ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی روز گذشته چهارشنبه ۳۱ شهریور / ۲۲ سپتامبر در سخنانی در هفتادوششمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل، ابراز امیدواری کرد که مذاکرات ریاض و تهران منجر به اعتمادسازی میان دو طرف شود. یک روز پس از این سخنان، سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران درباره مذاکرات دو طرف گفت:
«در خصوص موضوعات دو جانبه گفت‌وگوهای خوبی صورت گرفته است.»
خطیب‌زاده گفت این گفت‌وگوها «هیچ وقت متوقف نشده» و پس از روی کارآمدن ابراهیم رئیسی به‌عنوان رئیس جمهوری نیز «در سطح مناسبی پیام‌ها رد و بدل شده است».
او همچنین تأکید کرد که در مورد امنیت خلیج فارس نیز «پیشرفت در گفت‌وگوها خیلی جدی بوده است».
از مارس/ فروردین سال جاری مذاکرات مستقیمی بین مسئولان سعودی و ایرانی با میانجی‌گری مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق در بغداد برگزار شد. مهم‌ترین موضوعات مطرح شده در این مذاکرات، جنگ یمن و پرونده هسته‌ای ایران بود. چند هفته پس از پنهان‌کاری، دو کشور اعلام کردند که در این مذاکرات سعی می‌کنند از تنش‌های منطقه‌ای بکاهند و زمینه مشترکی برای تحقق منافع دو طرف فراهم کنند. اما از زمان اعلام پیروزی رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری مذاکرات ایران و عربستان سعودی در محاق قرار گرفت.
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران همچنین گفت:
«فکر می‌کنیم اگر دولت پادشاهی عربستان سعودی به این پیام جمهوری اسلامی ایران توجه جدی کند که راه حل مشکلات در منطقه، درون خود منطقه است و باید به یک ساز و کار فراگیر منطقه‌ای برسیم، ما می‌توانیم رابطه پایدار و خوبی میان دو کشور مهم منطقه یعنی ایران و عربستان داشته باشیم.»
روز گذشته پادشاه عربستان سعودی در مجمع عمومی سازمان ملل گفته بود:
«عربستان سعودی به صلح به‌عنوان گزینه‌ای راهبردی برای حل بحران در خاورمیانه ایمان دارد. اولویت اصلی سیاست خارجی عربستان تقویت امنیت و ثبات و حمایت از راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز برای حل اختلافات و نزاع‌هاست.»
او در همین حال افزود عربستان سعودی از تلاش‌های جامعه بین‌المللی برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای پشتیبانی می‌کند و آن را ضروری می‌داند.
بلومبرگ در گزارشی که روز گذشته، چهارشنبه ۲۲ سپتامبر/ ۳۱ شهریور منتشر شد از دیدار و گفت‌وگوی دیپلمات‌های ارشد ایران و عربستان سعودی همراه با نمایندگانی از اتحادیه اروپا در روز سه‌شنبه در بغداد خبر داد. این دومین دیدار مقامات بلندپایه ایران و عربستان سعودی در ماه جاری میلادی است.
بلومبرگ نوشت این دیدار «نشانه‌ای از تلاش‌های فزاینده برای کاهش تنش‌ها در خاورمیانه، همزمان با آماده شدن تهران برای ازسرگیری گفت‌وگوها درباره توافق هسته‌ای است».
گفتگوی بین ایران و عربستان همواره گفت و گویی موقتی و از سر ناچاریست. تقابل بین این دو در اصل به تقابل دو مذهب تشیع اثنی عشری و اهل سنت سلفی برمی گردد که ریشه های عمیقی از قرن ها قبل تر دارد و در هر دوره تاریخی به شکلی تازه ظهور دوباره پیدا می کند. جمهوری اسلامی با اعطای اهمیت افراطی به اربعین حسینی می کوشد آن را در تقابل با اهمیت حج تمتع مکّی قرار دهد، یعنی بازسازی و تقویت و گسترش همان اهمیت افراطی که حتی باعث حمله نظامی وهابیون به کربلا و تخریب حرم حسینی در ابتدای قرن ۱۹ میلادی شد. تجربه تاریخی نشان داده که حتی نظام شبه کمونیستی روسی و نظام متقابلش یعنی سرمایه داری آمریکایی که به ترتیب به صورت مدافعان استراتژیک جمهوری اسلامی ایران و نظام سلطنتی عربستان درآمده اند، می توانند در برداشتهای اقتصادی و سیاسی مبنایی خود تجدید نظر کرده و به سمت نظامی شبیه به یکدیگر حرکت کنند، اما دو نظام شیعی ایرانی و وهابی حجازی هرگز در طی قرون متدامی نتوانسته اند با تجدید نظر در مبانی اعتقادی خود به سمت نظامی تحمل کننده یکدیگر همگرا شوند
محمد الف / 24 September 2021