خبرها و گزارشهایی درباره خوراندن دارو به برخی بازداشت‌شدگان اعتراضات سراسری دی ماه منتشر شده است. سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور این خبرها را تکذیب و منتشر کنندگان آن را به تعقیب قضایی تهدید کرده است. این جریان اما از سوی نسرین ستوده، وکیل دادگستری و فعال حقوق بشر مقیم ایران، «پروژه‌ای برای معتاد انگاری معترضان و بی‌اهمیت کردن مطالبات آنان» خوانده شده است.
حسن نایب هاشم، پزشک و فعال حقوق بشر مقیم اتریش هم به زمانه می‌گوید این تکذیبه تنها به این معناست که این مساله (دادن دارو) در مورد همه انجام نمی‌شود: «اما در مورد همه هم که اجرا نشود و برای بعضی‌ها هم که اجرا شود، وقتی این کار اصولی انجام نشود و توسط پزشک انجام نشود، در واقع توسط پزشک حاذق انجام نشود، طبیعتا عوارض خیلی زیادی دارد و اینها همه در حالی است که جمهوری اسلامی تصریح کرده (در مجمع عمومی سازمان ملل) که باید با زندانیان بر اساس قواعد نلسون ماندلا رفتار و برخورد کرد اما رفتارش با این امر کاملا منافات دارد.»
کمپین حقوق بشر ایران اما در گزارشی که روز چهارشنبه ۲۷ آذر منتشر کرده، با اشاره به مرگ دو تن از معترضان به نام‌های وحید حیدری و سینا قنبری در بازداشتگاه‌های اراک و اوین تهران، نوشته است مقامات قضایی هر دوی این افراد را معتاد خوانده و گفته است خودکشی کرده‌اند. این در حالی است که در اولین روزهای پس از فاش شدن مرگ این دو معترض در بازداشتگاه، خبرهایی درباره مصرف اجباری متادون در قرنطینه بازداشتگاه اوین منتشر شده بود. اعلام این موضوع از سوی محمود صادقی، نماینده مجلس در یک توییت، در کنار تاکید بیش از مسئولان قضایی بر اعتیاد بازداشت‌شدگان، ماجرای مرگ افراد در بازداشتگاه‌ها را بیش از پیش در مرکز توجه قرار داده است.
نسرین ستوده اما با اتکا به شهادت چند تن از معترضان بازداشت شده گفته است: «بازداشت‌شدگان تلفن‌های متعددی از زندان به من زدند و این موضوع را به شکل یکسان برای من تعریف کردند که وقتی یکی از مسئولان زندان برای ملاقات با زندانیان در یکی از اتاق‌های زندان مستقر شده، ماموران امنیتی پیشاپیش به آنها توصیه کرده‌اند اگر مسئول قضایی از شما پرسید چه درخواستی دارید بگویید که اعتیاد داریم و متادون می‌خواهیم تا زودتر آزاد شوید. یکی از زندانیانی که به من تلفن کرد، گفت من زیر بار نرفتم و قبول نکردم که این را بگویم ولی تعدادی از افراد قبول کردند.»
متادون دارویی است که به اشکال مختلف قرص یا شربت و معمولا برای ترک اعتیاد مواد مخدر جدی‌تر مانند تریاک، کراک و هروئین تجویز میشود.
به گفته خانم ستوده، «مسئولان در قبال مرگ متهمان در بازداشتگاه، به جای پاسخگویی پا را فراتر گذاشتهاند و با طرح اتهام اعتیاد در برابر خانواده‌های داغدار معترضان جان‌باخته و ملتی که شاهد این ماجرا هستند، حالتی تهاجمی گرفته‌اند و احساسات خانواده‌ها و افکار عمومی را جریحه‌دار کرده‌اند.»
این وکیل دادگستری همچنین به کمپین حقوق بشر ایران گفته است: «پس از انتشار خبر خودکشی سینا قنبری در زندان اوین، یکی از همبندیان سینا از ضرب و شتم او در زندان اوین خبر داده و گفته است تهدید به خودکشی سینا قنبری از سوی مسئولان زندان جدی گرفته نشده.»
بر اساس این شهادت، بعد از مراجعه سینا قنبری به بهداری زندان در آنجا باز هم با او بدرفتاری شده و او در حالی که حالش خوب نبوده، تهدید به خودکشی کرده است.
به گفته نسرین ستوده بر اساس اصول روانشناسی که درباره زندانیان هم صادق است، تهدید به خودکشی را باید جدی گرفت.
حسن نایب هاشم هم در این باره به زمانه می‌گوید: «اطلاع دارید که روند و روال بهداشت و درمان در زندان‌های جمهوری اسلامی یک روال متعارف نیست. واقعیت این است که هر زندانی‌ای باید ابتدا معاینه کامل پزشکی بشود و بعد او را وارد زندان کنند. قبل از این مرحله نباید به هیچ وجه اقدامی در زمینه درمان انجام شود اما متاسفانه در زندان‌های ایران از جمله در زندان اوین، یک روال پزشکی مشخص، خوب و درست وجود ندارد.»
به گفته نایب هاشم به همین دلیل در زندان اوین از متادون به مقدار زیاد به عنوان آرام‌بخش یا ضد درد استفاده میشود: «این مصرف را شاید بتوانند گاهی این‌طور توجیه بکنند که فرد مبتلا به اعتیاد است و به همین خاطر متادون گرفته اما استفاده از متادون در صورتی که زندانی از داروهای دیگری هم استفاده کند، ممکن است تداخل ایجاد کند و بسیار خطرناک باشد. همچنین ممکن است فرد ناراحتی کبدیای داشته باشد، ممکن است بیماری عصبی‌ای داشته باشد و داروهایی به خاطر آن مصرف کند و …. این دارو روی هدایت قلب هم تاثیر میگذارد و می‌تواند مشکلات جدی قلبی به وجود بیاورد.»
این پزشک فعال حقوق بشر تصریح میکند که گاهی خود متادون می‌تواند داروی نیمه روان‌گردان به حساب بیاید و گاهی روانشناسان تعجب میکنند وقتی میبینند این دارو روی بیمارشان اثر معکوس گذاشته است: «به هر حال متاسفانه اینکه به صورت خیلی کور از متادون که باید تنها در مورد درمان بیماری اعتیاد استفاده شود، در زندان‌ها به عنوان آرام‌بخش یا به عنوان ضد درد استفاده میشود -که اصلا مورد استفاده‌اش این نیست- بسیار خطرناک است؛ به‌خصوص اینکه وقتی تعداد زیادی از افراد بدون معاینه پزشکی زندانی می‌شوند از این دارو استفاده میشود.»
نایب هاشم همچنین تاکید میکند که روال پزشکی در زندان‌های ایران یک روال به روز شده نیست: «متاسفانه ظاهرا پزشکانی که آنجا هستند صلاحیت علمی کافی هم ندارند و خیلی از مواقع شکنجه‌گران از پزشکان استفاده میکنند برای اینکه ببینند می‌توانند شکنجه را ادامه بدهند یا نه. چنین خبرهایی از زندانهایی ایران به ما رسیده است.»
حسن نایب هاشم: «غیر از آن یک تصوری وجود دارد که شاید بتوان به اشکال مختلف حجامت کرد. در زندان‌ها این حجامت که در پزشکی امروز خیلی مصرف ندارد به شدت استفاده میشود. شده است که در جریان حجامت یک بخش بزرگی را بریدهاند که در اثر آن فرد حتی از بین رفته. اینها مسائلی هستند که در زندان‌های جمهوری اسلامی روی میدهند و باید حتما هیاتی کارشناسی متشکل از پرشکان به زندان‌ها مراجعه کنند. این وضعیت غیرعادی را باید حتما تغییر داد. ما شاهد هستیم که خیلی از زندانیان شرایط اورژانس دارند و متاسفانه به موقع به بیمارستان اعزام نمی‌شوند. مواردی را داشته‌ایم مثل آتنا دائمی و … که به همین دلیل عمل جراحیشان به تعویق افتاده.»
این فعال حقوق بشر با اشاره به اعتراضات سراسری دی ماه و گزارش مرگ چند نفر از بازداشت‌شدگان در بازداشتگاه‌ها می‌گوید: «در روزهای اخیر اینکه خودکشیها در زندان و چه بسا بعد از زندان وجود داشته باشد، نشاندهنده این است که جو بهداشت روانی به هیچ‌وجه در زندان‌ها متعارف نیست؛ حالا جدا از اینکه داروها می‌توانند چنین اثراتی را به وجود بیاورند. به هر حال ما می‌بینیم بسیاری از داروهای مخدر مثل هروئین می‌توانند اضطراب و افسردگی شدید بیاورند و نیمه مخدرهایی همچون متادون هم می‌توانند اثراتی را بگذارند.
بر اساس گفتههای حسن نایب هاشم، مجموعه شرایط موجود وضعیتی است که در زندان‌های جمهوری اسلامی حاکم است: «اینکه افراد عیرمتخصص کارهایی میکنند که باید توسط افراد متخصص انجام شود. بسیاری از زندانیان قدیمی زندان اوین در بهداری در مقام پرستار کمک میکنند به پزشکانی که چنانکه گفتم در واقع آشنایی کافی با علم نوین پزشکی ندارند. مجموعه این شرایط، وضعیت را به‌خصوص برای زندانیان به شدت خطرناک کرده است.»
حسن نایب هاشم: «وقتی که به صورت فلهای صدها و هزاران نفر را در روزهای اخیر بازداشت و زندانی کرده‌اند، خب مسلم است که فرصتی نبوده برای اینکه پرونده پزشکی برای افراد تشکیل شود و افرادی که متخصص نیستند هم ممکن است چیزی تجویز کنند که هر چند می‌تواند عمومی نباشد و شامل همه نشود، اما در مورد همین بعضی‌ها هم که اتفاق بیفتد می‌تواند خطرناک باشد و صدمه جدی بزند.»
این فعال حقوق بشر با نقد سیاستهای جمهوری اسلامی در زمینه رعایت حقوق بشر می‌گوید: «متاسفانه در حالی که در جمهوری اسلامی مشخص نیست چپ و راست چه میکنند، در محافل بین‌المللی تعهداتی را قبول میکنند که در مورد آنها آموزش داده نشدهاند و خلاف آن تعهدات بینالمللیشان عمل میکنند. متاسفانه اجازه نمی‌دهند که آموزش داده بشوند یا اجازه نمی‌دهند که سرکشی بشود و شرایطی که در زندان‌ها وجود دارد راستیآزمایی بشود.»
به گفته نایب هاشم حتما باید هیاتهای تحقیق بین‌المللی که صلاحیت دارند -از جمله صلاحیت پزشکی- به زندان‌ها مراجعه کنند و اگر لازم است زندان‌بانان را آموزش دهند و اگر کسانی دانسته تخطی میکنند، حتما برکنار شوند.
- در همین زمینه
آقا معتاد انگاری معترضان چه صیغه ایست.؟ اینها متادون نبوده. این قرص ها قرص های اعتراف گیری است که اخیرا از آلمان خریداری شده. اینها را برای تست کردن به همه دادند. این قرص ها در حکومت نازی ساخته شده اند. اینها حافظه کوتاه مدت را پاک میکنند و خورنده قرص ارتباطش را با زمان ومکان از دست میده. به همین دلیل باعث افسردگی شدیددر بعضی افراد میشود. این قرص ها البته چون تقلبی است و مواد موثر کافی نداره فقط حال ملت را خراب میکنه.
نمیدانم چرا هیچکس متوجه این پروژه وحشتناک نیست؟
بیژن / 23 January 2018