خبرها و گزارش‎هایی درباره خوراندن دارو به برخی بازداشت‌شدگان اعتراضات سراسری دی ماه منتشر شده است. سازمان زندان‎ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور این خبرها را تکذیب و منتشر کنندگان آن را به تعقیب قضایی تهدید کرده است. این جریان اما از سوی نسرین ستوده، وکیل دادگستری و فعال حقوق بشر مقیم ایران، «پروژه‌ای برای معتاد انگاری معترضان و بی‌اهمیت کردن مطالبات آنان» خوانده شده است.

عکس از آرشیو

حسن نایب هاشم، پزشک و فعال حقوق بشر مقیم اتریش هم به زمانه می‌گوید این تکذیبه تنها به این معناست که این مساله (دادن دارو) در مورد همه انجام نمی‌شود: «اما در مورد همه هم که اجرا نشود و برای بعضی‌ها هم که اجرا شود، وقتی این کار اصولی انجام نشود و توسط پزشک انجام نشود، در واقع توسط پزشک حاذق انجام نشود، طبیعتا عوارض خیلی زیادی دارد و اینها همه در حالی است که جمهوری اسلامی تصریح کرده (در مجمع عمومی سازمان ملل) که باید با زندانیان بر اساس قواعد نلسون ماندلا رفتار  و برخورد کرد اما رفتارش با این امر کاملا منافات دارد.»

کمپین حقوق بشر ایران اما در گزارشی که روز چهارشنبه ۲۷ آذر منتشر کرده، با اشاره به مرگ دو تن از معترضان به نام‌های وحید حیدری و سینا قنبری در بازداشتگاه‌های اراک و اوین تهران، نوشته است مقامات قضایی هر دوی این افراد را معتاد خوانده و گفته است خودکشی کرده‌اند. این در حالی است که در اولین روزهای پس از فاش شدن مرگ این دو معترض در بازداشتگاه، خبرهایی درباره مصرف اجباری متادون در قرنطینه بازداشتگاه اوین منتشر شده بود. اعلام این موضوع از سوی محمود صادقی، نماینده مجلس در یک توییت، در کنار تاکید بیش از مسئولان قضایی بر اعتیاد بازداشت‎شدگان، ماجرای مرگ افراد در بازداشتگاه‌ها را بیش از پیش در مرکز توجه قرار داده است.

نسرین ستوده اما با اتکا به شهادت چند تن از معترضان بازداشت شده گفته است: «بازداشت‌شدگان تلفن‌های متعددی از زندان به من زدند و این موضوع را به شکل یکسان برای من تعریف کردند که وقتی یکی از مسئولان زندان برای ملاقات با زندانیان در یکی از اتاق‌های زندان مستقر شده، ماموران امنیتی پیشاپیش به آنها توصیه کرده‌اند اگر مسئول قضایی از شما پرسید چه درخواستی دارید بگویید که اعتیاد داریم و متادون می‌خواهیم تا زودتر آزاد شوید. یکی از زندانیانی که به من تلفن کرد، گفت من زیر بار نرفتم و قبول نکردم که این را بگویم ولی تعدادی از افراد قبول کردند.»

متادون دارویی است که به اشکال مختلف قرص یا شربت و معمولا برای ترک اعتیاد مواد مخدر جدی‌تر مانند تریاک، کراک و هروئین تجویز می‌شود.

به گفته خانم ستوده، «مسئولان در قبال مرگ متهمان در بازداشتگاه، به جای پاسخگویی پا را فراتر گذاشته‎اند و با طرح اتهام اعتیاد در برابر خانواده‌های داغدار معترضان جان‌باخته و ملتی که شاهد این ماجرا هستند، حالتی تهاجمی گرفته‌اند و احساسات خانواده‌ها و افکار عمومی را جریحه‌دار کرده‌اند.»

این وکیل دادگستری همچنین به کمپین حقوق بشر ایران گفته است: «پس از انتشار خبر خودکشی سینا قنبری در زندان اوین، یکی از همبندیان سینا از ضرب و شتم او در زندان اوین خبر داده و گفته است تهدید به خودکشی سینا قنبری از سوی مسئولان زندان جدی گرفته نشده.»

بر اساس این شهادت، بعد از مراجعه سینا قنبری به بهداری زندان در آنجا باز هم با او بدرفتاری شده و او در حالی که حالش خوب نبوده، تهدید به خودکشی کرده است.

به گفته نسرین ستوده بر اساس اصول روان‎شناسی که درباره زندانیان هم صادق است، تهدید به خودکشی را باید جدی گرفت.

حسن نایب هاشم هم در این باره به زمانه می‎گوید: «اطلاع دارید که روند و روال بهداشت و درمان در زندان‎های جمهوری اسلامی یک روال متعارف نیست. واقعیت این است که هر زندانی‌ای باید ابتدا معاینه کامل پزشکی بشود و بعد او را وارد زندان کنند. قبل از این مرحله نباید به هیچ وجه اقدامی در زمینه درمان انجام شود اما متاسفانه در زندان‎های ایران از جمله در زندان اوین، یک روال پزشکی مشخص، خوب و درست وجود ندارد.»

حسن نایب هاشم

به گفته نایب هاشم به همین دلیل در زندان اوین از متادون به مقدار زیاد به عنوان آرام‎بخش یا ضد درد استفاده می‎شود: «این مصرف را شاید بتوانند گاهی این‌طور توجیه بکنند که فرد مبتلا به اعتیاد است و به همین خاطر متادون گرفته اما استفاده از متادون در صورتی که زندانی از داروهای دیگری هم استفاده کند، ممکن است تداخل ایجاد کند و بسیار خطرناک باشد. همچنین ممکن است فرد ناراحتی کبدی‎ای داشته باشد، ممکن است بیماری عصبی‌ای داشته باشد و داروهایی به خاطر آن مصرف کند و …. این دارو روی هدایت قلب هم تاثیر می‎گذارد و می‎تواند مشکلات جدی قلبی به وجود بیاورد.»

این پزشک فعال حقوق بشر تصریح می‎کند که گاهی خود متادون می‌تواند داروی نیمه روان‌گردان به حساب بیاید و گاهی روان‎شناسان تعجب می‌کنند وقتی می‎بینند این دارو روی بیمارشان اثر معکوس گذاشته است: «به هر حال متاسفانه اینکه به صورت خیلی کور از متادون که باید تنها در مورد درمان بیماری اعتیاد استفاده شود، در زندان‌ها به عنوان آرام‌بخش یا به عنوان ضد درد استفاده می‌شود -که اصلا مورد استفاده‌اش این نیست- بسیار خطرناک است؛ به‎خصوص اینکه وقتی تعداد زیادی از افراد بدون معاینه پزشکی زندانی می‎شوند از این دارو استفاده می‎شود.»

نایب هاشم همچنین تاکید می‎کند که روال پزشکی در زندان‌های ایران یک روال به روز شده نیست: «متاسفانه ظاهرا پزشکانی که آنجا هستند صلاحیت علمی کافی هم ندارند و خیلی از مواقع شکنجه‌گران از پزشکان استفاده می‌کنند برای اینکه ببینند می‌توانند شکنجه را ادامه بدهند یا نه. چنین خبرهایی از زندان‎هایی ایران به ما رسیده است.»

حسن نایب هاشم: «غیر از آن یک تصوری وجود دارد که شاید بتوان به اشکال مختلف حجامت کرد. در زندان‌ها این حجامت که در پزشکی امروز خیلی مصرف ندارد به شدت استفاده می‌شود. شده است که در جریان حجامت یک بخش بزرگی را بریده‎اند که در اثر آن فرد حتی از بین رفته. اینها مسائلی هستند که در زندان‌های جمهوری اسلامی روی می‎دهند و باید حتما هیاتی کارشناسی متشکل از پرشکان به زندان‌ها مراجعه کنند. این وضعیت غیرعادی را باید حتما تغییر داد. ما شاهد هستیم که خیلی از زندانیان شرایط اورژانس دارند و متاسفانه به موقع به بیمارستان اعزام نمی‎شوند. مواردی را داشته‌ایم مثل آتنا دائمی و … که به همین دلیل عمل جراحی‎شان به تعویق افتاده.»

این فعال حقوق بشر با اشاره به اعتراضات سراسری دی ماه و گزارش مرگ چند نفر از بازداشت‌شدگان در بازداشتگاه‌ها می‌گوید: «در روزهای اخیر اینکه خودکشی‎ها در زندان و چه بسا بعد از زندان وجود داشته باشد، نشان‎دهنده این است که جو بهداشت روانی به هیچ‌وجه در زندان‎ها متعارف نیست؛ حالا جدا از اینکه داروها می‎توانند چنین اثراتی را به وجود بیاورند. به هر حال ما می‌بینیم بسیاری از داروهای مخدر مثل هروئین می‌توانند اضطراب و افسردگی شدید بیاورند و نیمه مخدرهایی همچون متادون هم می‎توانند اثراتی را بگذارند.

بر اساس گفته‎های حسن نایب هاشم، مجموعه شرایط موجود وضعیتی است که در زندان‌های جمهوری اسلامی حاکم است: «اینکه افراد عیرمتخصص کارهایی می‌کنند که باید توسط افراد متخصص انجام شود. بسیاری از زندانیان قدیمی زندان اوین در بهداری در مقام پرستار کمک می‌کنند به پزشکانی که چنانکه گفتم در واقع آشنایی کافی با علم نوین پزشکی ندارند. مجموعه این شرایط، وضعیت را به‌خصوص برای زندانیان به شدت خطرناک کرده است.»

حسن نایب هاشم: «وقتی که به صورت فله‎ای صدها و هزاران نفر را در روزهای اخیر بازداشت و زندانی کرده‎اند، خب مسلم است که فرصتی نبوده برای اینکه پرونده پزشکی برای افراد تشکیل شود و افرادی که متخصص نیستند هم ممکن است چیزی تجویز کنند که هر چند می‎تواند عمومی نباشد و شامل همه نشود، اما در مورد همین بعضی‌ها هم که اتفاق بیفتد می‎تواند خطرناک باشد و صدمه جدی بزند.»

این فعال حقوق بشر با نقد سیاست‎های جمهوری اسلامی در زمینه رعایت حقوق بشر می‎گوید: «متاسفانه در حالی که در جمهوری اسلامی مشخص نیست چپ و راست چه می‎کنند، در محافل بین‌المللی تعهداتی را قبول می‌کنند که در مورد آنها آموزش داده نشده‎اند و خلاف آن تعهدات بین‎المللی‎شان عمل می‎کنند. متاسفانه اجازه نمی‎دهند که آموزش داده بشوند یا اجازه نمی‌دهند که سرکشی بشود و شرایطی که در زندان‎ها وجود دارد راستی‎آزمایی بشود.»

به گفته نایب هاشم حتما باید هیات‎های تحقیق بین‎المللی که صلاحیت دارند -از جمله صلاحیت پزشکی- به زندان‎ها مراجعه کنند و اگر لازم است زندان‌بانان را آموزش دهند و اگر کسانی دانسته تخطی می‎کنند، حتما برکنار شوند.


  • در همین زمینه