آرونداتی روی، نویسنده و فعال هندی به‌خاطر شجاعتش در بیان عقیده و تعهد خلل‌ناپذیرش به آزادی بیان، برنده جایزه قلم پینتر ۲۰۲۴ شد. این جایزه که به یاد هارولد پینتر، نمایشنامه‌نویس مشهور بریتانیایی تأسیس شده، هر سال به نویسندگانی اهدا می‌شود که با شجاعت در برابر بی‌عدالتی‌ها می‌ایستند و صدای رسای حقیقت در دنیای آشفته امروز هستند.
«نویسنده شجاع» بخشی از جایزه قلم پینتر است وبه نویسنده‌ای تعلق می‌گیرد که بتواند در تحقق خواسته هارولد پینتر که همانا بیان حقیقت واقعی زندگی و جامعه است تاثیرگذار باشد. هر سال برنده جایزه ادبی پن پینتر جایزه خود را با نویسنده شجاعی که فعالانه از آزادی بیان دفاع کرده، سهیم می‌شود. آرونداتی روی، برنده جایزه ادبی پن پینتر ۲۰۲۴، علا عبدالفتاح را به عنوان برنده جایزه نویسنده شجاع انتخاب کرد.
عبدالفتاح یکی از برجسته‌ترین زندانیان سیاسی مصر است. او در سال ۲۰۱۹ دستگیر شد و در دسامبر ۲۰۲۱ محکوم شد. مقامات مصری در ۲۹ سپتامبر، زمانی که حکم پنج ساله او تمام شد، از آزادی‌اش خودداری کردند، زیرا دو سالی را که او در بازداشت موقت سپری کرده بود محاسبه نکردند که خلاف موازین حقوقی بین‌المللی و قوانین جزایی مصر است.
در مراسمی که در کتابخانه بریتانیا برگزار شد، لینا عطاالله، سردبیر روزنامه مستقل مصری «مدی مصر» این جایزه را از طرف عبدالفتاح پذیرفت و گفت:
علا در نوشته‌هایش، مقالات روزنامه‌ها، پست‌های رسانه‌های اجتماعی و نامه‌های زندان، حقیقت را از طریق زبان پیدا می‌کرد. او همیشه این کار را نه به عنوان یک عمل تفکر خودخواهانه، بلکه به عنوان دعوتی برای یادگیری، فکر کردن و ادامه دادن با آن انجام داده است.
نائومی کلاین، نویسنده و فعال اجتماعی در سخنانی در این مراسم از علا عبدالفتاح به عنوان «مظهر شجاعت بی‌امان و عمق فکری» یاد کرد. به گفته او آرونداتی روی این رویکرد فرهنگی در جهان است. در مجموع می‌توان گفت جایزه قلم پینتر در سال ۲۰۲۴ دو برنده داشت: آرونداتی روی از هند و علا عبدالفتاح از مصر. آرونداتی روی همچنین در این مراسم اعلام کرد که سهمش از جایزه نقدی پن پینتر را به صندوق امداد کودکان فلسطین اهدا خواهد کرد و به این ترتیب مصائب فلسطینیان نیز در مرکز توجه قرار گرفت.
دفاع بی‌چون و چرا از حقوق مردم فلسطین
آرونداتی روی از جنگ غزه به عنوان یک نسل‌کشی یاد کرد که تصاویر آن هر روز از شبکه‌های تلویزیونی آمریکا پخش می‌شود. روی در آغاز سخنانش یادآوری کرد که تعداد جانباختگان فلسطینی در جنگ غزه ۴۲ هزار نفر است که اکثریت آن‌ها را زنان و کودکان تشکیل می‌دهند. البته باید همواره یادآوری کرد که این تعداد شامل افرادی که در زیر آوار ساختمان‌ها مانده‌اند نمی‌شود. بر اساس مطالعه مؤسسه آکسفام تعداد کودکان جانباخته در غزه از هر جنگ دیگری در ۲۰ سال گذشته بیشتر است.
روی سپس خلاصه‌ای از جنایت‌هایی را که در این جنگ اتفاق افتاده بیان کرد و سپس در ادامه به کنایه درآمیخته با طنزی گزنده افزود:
به گفته اسرائیل تاریخ از یک سال پیش (حمله هفت اکتبر حماس) آغاز شد و حالا از من انتظار می‌رود که در نسل‌کشی تردید کنم تا «بی‌طرفی‌ام»، و جایگاه علمی‌ام را حفظ کنم. از من انتظار می‌رود از نظر اخلاقی، حماس، گروه‌های شبه‌نظامی دیگر در غزه و متحدان آن‌ها، حزب‌الله در لبنان را به خاطر کشتن غیرنظامیان و گروگان‌گیری محکوم کنم. و مردم غزه را که حمله حماس را جشن گرفتند، محکوم کنم. وقتی این کار انجام شد، همه چیز آسان می‌شود، این طور نیست؟ خب. همه بد هستند، چه می‌توان کرد؟ بیایید بیایید همه‌ی طرف‌ها را محکوم کنیم تا بعد برویم به خریدهای خانه برسیم.
روی سپس در ادامه افزود که مایل نیست تن بدهد به «بازی محکومیت»ِ همزمان حماس و اسرائیل. او گفت:
بگذارید موضعم را مشخص کنم. من به مردم ستمدیده نمی‌گویم چگونه باید در برابر ستمگران مقاومت کنند یا چه کسانی باید متحدانشان باشند.
روی اما یادآوری کرد که با این حال به عنوان یک زن نویسنده نمی‌تواند در برابر سرکوب تحت حکمرانی حماس یا جمهوری اسلامی بی‌تفاوت باشد. اما به تعبیر او سیاهکاری حکومت جمهوری اسلامی و تعصبات مذهبی حماس یا حزب الله موضوع بحث نیست:
موضوع این است که از خود بپرسیم آیا یک نیروی مبارز لیبرال و سکولار وجود دارد که بتواند در برابر یک ماشین جنگی نسل‌کش مقاومت کند؟ زیرا وقتی همه قدرت‌های جهان علیه آن‌ها [مردم فلسطین] هستند، چه کسی را دارند که به او روی بیاورند جز خدا؟ من آگاهم که حزب‌الله و رژیم ایران منتقدان سرسختی در کشورهای خودشان دارند، برخی از آن‌ها نیز در زندان‌ها رنج می‌کشند یا با سرنوشت‌های بدتری مواجه شده‌اند. من آگاهم که برخی از اعمال آن‌ها [اسلامگرایان] از جمله کشتار غیرنظامیان و گروگان‌گیری توسط حماس در ۷ اکتبر، جرایم جنگی محسوب می‌شود. با این‌حال، نمی‌توان میان این اقدامات و آنچه اسرائیل و ایالات متحده در غزه، کرانه باختری و اکنون در لبنان انجام می‌دهند، برابری قائل شد.
روی به درستی بر این نکته تأکید کرد که ریشه همه این خشونت‌ها، از جمله خشونت ۷ اکتبر، اشغال سرزمین فلسطین و زیر سلطه قرار دادن مردم فلسطین توسط اسرائیل است:
تاریخ در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ شروع نشده است. از شما می‌پرسم، کدام یک از ما که در این سالن نشسته‌ایم حاضر است به‌طور داوطلبانه به تحقیر و ستمی که فلسطینیان در غزه و کرانه باختری طی دهه‌ها به آن دچار شده‌اند، تن بدهد؟ چه روش مسالمت‌آمیزی وجود داشته که مردم فلسطین امتحان نکرده‌اند؟ چه سازشی بوده که آن‌ها نپذیرفته‌اند ــ به جز آنکه از آن‌ها خواسته شده به زانو درآیند و به خاک بیفتند؟ اسرائیل در حال مبارزه در جنگی دفاعی نیست. این جنگی است تهاجمی. جنگی برای اشغال بیشتر سرزمین، تقویت دستگاه آپارتاید خود و تشدید کنترل بر مردم فلسطین و منطقه.
انتقاد از استانداردهای دوگانه
روی سپس بعد از این مقدمات با اشاره به اعتراضات مردمی به کشتار غزه در کشورهای غربی، در انتقاد از سرکوب آزادی بیان گفت:
نه تمام قدرت و ثروت جهان، نه تمام سلاح‌ها و تبلیغات روی زمین دیگر نمی‌تواند زخمی را که فلسطین است پنهان کند. زخمی که از آن تمام جهان، از جمله اسرائیل، در حال خونریزی است (..) چه کسی می‌توانست تصور کند که روزی را خواهیم دید که پلیس آلمان شهروندان یهودی را به دلیل اعتراض علیه اسرائیل و صهیونیسم دستگیر کند و آن‌ها را به یهودستیزی متهم کند؟ چه کسی فکر می‌کرد که دولت آمریکا، در خدمت دولت اسرائیل، اصل اساسی آزادی بیان را تضعیف کند و شعارهای طرفدار فلسطین را ممنوع کند؟
روی به استانداردهای دوگانه در موضوع فلسطین و اسرائیل اشاره کرد. به گفته او وقتی بنیامین نتانیاهو تقشه‌ای از خاورمیانه را نشان می‌دهد که در آن نه تنها از فلسطین نشانی باقی نمانده، بلکه مرزهای اسرائیل از «رود تا دریا» امتداد یافته است، از او به عنوان یک سیاستمدار آرمانگرا یاد میکنند. اما وقتی فلسطینیان شعار « از رودخانه تا دریا، فلسطین آزاد خواهد شد» را سر می‌دهند متهم می‌شوند که خواهان نسل‌کشی یهودیان‌اند. روی این پرسش را در برابر ما قرار می‌دهد:
آیا واقعاً چنین است؟ یا این فقط تخیل بیمارگونه‌ای است که تاریکی خود را بر دیگران فرافکنی می‌کند؟ تخیلی که نمی‌تواند تنوع را بپذیرد، نمی‌تواند ایده زندگی در کشوری در کنار دیگران، با حقوق برابر، را تحمل کند (…) تخیلی که نمی‌تواند بپذیرد که فلسطینیان می‌خواهند آزاد باشند، همان‌طور که آفریقای جنوبی آزاد شد، همان‌طور که هند آزاد شد، همان‌طور که همه کشورهایی که خود را از یوغ استعمار رهانیدند.
روی سپس در ادامه می‌گوید:
جنگی که اکنون آغاز شده، وحشتناک خواهد بود. اما در نهایت، آپارتاید اسرائیل را نابود خواهد کرد. آنگاه تمامیِ جهان برای همه، از جمله برای یهودیان، بسیار امن‌تر و بسیار عادلانه‌تر خواهد شد. این مانند بیرون کشیدن یک تیر از قلب زخمی ماست.
یک شخصیت دادخواه
آرونداتی روی متولد ۱۹۶۴ به خاطر رمان «خدای چیزهای کوچک» جایزه من بوکر را به دست آورده. او همراه با سلمان رشدی، از شناخته شده‌ترین نویسندگان هندی‌تبار و از اقلیت مسیحیان سوری و از مهم‌ترین مدافعان جدایی‌طلبان کشمیر است.
«خدای چیزهای کوچک» روایتی است از سرنوشت دوقلوهای غیرهمسان که در اثر آشفتگی‌ها و فجایع اجتماعی در سال‌های دهه ۱۹۶۰ در یک خانواده فروپاشیده از هم دور می‌افتند اما سال‌ها بعد همدیگر را پیدا میکنند که از طریق یادآوری چیزهای کوچک، بتوانند با هم ارتباط بگیرند. اما در واقع این داستان برخلاف نام‌اش درباره چیزهای بزرگی‌ست که جامعه هند را به خود مشغول داشته: آمیختگی فرهنگی در هند، کمونیسم، اتحادیه‌های کارگری، رادیکالیسم، اقلیت مسیحیان سوری، چالش‌های طبقه متوسط، سلطه مالکان بزرگ بر رعایای مسلمان.
بسیاری از موضوعاتی که آرونداتی روی بدان می‌پردازد، در ایران هم مطرح است:
روی با برنامه هسته‌ای هندوستان، با سدسازی‌‌ها به دلیل پیامدهای زیست‌محیطی و اقتصادی‌اش برای ساکنان هند، با وحشیگری دولت هند در سرکوب جدایی‌طلبان کشمیر، با جنگ خونین عراق و با اشغال افغانستان و همچنین با سیاست‌های نئولیبرالیستی دولت هند که فقر را گسترده‌تر و تبعیض‌های اجتماعی را عمیق‌تر می‌کند مخالفت کرده است. اما مهم‌ترین فعالیت او برای احقاق حقوق مسلمانان کشمیر است. او در سال ۲۰۰۸ که اعتراضات در کشمیر بالا گرفت به این منطقه سفر کرد. حاصل این سفر جستار: «آزادی، این تنها خواسته کشمیر» بود.
او یک شخصیت دادخواه است. در نظر روی مهم‌ترین فاجعه این نیست که ما می‌میریم، یا رنج می‌بریم و سبب رنج دیگران می‌شویم. مهم‌ترین فاجعه در زندگی ما انسان‌ها این است که فراموش می‌کنیم و به همین دلیل هم به جای آنکه به راه‌های بدیل بیندیشیم معمولاً به هر شرایطی تن می‌دهیم.