بنگلادش لحظات تاریخی سرنوشتسازی را از سر میگذراند. خبرگزاری فرانسه بر اساس تصاویر تلویزیونی این کشور گزارش داد که دوشنبه ۱۵ مرداد / ۵ اوت، یک روز پس از یکشنبه خونین که در آن دستکم ۹۴ نفر در اعتراضات سراسری بنگلادش کشته شدند، هزاران معترض ضددولتی به کاخ نخستوزیری در داکا، پایتخت بنگلادش یورش بردند. تصاویر پخش شده از کانال ۲۴ بنگلادش، جمعیتی از مردم را نشان میداد که وارد اقامتگاه شیخ حسینه، نخستوزیر شده و رو به دوربین دست تکان میدادند.
تدابیر امنیتی گستردهای در داکا برقرار شد. خیابانهای منتهی به دفتر شیخ حسینه توسط پلیس و ارتش با سیم خاردار محصور شد. یک منبع نزدیک به نخستوزیر به خبرگزاری فرانسه گفت که شیخ حسینه پایتخت را ترک کرده است. او گفت حسینه و خواهرش گنابهبان محل اقامت رسمی نخستوزیر را به مقصد مکانی امنتر ترک کردند. حسیبه میخواست سخنانی را ضبط کند اما فرصت انجام آن را پیدا نکرد.
گمانهزنیها حاکی از آن است که شیخ حسینه کشور را ترک کرده است. دستیار شخصی حسینه نیز به الجزیره گفته است که نخستوزیر با هلیکوپتر ارتش از کشور گریخته است.
قبل از هجوم معترضان به اقامتگاه رسمی شیخ حسینه، ساجیب وازد جوی، پسر او که در ایالات متحده آمریکا زندگی میکند در پستی در فیسبوک از ارتش خواست تا از سرنگونی حکومت ۱۵ ساله مادرش جلوگیری کند. او نوشت: «وظیفه شما این است که مردم و کشور ما را امن نگه دارید و از قانون اساسی حمایت کنید. یعنی اجازه ندهید هیچ دولت غیرمنتخبی یک دقیقه روی کار بیاید، این وظیفه شماست.»
شیخ حسینه ژانویه گذشته برای چهارمین دور پیاپی در انتخابات بنگلادش پیروز شد. او نخستین بار در سال ۱۹۹۶ نخستوزیر بنگلادش شد و از سال ۲۰۰۹ که برای بار دوم به نخستوزیری رسید، همچنان در قدرت است.
براساس دادههای پلیس، مقامات و منابع بیمارستانی بنگلادش، از زمان آغاز اعتراضات در ماه ژوئیه حداقل ۳۰۰ نفر کشته شدهاند.
منع رفت و آمد و قطع اینترنت
از عصر یکشنبه در بنگلادش قانون منع رفت و آمد به اجرا گذاشته شد. به گفته ارائه دهندگان و ناظران، دسترسی به اینترنت در روز دوشنبه قطع شد و سههزار و ۵۰۰ کارخانه تعطیل شدند.
روز یکشنبه، درگیریهای جدید بین مخالفان شیخ حسینه، نیروهای امنیتی و هواداران حزب حاکم دست کم ۹۴ کشته در سراسر کشور برجای گذاشت. این سنگینترین تلفات در یک روز از زمان آغاز تظاهرات ضددولتی در یک ماه پیش در این کشور مسلمان ۱۷۰ میلیون نفری است که دانشجویان در آن نقش برجستهای داشتند.
بهگفته کامرالاحسن، سخنگوی پلیس، از میان کشتهشدگان حداقل ۱۴ نفر افسر پلیس بودند. او گفت مردم معترض با چوب و چاقو درگیر شدند و پلیس گلولههای واقعی شلیک کرد. به گفته پلیس، یک پاسگاه پلیس در شمال شرق این کشور مورد حمله واقع شد و ۱۱ مأمور پلیس کشته شدند.
تظاهرات در بنگلادش از تیرماه امسال و در اعتراض به مقررات مرتبط با سهمیهبندی مشاغل براساس ایثارگر بودن و نسبت داشتن با افرادی که در جریان جنگ استقلال این کشور فعال بودهاند، برپا شد. اما شرکتکنندگان اکنون خواهان استعفای شیخ حسینه هستند که از سال ۲۰۰۹ بر سر کار بوده است.
براساس مدل سهمیه ایثارگری در بنگلادش، تا ۳۰ درصد از مشاغل خدمات عمومی به بستگان ایثارگرانی که در جنگ استقلال بنگلادش در سال ۱۹۷۱ از پاکستان جنگیدهاند تعلق میگیرد.
مخالفان میگویند که این طرح به نفع حامیان نخستوزیر حسینه است که لیگ عوامی او جنبش استقلال را رهبری میکرد. دیوان عالی اخیراً مقررات بحث برانگیز سهمیهبندی مشاغل را به شدت محدود کرده است، اما اعتراضات همچنان ادامه دارد.
معترضان نیروهای نظامی و امنیتی بنگلادش را به استفاده بیش از حد از زور متهم کرده و خواهان استعفای حسینه بودند.
داکا به میدان جنگ تبدیل شد
یک منبع پلیس به خبرگزاری فرانسه گفت تمام داکا «به میدان جنگ» تبدیل شده بود و جمعیتی متشکل از چند هزار تظاهرکننده خودروها و موتورسیکلتها را در نزدیکی بیمارستان به آتش کشیدند.
معترضان در حال بالا رفتن از مجسمه شیخ مجیب الرحمان، بنیانگذار بنگلادش و پدر شیخ حسینه بودند تا با چکش آن را ویران کنند.
در داکا، پس از تاریک شدن هوا، در حالی که تظاهرکنندگان از مقررات منع رفت و آمد سرپیچی کرده بودند، صدای تیراندازی و انفجارهای مکرر شنیده شد.
کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد شامگاه یکشنبه نسبت به خشونتهای جاری در بنگلادش ابراز نگرانی کرد و گفت: «خشونت تکاندهنده در بنگلادش باید متوقف شود».
معترضان به خبرگزاری فرانسه گفتهاند که جنبش حال حاضر دیگر سهمیهبندیهای شغلی مربوط نیست و «ما میخواهیم نسلهای آینده بتوانند آزادانه زندگی کنند».
شبکه الجزیره نیز روز دوشنبه بهنقل از معترضان از «جمعیت شاد» در داکا و «لحظه جشن و پیروزی» نوشته است. یکی از تظاهرکنندگان تحولات کنونی را «استقلال دوم بنگلادش» دانست و افزود : «مردم جایی برای پیگیری عدالت نداشتند، دادگاهها و پلیس سیاسی شده بودند. به همین دلیل است که شما این سطح از شادی را در خیابانها میبینید.»
الجزیره نوشته است دولت در بنگلادش به احتمال زیاد سقوط کرده است و ارتش تصمیم خواهد گرفت که گام بعدی چیست که احتمالاً یک دولت موقت خواهد بود.
از لحاظ تاریخی، ارتش در سیاست بنگلادش همواره نقش داشته است. الجزیره میگوید اکنون «ارتش نمیخواهد دشمن مردم باشد و به همین دلیل است که مردم به آنها اعتماد دارند».