در حالی که مطالعات جدید سازمان ناسا نشان می‌دهد منطقه خاورمیانه بخش زیادی از منابع آبی خود را طی دهه گذشته از دست داده و در سال‌های آینده نیز با یک دوره سخت کم‌بارانی و بی‌آبی رو به رو خواهد شد، مقامات سازمان هواشناسی ایران این پیش‌بینی‌های سازمان ناسا را غیر علمی خوانده و آن را تحت تأثیر سیاست دولت‌های بزرگ و خط مشی آن‌ها خوانده‌اند.

The GeoSphere Project - Middle East

[podcast]http://www.zamahang.com/podcast/2010/20130801_Environment_NASA_Rouhani.mp3[/podcast]

محمد تقی زمانیان، معاون توسعه و پیش‌بینی سازمان هواشناسی ایران، اخبار منتشر شده در خصوص وقوع خشکسالی ۳۰ ساله در ایران را غیر علمی توصیف کرده و با اشاره به مطالعاتی که نقش انسان را در گرم شدن آب و هوای کره زمین برجسته می‌کنند گفته است نظام طبیعت به صورت مداوم خود را کنترل می‌کند و اگر قرار بود اقلیم کره زمین با کارهای انسان تغییر کند زندگی بشر سال‌ها پیش تمام می‌شد.

ماهواره‌های ناسا و منابع آبی خاورمیانه

726336main_grace20130212-946

تحقیقات ناسا در مورد کاهش منابع آبی در خاورمیانه که در ماه فوریه ۲۰۱۳ منتشر شد نشان داد که این منطقه در ده سال گذشته با سرعتی زیاد بخش بزرگی از منابع آبی خود را از دست داده و این روند همچنان نیز ادامه دارد.

تحقیقات ناسا در مورد کاهش منابع آبی در خاورمیانه که در ماه فوریه ۲۰۱۳ منتشر شد نشان داد که این منطقه در ده سال گذشته با سرعتی زیاد بخش بزرگی از منابع آبی خود را از دست داده و این روند همچنان نیز ادامه دارد. این تحقیقات با استفاده از اطلاعات گردآوری شده از ماهواره‌های سنجش جاذبه انجام شده است. نتیجه تحقیقات مشخص کرد از سال ۲۰۰۳ بخش‌های بزرگی از خاورمیانه شامل ترکیه، سوریه، عراق، ایران و همچنین حوضه آبریز رودخانه‌های دجله و فرات حدود ۱۴۴ کیلومتر مکعب از حجم ذخایر آب شیرین خود را از دست داده‌اند. این حجم آب تقریبا معادل آب ذخیره شده در بحر المیت است که می‌تواند سالانه به مصرف ده‌ها میلیون تا صد میلیون نفر از مردم منطقه برسد. این محققان با بررسی علت این اتفاق به این نتیجه رسیدند که ۶۰ درصد از این کاهش منابع آبی مربوط به استفاده بیش از حد و بیرون کشیدن آب از سفره‌های زیرزمینی بوده است.

این مطالعات به طور مشترک توسط مرکز فضایی گودارد ناسا در گرین‌بلت آمریکا، دانشگاه کالیفرنیاـ ارواین و همچنین مرکز تحقیقات جوی آمریکا انجام شده است. این تحقیقات نتیجه نخستین مطالعات جامع در مورد منطقه دجله، فرات و غرب ایران بوده است. ماهواره‌های دوقلوی سنجش جاذبه که در این تحقیقات از آن‌ها استفاده شده است، تصویری از منابع آبی جهان و روند تغییرات آن‌ها تهیه می‌کنند. این تصاویر به ویژه در مناطقی که اطلاعات توسط منابع محلی به درستی جمع‌آوری و تحلیل نشده بسیار کارآمد هستند. تصاویر آشکار کرده است که حوضه رودخانه‌های دجله و فرات اکنون پس از هندوستان سریع‌ترین میزان از دست دادن منابع آبی در جهان را دارند. این در حالی است که تقاضا برای مصرف آب در این منطقه رو به افزایش است.

اما در تحقیقات جداگانه دیگری که ناسا نتایج آن را در ماه مه ۲۰۱۳ منتشر کرد، مشخص شده است که افزایش گازهای کربن و گرم شدن هوا چه طور باعث کاهش باران و بروز خشکسالی در سال‌های آینده در برخی مناطق کره زمین از جمله خاورمیانه خواهد شد. این نتایج بر اساس تحلیل اطلاعات از ۱۴ الگوی آب و هوایی که با کامپیوتر شبیه‌سازی شده به دست آمده است. بر اساس این مطالعات، برخی مناطق زمین مانند مناطق استوایی در اقیانوس آرام و همچنین مناطقی در آسیا که در معرض طوفان و باران‌های موسمی هستند، در طول سال‌های آینده شاهد بارندگی بیشتری خواهند بود، اما در عوض مناطق دیگری همچون خاورمیانه که ایران نیز در آن قرار دارد و همچنین پاکستان با کاهش شدید بارندگی مواجه خواهند شد. این مطالعات برای بررسی تأثیر گرم شدن آب و هوای زمین روی میزان بارندگی در مناطق مختلف صورت گرفته است، گرم شدنی که تحقیقات ناسا آن را مرتبط با افزایش میزان گازهای گلخانه‌ای دانسته است. در این الگوسازی کامپیوتری، به ازای هر درجه فارنهایت گرم‌تر شدن هوا، مدت زمان خشکسالی ۲.۶ درصد افزایش می‌یابد. این الگوها برای مدت زمانی در حدود بیست و هفت سال شبیه سازی شده است.

nasa-study-forecasts-global-warming-to-trigger-global-rainfall-and-drought

افزایش گازهای کربن و گرم شدن هوا چه طور باعث کاهش باران و بروز خشکسالی در سال‌های آینده در برخی مناطق کره زمین از جمله خاورمیانه خواهد شد. اکنون بخش‌های بزرگی از خاورمیانه شامل ترکیه، سوریه، عراق، ایران و همچنین حوضه آبریز رودخانه‌های دجله و فرات حدود ۱۴۴ کیلومتر مکعب از حجم ذخایر آب شیرین خود را از دست داده‌اند.

آغاز دوران خشکسالی جدید در ایران

بر اساس این مطالعات جداگانه که از یک سو کاهش منابع آبی در خاورمیانه و ایران و از سوی دیگر پیش‌بینی کاهش بارندگی در سال‌های آینده در این منطقه را مطرح کرده است و همچنین بر اساس مشاهداتی از وضعیت کمبود آب در بسیاری از نقاط کشور، برخی کارشناسان در خصوص ورود ایران به یک دوره خشکسالی سی ساله هشدار داده‌اند. از جمله عیسی کلانتری، وزیر پیشین کشاورزی، در گفتگویی با روزنامه قانون گفت با روند فعلی و کمبود منابع آبی ایران به زودی به کویر تبدیل خواهد شد.

با این حال اکنون معاون سازمان هواشناسی کشور ضمن غیر علمی خواندن پیش‌بینی‌های ناسا می‌گوید گرچه ممکن است بر اساس این داده‌ها مواردی در خصوص تغییر میزان بارش در مناطق مختلف مشاهده شود، اما به طور کلی نمی‌توان قطعیت آن را ثابت کرد. محمد تقی زمانیان روز چهارشنبه ۹ مرداد به خبرگزاری ایسنا گفت در برخی پیش‌بینی‌ها اظهار می‌شود دمای زمین حداکثر تا یکی دو دهه دیگر هفت درجه گرم‌تر می‌شود اما در گذشته نیز پیش‌بینی‌هایی در این زمینه صورت گرفته بود که به وقوع نپیوست. به گفته زمانیان این سازمان‌های جهانی تحتت اثیر دولت‌های بزرگ هستند و برای پیاده سازی خط مشی آن‌ها تلاش می‌کنند، به همین دلیل باید به مسائلی که از سوی آن‌ها مطرح می‌شود به دیده انتقادی نگاه کرد.

سخنان معاون سازمان هواشناسی کشور در حالی است که برخی از مراکز پژوهشی ایرانی نیز وقوع خشکسالی در ایران طی سال‌های آینده را تایید کرده‌اند. به گفته ایمان بابائیان، سرپرست گروه پژوهشی تغییر اقلیم در «مرکز ملی اقلیم‌شناسی» یافته‌های محققان ایرانی نیز تایید کننده این است که دمای هوای کشور تا ۹۰ سال آینده افزایش و بارندگی کاهش خواهد یافت. به گزارش خبرگزاری مهر، این مرکز پژوهشی نیز برای بررسی تغییرات آب و هوایی ایران طی سال‌های آینده اقدام به الگوسازی کرده است که نتایج آن نشان‌دهنده کاسته شدن از میزان باران و خشک شدن سفره‌های آب زیرزمینی در ایران است که پیامد آن خشکسالی خواهد بود. به گفته آقای بابائیان ایران اکنون وارد سومین مرحله از خشکسالی هیدرولوژیک شده است.

وقوع خشکسالی، خشک شدن رودخانه‌ها، چشمه‌ها و قنات‌ها را در پی خواهد داشت که باعث مهاجرت هرچه بیشتر مردم از روستاها به شهرها و تولید مشکلات جدید اجتماعی می‌شود. همچنین رشد و توسعه شهرها، تولید غذا و بخش بهداشت نیز با مشکلات فراوانی رو به رو خواهند شد.

در همین زمینهآغاز دوران خشکسالی سی ساله؟