنظیم کند. خانم عبادی تأکید کرد که اصل، وضعیت حقوق بشر در ایران است. او با جنگ مخالفت کرد, بر مذاکره تأکید وزرید و این که حقوق بشر باید یک محور اصلی مذاکرات باشد.

وظیفه رسانه

سخنران اول هر دو بخش همایش بیژن مشاور، رییس هیئت مدیره زمانه بود. او سرکوب رسانه‌های کلان و خرد در ایران  را تشریح کرد و در این رابطه بر وظیفه خطیر رسانه‌های برون مرزی در اطلاع‌رسانی انگشت نهاد. او در مورد “زمانه” گفت که این رسانه خود را متعهد به اطلاع‌رسانی در مورد حقوق بشر در ایران می‌داند.

لیون ویلمس (Leon Willems) مدیر سازمان Free Press Unlimited در سخنرانی خود در بخش دوم همایش, به تقدیر از “زمانه” پرداخت. او از سردبیران پیشین زمانه  − مهدی جامی، حسین علوی و فرید حائری‌نژاد −، و همچنین مدیران دبیران پیشین آن − مهدی جامی، زوران جوکانویچ و روت کروننبرگ − قدردانی کرد. او از زمانه به عنوان «ما-رسانه» (We Media) یاد کرد.

آخرین سخنران همایش ۳۰ نوامبر ، آرین د ولف (Arjen de Wolff) مدیر زمانه بود که در آن به وظیفه اجتماعی رسانه پرداخت و در جمع بند گفت‌وگو‌های چند ساعته گفت:  رسانه آن است که به ما نشان بدهد که واقعیت چیست و نه اینکه برداشت خود را به عنوان واقعیت جلوه دهد. او گفت که علی‌رغم همه تحولات در دنیای رسانه و تقسیم‌بندی‌های جدیدی که از رسانه‌ها می‌شود، تفکیک ژورنالیسم خوب و ژورنالیسم بد، همچنان تعیین‌کننده است.

برنامه‌های هنری

اجرای موسیقی در لابلای بخش‌های مختلف قسمت دوم همایش و در پایان آن با تشویق فراوان حاضران مواجه شد.

آزاده (از بریتانیا)، فرجام (از هلند)، سهند و گروه مضراب (از هلند) جمعیت را بارها به شور آوردند.

گزارش فولکس کرانت

فولکس کرانت، مهمترین روزنامه هلند، در مورد همایش “رسانه و صداهای دیگر” گزارشی منتشر کرد که حاوی مصاحبه‌هایی با سه‌تن از شرکت‌کنندگان در این همایش بود: شیرین عبادی، عبدی کلانتری و کامران اشتری.

تیتر این گزارش از یکی از گفته‌های خانم عبادی برگرفته شده بود: «برنده جایزه نوبل صلح: اینترنت، ایران را تغییر می‌دهد ولی یک وسیله معجزه آسا نیست.»

ببینید:
گزارش کوتاه ویدئویی از همایش «رسانه و صداهای “دیگر”»، آمستردام، ۳۰ نوامبر ۲۰۱۲

ویدئوی میزگرد به زبان فارسی درباره رسانه و صداهای “دیگر”

ویدئوی سخنرانی کامل بیژن مشاور، رئیس هیئت مدیره رادیو زمانه 

سخنرانی آرین د.ولف، مدیر زمانه، در همایش گفت‌وگو‌های زمانه

ویدئوی سخنرانی لئون ویلمس (Leon Willems) مدیر سازمان  Free Press Unlimited

میزگرد شبکه‌های اجتماعی و فناوری‌های اینترنتی

با شرکت عبدی کلانتری، منتقد فرهنگی، جامعه‌شناس و وبلاگ نویس؛ علی کریم‌زاده بنگی، کاندید دکتری در دانشگاه تورنتو و متخصص سیاست امنیت و نظامی‌گری در اینترنت؛ محمود عنایت، کاندید دکتری مطالعات اینترنت در دانشگاه آکسفورد و مدیر بنیاد رسانه‌های کوچک. گرداننده این جلسه، کیانا کریمی متخصص اینترنت و فضای مجازی است.

میزگرد رسانه‌های سنتی

با شرکت بهروز آفاق، مدیر بخش آسیا و اقیانوسیه سرویس جهانی «بی‌بی‌سی» و نازنین انصاری، مدیر روزنامه کیهان لندن؛ گرداننده این جلسه شهزاده سمرقندی، روزنامه‌نگار و تولیدکننده در رادیو زمانه است.

میزگرد حرکت‌های اجتماعی

با شرکت شیرین عبادی، حقوق‌دان و برنده جایزه صلح نوبل و کامران اشتری، مدیر تارنمای «عرصه سوم»؛ گرداننده این جلسه لیدا حسینی‌نژاد، روزنامه‌نگار و تولیدکننده رادیو زمانه است.