گسترش دامنه اعتراض پرستاران و نگاه امنیتی حکومتی‌ها به آن

اعتراض و اعتصاب پرستاران در ایران حدود دو هفته است به طور مستمر در شهرهای مختلف ادامه دارد. تاکنون پاسخ مسئولان دولتی به این اعتصابات، سکوت، تکرار وعده‌های گذشته و یا تهدید به اخراج بوده است. یکی از پرستاران معترض در مورد وضعیت معیشتی خود می‌گوید:

بارها خواسته‌ام استعفاء بدهم، یک دکه صبحانه‌فروشی ده برابر پرستاری هم درآمد دارد هم فشار و زحمتی کمتری می‌خواهد و هم حرمت بیشتری دارد. پرستاری در ایران رسماً بردگی است. حقوق خیلی پایین، اضافه‌کاری اجباری، پرداخت نشدن معوقه‌ها، فشارکاری بسیار زیاد، ترس از درگیری با همراهان بیمار، فشارهای امنیتی و تبعیض در بیمارستان، فقط گوشه‌ای از مشکلات ماست. اعصاب و روانمان بهم ریخته. دولت نه تنها نمی‌خواهد گرهی از مشکلات ما بگشاید، بلکه بدتر با تهدید به اخراج و وعده‌های بی‌اساس نمک به زخم‌مان می‌پاشد.

https://www.instagram.com/p/C-7tFQVgH_N/

این اولین باری نیست که پرستاران به وضعیت معیشتی خود اعتراض دارند. آنها در سال‌های پیش، بخصوص نیمه دوم سال گذشته در چند نوبت تجمع‌های اعتراضی پرپا کردند. همچنین در بهار سال جاری، استعفا‌های دسته‌جمعی پرستاران به دلیل آنچه فشار و تبعیض مضاعف در بیمارستان‌های ایران خوانده می‌شود موجی از واکنش‌ها را به همراه داشت. طبق آمارهای اعلامی، سالانه ۳ هزار پرستار از کشور مهاجرت می‌کنند و بیمارستان‌های ایران با کمبود ۱۰۰ هزار نیروی پرستاری مواجهه است. با وجود این مسئولین جمهوری اسلامی نه حاضر به استخدام نیروهای جدید هستند، و نه تا به امروز اراده‌ای برای بهبود شرایط معیشتی ۲۴۰ هزار پرستار فعال از خود نشان داده‌اند.

امنیتی‌کردن اعتراضات

موج جدید اعتراض پرستاران از کرج شروع، و با درگذشت یک پرستار به دلیل فشار ناشی از کار در بیمارستان شیراز و نیز به دنبال عدم تحقق وعده‌های پیشین گسترش یافت. ‏به گفته محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار، اعتراضات تاکنون به بیش از ۲۰ شهر و ۵۰ بیمارستان و مراکز درمانی از جمله مشهد، شیراز، یزد، فسا، اهواز، بوشهر، تبریز، اصفهان، کرج، جهرم، اراک، همدان، کرمانشاه و برخی شهرهای استان مازندران گسترش یافته است. گزارش‌های منتشر شده حاکی از تهدید مسئولین بیمارستان به اخراج و نیز تهدید نهادهای امنیتی به بازداشت معترضین بوده است.

 روزنامه «هم‌میهن» ۲۱ مردادماه درمورد اعتصاب پرستاران شیرازی نوشت:

پرستاران معترض منتظرند مدیران بیمارستان‌ها با آنها تماس بگیرند و خبر دهند وضعیت درست شده، شرایط فراهم است و به بخش‌هایشان برگردند، در عوض اما نهادهای امنیتی و سرپرستاران با آنها تماس گرفته‌اند؛ تهدید کرده‌اند و خبر از اخراج و تشکیل پرونده و احضار داده‌اند.

این روزنامه از قول یکی از پرستاران عنوان کرده در روزهای اعتراض چندین تماس و پیام از پرایوت نامبر (شماره‌ ناشناش) نهادهای امنیتی داشته است. او به این روزنامه گفته است:

در یک‌ساعت، دو نفر با من تماس گرفتند و گفتند ما از امنیت استان هستیم. وقتی به آنها توضیح دادم چه اتفاقاتی افتاده، گفتند که یک مقداری پول واریز شده، درحالی‌که مشکل ما تنها پول نیست. ما مشکل ۱۷ ساله داریم که همان قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری است. پرستاران در خانه بنشینند بیشتر به نفع‌شان است.

https://www.instagram.com/p/C-5Ee4lx7tR/

«هم‌مهین» در این گزارش از قول یک فعال صنفی و پرونده‌سازی امنیتی برای معترضان آورده است:

ما در شیراز ۱۵ هزار پرستار داریم، هنوز نشنیده‌ایم کسی را دستگیر کرده باشند اما به‌طور مرتب با آنها تماس می‌گیرند و در گروه‌ها اعلام می‌کنند اخراج‌تان می‌کنیم و برایتان پرونده امنیتی تشکیل می‌دهیم. شما اغتشاشگر هستید.

دوشنبه ۲۹ مردادماه دستکم یک پرستار از سوی نهادهای امنیتی در بیمارستان «ولی‌عصر» اراک بازداشت شد. خبرهای منتشر شده حاکی از درگیری نیروهای امنیتی و استفاده از «اسپرس فلفل» برای متفرق کردن معترضان است.

یک پرستار از کرمانشاه درباره تهدیدهای امنیتی از سوی حراست بیمارستان به گزارشگر «زمانه» می‌گوید:

حراستی‌ها ماموران اطلاعات در بیمارستان هستند. در همه این سال‌ها کارشان احضار و تهدید بوده. حالا هم وقتی خبر اعتراض پرستاران در شهرهای مختلف پخش شد از همان اول تهدیدها شروع شد. با یکی از بچه‌ها تماس گرفته‌اند که اگر به قول خودشان این بساط را جمع نکنید برای همه پرونده تشکیل می‌دهیم! شما دارید امنیت کشور را به خطر می‌اندازید! تهدید به بازداشت و اخراج کرده‌اند. شنیده‌ام این تماس‌ها برای شهرهای دیگر هم بوده. ولی ما دنبال حق قانونی خودمان هستیم، حقی که در خود قانون جمهوری اسلامی تصویب شده. چرا باید برای درخواست قانونی پرونده‌ امنیتی بسازند؟! معلوم نیست حق ما را چه کسانی بالا می‌کشند که کوچکترین اعتراض را تحمل نمی‌کنند.

پیشتر محمد شریقی مقدم در انتقاد به «انتخابات مهندسی شده وزارت بهداشت» برای اعضای «سازمان نظام پزشکی» به سایت «امتداد» گفته بود:

نتیجه آرایش سیستماتیک در بدنه نظام پرستاری این بود که در سه سال گذشته بیشترین احضارهای پرستاری را به هیات تخلفات دانشگاه علوم پزشکی داشتیم. هیات تخلفات نه مربوط به وزارت اطلاعات است، نه هیچ‌کدام از نهادهای امنیتی. هیات تخلفات مربوط به دانشگاه‌هاست. در واقع این نهادهای صنفی به جای اینکه به مطالبات پرستاران بپردازند و یک خروجی قانونی از پیگیری این مطالبات بگیرند، تاکنون با چنین روندی با اعتراضات صنفی برخورد کرده‌اند.

مطالبات معترضان

از جمله خواست‌های پرستاران معترض: اصلاح تعرفه‌های پرستاری، حذف اضافه‌کاری اجباری، تسویه حساب تمامی معوقات مالی، حذف شیفت‌های کاری طولانی، اجرای صحیح قانون ارتقا بهره‌وری، اجرای صحیح قانون مشاغل سخت، تصحیح حق‌الزحمه اضافه‌کاری، تصحیح حق مسکن در احکام پرستاری و برقراری کارانه‌ی حذف شده است. بخشی از خواسته‌های پرستاران سال‌ها قبل به شکل قانون تصویب شده، اما دولت‌های حاکم وقعی بر آن ننهاده‌اند.

یکی از پرستاران معترض در این باره به گزارشگر «زمانه» می‌گوید:

ما در این سال‌ها با انواع روش اعتراض کردیم، از نامه‌نگاری گرفته تا تحصن خارج از شیفت‌های کاری. بارها مشکلاتمان را با مسئولین بیمارستان‌ها، دانشگاه‌های علوم پزشکی، وزارت بهداشت و… مطرح کردیم اما جز تحقیر و وعده‌های دورغ چیزی عایدمان نشد. دستمزدی که یک پرستار می‌گیرد اندازه یک پنجم خدمات و زحمتی که می‌کشد نیست. وضعیت دستمزدی ما فقط یک طرف ماجراست. فشار‌های امنیتی و تبعیض بین پرستار و پزشک بیداد می‌کند. نمی‌دانم مسئولین واقعاً این همه اضطراب، فرسودگی ناشی از کار زیاد، مهاجرت و خودکشی را نمی‌بینند؟ یعنی نمی‌توانند درک کنند ما چه سختی می‌کشیم؟

همچنین یکی دیگر از پرستاران درمورد تبعیض در تعرفه‌گذاری و دستمزدها به «زمانه» می‌گوید:

معلوم نیست تعرفه‌گذاری روی چه اساسی انجام می‌شود، هر بیمارستان و شهری باهم فرق دارند. من با هشت سال سابقه، حقوقم به ۱۲ میلیون در ماه نمی‌رسد، در طول ماه ۱۴۰ ساعت اضافه‌کاری اجباری دارم، برای هر ساعت هم فقط ۲۰ هزارتومان می‌گیرم که از آن هم مالیات کسر می‌شود. همین اضافه کاری را به موقع پرداخت نمی‌کنند! در هر شیفت طولانی ۳۰ الی ۴۰ بیمار را پوشش می‌دهم. برای مرخصی هم چون تعداد پرستاران کم است باید با همکارهایمان هماهنگ کنیم، چون اگر چند نفر باهم مرخصی بروند بیمارستان به مشکل می‌خورد، به همین خاطر بدون تعطیلی و مرخصی زمان‌های طولانی را باید در بیمارستان بمانیم. خستگی ناشی از کار زیاد به قدری بالاست که خیلی وقت‌ها نمی‌توانیم خدمات حداقلی به بیماران ارائه بدهیم. هر مشکلی هم برای بیمار پیش بیاید همراه بیمار و خود بیمارستان ما را مسئول می‌داند.

در همین رابطه، محمد شریفی مقدم، ۲۴ مردادماه در گفت‌وگو با سایت «شرق» به حقوق پایین و عدم توانایی پرستاران در پرداخت اجاره‌خانه اشاره کرد. او تصریح کرد برخی از پرستاران در تهران به دلیل ناتوانی در پرداخت اجاره‌بهای منزل مجبوراند در بیمارستان زندگی کنند:

پرستاران مجبور هستند سه شیفت کار کنند و اصلاً خانه اجاره نمی‌کنند چون اگر بخواهند خانه اجاره کنند باید پول یک شیفت خود را برای اجاره خانه بدهند. به خاطر همین ترجیح می‌دهند که خانه‌ای اجاره نکنند و در همان بیمارستان بخوابند.

یک پرستار معترض از کرمانشاه درمورد حقوق پایین و همچنین وعده‌های مسئولین به «زمانه» می‌گوید:

حقوق من آنقدر پایین است که نمی‌توانم در شهر خودم خانه اجاره کنم. دو سال است ازدواج کردم ولی هنوز با خانمم در خانه پدرم زندگی می‌کنم. برای دو میلیون حقوق بیشتر مجبورم ۱۵۰ ساعت اضافه کاری داشته باشم، دستمزد اضافه کاری هم پرداخت نمی‌شود، الان هشت ماه است که دستمزد اضافه کاری را نگرفته‌ام. دوران کرونا مسئولین وعده‌های زیادی برای کارانه و دستمزد بالا دادند، ولی یک دهم آن چیزی که گفته بودند را پرداخت نکردند. فقط خدا می‌داند ما چه می‌کشیم. شرمنده خانواده‌ام شده‌ام. الان که برای اعتراض، شیفت‌های کاری را ترک می‌کنیم بخاطر اینکه صدایمان به گوش مسئولین برسد، بگویم که قضیه جدی است! دیگر نمی‌توانیم این شرایط را تحمل کنیم. تقریباً همه همکاران دنبال یک فرصت می‌گردند که یا مهاجرت کنند یا شغلی دیگر پیدا کنند. بعضی‌ها هم دو شغل دارند، چون حقوقی که می‌گیرند به هفته اول ماه نمی‌رسد که تمام می‌شود.

پیشتر علیرضا فرقدانی، رئیس هیات مدیره نظام پرستاری اصفهان به دو شغله بودن اکثر پرستاران به دلیل دستمزدهای پایین و عدم اجرای قانون معافیت از مالیات پرستاران اشاره کرده بود. خبرگزاری «مهر»، ۲۲ مردادماه به نقل از این مقام مسئول نوشت:

اکثر پرستاران برای تأمین معاش دو جا کار می‌کنند تا بتوانند زندگی خود را بگذرانند. این در حالی است که بسیاری از مشاغل با درآمدهای بسیار بالا، مالیات پرداخت نمی‌کنند. دولت نیز تلاشی برای حذف مالیات در حوزه پرستاری ندارد، بنابراین درخواست ما این است که قانون معافیت پرستاران از پرداخت مالیات، ابلاغ و اجرا شود. این تصمیم به عنوان یک تسکین دهنده می‌تواند به ماندگاری پرستاران و تثبیت آنها در کشور کمک کند.

استعفاهای دسته‌جمعی

گروهی از پرستاران در یک سال گذشته و بخصوص ماه‌های اول سال جدید به دلایلی از جمله حقوق پایین، ساعات کاری طولانی، تبعیض و عدم تحقق وعده‌ها به شکل دسته‌جمعی استعفاء دادند. استعفای ۴۰ پرستار و اعضای کادر درمان بیمارستان شهدای تجریش تهران، استعفای ۲۰ پرستار بیمارستان طالقانی چالوس و استعفای ۳۰ پرستار بیمارستان طالقانی آبادان موجی از واکنش و اعتراض را به همراه داشت.

 اردیبهشت ماه سال جاری، محمد شریفی مقدم درباره موارد متعدد استعفای دسته‌جمعی پرستاران به «تجارت نیوز» گفت:

طبق آماری که از سوی معاونت پرستاری وزارت بهداشت و درمان اعلام شده، ۱۵ درصد نیروی پرستار کشور ترک خدمت کرده‌اند که این با توجه به تعداد ۱۵۰ هزار نفری پرستاران شاغل یعنی ترک کار ۲۰ هزار پرستار را نشان می‌دهد و بحران از همین‌جا شروع می‌شود.

در همین رابطه یکی از پرستاران خانم که اسفندماه گذشته به دلیل آنچه او «ناعدالتی و تبعیض» می‌خواند از شغل خود استعفاء داد به «زمانه» می‌گوید:

دلیل ترک کار من کاملاً مشخص است، ناعدالتی و تبعیض، کار زیاد با حقوق پایین، توهین و تحقیر از سوی پزشک‌ها و همراهان بیمار، دروغگویی مسئولان، فضای به شدت امنیتی بیمارستان‌ها، یعنی همه این چیزهای که الان پرستاران در شهرهای مختلف دارند بهش اعترض می‌کنند. من دیگر نمی‌توانستم این حجم از فشار کار را تحمل کنم. تو شش سالی که در بیمارستان بودم، اندازه سی سال پیرشدم و زجر کشیدم. اجازه نداشتیم به هیچ چیز اعتراض کنیم، چون فوراً سروکارمان با اطلاعات و حراست بود. بیمارستان‌های که من توش کار کردم همه کمبود تجهیزات پزشکی داشتند. بعضی روزها واقعاً یک سرُم گیر نمی‌آمد. همراه بیمار برای هر کمبودی مستقیماً ما را مسئول می‌دانستند. چیزی در بیمارستان نبود که حداقل یک دلخوشی یا امیدی برای بهبود شرایط بهم بدهد. به همین خاطر ترجیح دادم بیکار باشم تا با این همه توهین و تبعیض و حقوق پایین کار کنم.

باوجود اینکه به گفته محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار، اعتراضات اخیر پرستاران «در طول ۱۰۰ سال تاریخ پرستاری مدرن کشور» بی‌سابقه بوده اما هنوز مسئولین وزارت بهداشت پاسخ درخوری به این اعتراضات نداده‌اند. بر اساس خبرهای منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی عمده پاسخ دولت به این اعتراضات از سوی نهادهای امنیتی با تهدید به بازداشت و اخراج و همچنین انتساب آن به «جریان بیگانه» صورت گرفته است.