چهارشنبه ۲ اردیبهشت غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی از جلد نوزدهم دانشنامه جهان اسلام رونمایی کرد. این دانشنامه را «بنیاد دائره‌المعارف اسلامی» که در سال ۱۳۶۲ بنیان نهاده شده، منتشر کرده و به آموزه‌های دین اسلام، تاریخ و جغرافیای کشورهای اسلامی، علوم قرآنی، حدیث و فقه اختصاص دارد. در جلد نوزدهم این دانشنامه ۲۵۱ مدخل وجود دارد و ۵۳ دانشنامه‌نویس برای تدوین آن به کار گرفته شده‌اند.
ظاهراً در عرصه دانشنامه‌نویسی هم تورم و کشاکشی به وجود آمده است. دانشنامه امام علی، دانشنامه امیرالمومنین، دائره المعارف تشیع، دائره‌المعارف قرآن کریم، دانشنامه امام رضا، دانشنامه سیره نبوی، دانشنامه پیامبر اسلام، دانشنامه اسلام معاصر، دانشنامه ثقلین، دانشنامه جغرافیای تاریخی جهان اسلام و اسلام‌پدیا فقط برخی از دانشنامه‌های متعددی‌ست که در دوره تورم دانشنامه‌نویسی تولید می‌شوند.
داریوش آشوری (زبانشناس) می‌گوید: «جنب‌و‌جوش زیادی در زمینه دایرة‌المعارف‌نویسی و لغت‌نامه‌نویسی در ایران هست. از جمله، در “حوزه علمیه” با امکانات بودجه‌های دولتی طرح‌های فراوانی در دست اجراست.»
به گفته مهدی جامی (نویسنده و روزنامه‌نگار) در ایران تا ۱۰ سال پیش ۱۱۰ دائره‌المعارف در دست تدوین یا برنامه‌ریزی بوده است.
از میان این دانشنامه‌ها اما همچنان دانشنامه جهان اسلام (زیر نظر غلامعلی حداد عادل) و دایره‌المعارف بزرگ اسلامی (زیر نظر کاظم بجنوردی) اعتبار بیشتری دارند.
بودجه‌ای که دولت حسن روحانی به بخش فرهنگ اختصاص داده است بالغ بر ۷۶۹ میلیارد تومان است. بودجه بنیاد دائره المعارف اسلامی را سازمان تبلیغات اسلامی از ۲۶۰ میلیارد تومانی که به این مؤسسه تخصیص یافته، تأمین می‌کند. افزون بر این در «جدول ۱۷» بودجه ایران نام ۵۱ نهاد و سازمان آمده است. این نهاد‌ها و سازمان‌ها از جمله «مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی» بالغ بر ۱۱۹ میلیارد تومان از بودجه دولت را به خود اختصاص داده‌اند.
غلامعلی حداد عادل در مراسم رونمایی از جلد نوزدهم دانشنامه جهان اسلام به وزارت علوم پیشنهاد داد که در سطح کار‌شناسی ارشد رشته دانشنامه‌نویسی را در برخی دانشگاه‌های کشور بنیان بگذارد.
غلامعلی حداد عادل اما گلایه‌مند است. او می‌گوید دانشنامه جهان اسلام شناخته‌شده نیست و در مجلات و کتاب‌ها بدان چندان استناد نمی‌‌کنند و برخی حتی «خجالت می‌کشند» به مقالات دانشنامه او ارجاع دهند.
ظاهراً تعدد دانشنامه‌های اسلامی و همگانی شدن «دانشنامه‌نویسی» در ایران به نقیض خود بدل شده است. دائره المعارف‌نویسی آیا یک خیزش ملی فرهنگی است یا کتابسازی؟ آیا دوره دانشنامه‌نویسی سپری شده است؟ فایده دانشنامه‌نویسی به شکل انبوه و متورم چیست؟ دو نظر در این زمینه:
عالی بود.
K9 / 30 April 2015