بل هوکس: نظریه‌پرداز عشقِ انقلابی

بل هوکس ۲۵ سپتامبر ۱۹۵۲ (سوم مهرماه ۱۳۳۱) در ایالت کنتاکی ایالات متحده امریکا و در جامعه‌ای تفکیک‌نژادی‌شده به دنیا آمد. آثار او در غنای ادبیات فمینیستی، و به خصوص ادبیات فمینیستی سیاه تاثیر چشم‌گیری داشته است. بل هوکس را می‌توانیم نظریه‌پرداز عشق انقلابی بنامیم؛ از آن‌رو که آن را نیرویی تعریف می‌کرد که می‌تواند سیستم‌های سرکوب را از کار بیندازد. نیرویی که به تعهد، توجه و تلاش نیاز دارد:

همین که شروع کنیم به عشق ورزیدن، ترس رهایمان می‌کند.

همه‌چیز درباره‌ی عشق، بل هوکس (ترجمه این کتاب از آزاده اتحاد از سوی نشر خزه منتشر شده است)

چرا در شرایط امروز با بل هوکس بیاندیشیم؟

جهان اطرافمان را نفرت، بی‌تفاوتی و بی‌ملاحظگی تیره و تار کرده است. ما در جهان نسل‌کشی‌های فرورفته در بی‌تفاوتی‌ها زندگی‌ می‌کنیم، در جهان نژادستیزی‌، زن‌کشی، سرکوب و اعدام. بل هوکس به ما می‌گوید که «عشق نجاتمان خواهد داد»، البته «فقط اگر خودمان بخواهیم که نجات یابیم». وقتی این ظن قدرت می‌گیرد که «زندگی بد را نمی‌توان خوب زیست»، بل‌ هوکس به ما یاد‌آوری می‌کند که:

اعتقاد به اخلاق عشق، زندگی ما و ارزش‌های ما را به کلی عوض می‌کند. تمام تصمیمات ریز و درشت زندگی‌مان بر پایه‌ی این باور خواهد بود که صداقت، بی‌پردگی و راست‌کرداری باید در تمام تصمیمات شخصی و همگانی وجود داشته باشد.

همه‌چیز درباره‌ی عشق، بل هوکس (ترجمه این کتاب از آزاده اتحاد از سوی نشر خزه منتشر شده است)

در فضایی از یاس جمعی، فضایی که شاید بی‌راه نباشد اگر بگوییم که امروز در آن به سر می‌بریم، بل هوکس می‌نویسد:

حاشیه به‌مثابه محل مقاومت

در چنین فضایی از یاس جمعی، آفرینندگی و قوه خیال به خطر می‌افتد، ذهن تماماً استعمار می‌شود، و اشتیاق رهایی از دست می‌رود. در حقیقت ذهنی که در برابر استعمار مقاومت می‌کند برای آزادی بیان مبارزه می‌کند چنین مبارزه‌ای همیشه در مقابله با استعمارگر آغاز نمی‌شود بلکه چنین مبارزه‌ای می‌بایست درون خانواده و جماعت استعمارشده‌ای که استعمار آن را دچار فروپاشی و تجزیه ساخته نیز بر پا شود. […] حاشیه‌ها، همچنان که میدان سرکوب است میدان مقاومت نیز هست.

حاشیه به‌مثابه محل مقاومت، ترجمه از مهتاب حاتمی طاهر در وبسایت رادیوزمانه

بل هوکس همچنین نظریه‌پرداز متعهد است، نظریه‌پردازی که همراهی با اندیشه‌هایش در روزهای سخت، پرتویی از عشق و روشنایی به زندگی‌ها و مبارزاتمان وارد می‌کند:

هنگامی که انرژی‌هایمان تقلیل می‌رود و امیدهایمان را از دست می‌دهیم، ما کنشگران فمینیست باید تعهدمان را به مبارزه سیاسی و افزایش اتحاد تقویت کنیم. این بدان معناست که باید در مقابله با نژادگرایی و تضادهایی که موجب می‌شوند تا تعهدات‌مان نسبت به مبارزه تضعیف شود، بیشتر تلاش کنیم؛ از این طریق می‌توانیم به سمت خلق یک برنامه رهایی‌بخش سیاسی فمینیستی گام برداریم.

فمینیسم انقلابی، ترجمه از مهدیس صادقی‌ پویا

عشق برای بل هوکس انقلاب و التیام هم‌زمان است، اخلاق عشق او می‌تواند در روزگار آشفته‌ای که در آن به سر می‌بریم، راهنمایی برای «چگونه» رزمیدن باشد:

برای تداوم یافتن مبارزه رهایی سیاهان، ما باید با این اندوه و سوگ التیام‌نیافته مواجه شویم، چرا که همین سوگ، منشا و ریشه بسیاری از ناامیدی‌های هیچ‌انگارانه ما بوده است. ما باید به طور جمعی به چشم‌انداز سیاسی رادیکال برای تغییر اجتماعی بازگردیم، دورنمایی که بر اخلاق عشق استوار است و اتحاد توده مردم اعم از سیاه و غیرسیاه را دنبال می‌کند. فرهنگ سلطه، با عشق ضدیت دارد و برای حفظ خود نیازمند خشونت است. انتخاب عشق یعنی قد علم کردن در برابر ارزش‌های غالب این فرهنگ. بسیاری از مردم از عشق ورزیدن به خود و دیگری عاجزند چراکه نمی‌دانند عشق چیست.

عشق به مثابه کردار رهایی‌بخش، وبسایت فمنا

ترجمه‌هایی از بل هوکس به زبان فارسی:

بل هوکس نویسنده‌ی بیش از ۳۰ کتاب است که از آن‌ها تنها یکی به فارسی ترجمه شده است: همه چیز درباره‌ی عشق. با این‌حال، تلاش مترجم‌های داوطلب باعث شده است که برخی نوشته‌های او برای فارسی‌دانان در دسترس قرار گیرد، بخش‌هایی از این ترجمه‌ها و لینک دسترسی به آن‌ها را در این بخش قرار داده‌ایم:

در سال‌های اخیر، خواهرانگی در قالب شعار و گروه‌کشی و از این دست، توان خود برای متحد کردن قدرت‌ها را از دست داده است. برخی فمینیست‌ها این روزها فکر می‌کنند که ایجاد اتحاد میان زنان به خاطر تفاوت‌هایشان امری ناممکن است. نادیده گرفتن خواهرانگی به عنوان نوعی اتحاد سیاسی میان زنان، جنبش زنان را تضعیف و نابود خواهد کرد. در حالی که اتحاد، مبارزات در راستای مقاومت را تقویت خواهد کرد. هیچ جنبش فمینیستی جمعی‌ای نمی‌تواند ستم جنسی را بدون داشتن اتحاد از میان ببرد – زنان باید ابتکار عمل داشته و قدرت اتحاد را به نمایش بگذارند. همین که بتوانیم نشان دهیم که موانع میان زنان می‌تواند برداشته شود، آن‌گاه خواهیم توانست با یکدیگر متحد شویم. 

خواهرانگی: اتحاد سیاسی میان زنان / ترجمه مهدیس صادقی پویا

ما به سکوت وادار شده‌ایم. ما از کسانی که درباره ما سخن می‌گویند اما با ما و برای ما سخن نمی‌گویند می‌ترسیم. ما می‌دانیم که خاموش گشتن چگونه است. نیروهایی که ما را ساکت می‌کنند، می‌شناسیم زیرا هرگز نمی‌خواهند ما حرف بزنیم. آن‌ها با نیروهایی که می‌گویند حرف بزنید و داستان خود را برای ما بیان کنید، فرق دارند کسانی که از ما می‌خواهند هرگز با صدای مقاومت سخنی نگوییم. از ما می‌خواهند تنها از آن فضای حاشیه بگوییم که محرومیت، رنج و رویای تحقق‌نیافته، نشانه آن است: تنها و تنها از دردت بگو.

حاشیه به‌مثابه محل مقاومت / ترجمه مهتاب حاتمی طاهر

بی‌اخلاق زندگی کردن، بدون در نظر گرفتن عواقب اعمال، مثل خوردن یک عالم هله هوله است. شاید خوشمزه باشد، اما آدم را هرگز کاملا سیر نمی‌کند و باعث می‌شود همیشه در یک حالت عطش و گرسنگی باقی بمانیم.

همه چیز درباره عشق / ترجمه آزاده اتحاد، نشر خزه

اساسا اگر فقط و فقط متعهد به مبارزه با سیاست سلطه‌ای باشیم که مستقیما منجر به استثمار و ستمدیدگی خودمان می‌شود، نه‌‌تنها به وضع موجود متصل می‌مانیم، بلکه در همدستی با آن نیز عمل می‌کنیم و ساختارهای سلطه را پرورده و از آن‌ها محافظت می‌کنیم.

عشق به مثابه کردار رهایی‌بخش / ترجمه یارا

روزی جهان به‌کلی تغییر خواهد کرد، و زنان جوان در همان اوایل زندگی شیوه درست عشق ورزیدن را خواهند یافت. اما اکنون، چنین است که بسیاری از ما از رهگذر رنج به عشق می‌رسیم، رنجی که ما را آگاه و ملزم می‌کند تا نگاهی عمیقتر به زندگی خود بیفکنیم. این رنج که به‌ندرت هم انتخاب ماست، به شیوه خود، نوعی آمادگی است برای شور. معنای اصلی واژه شور، رنج است. شور و شوقی که ما خود برمی‌گزینیم، متفاوت‌اند از آنهایی که به دلیل خامی و بی‌تجربگی، نادانی و غفلت، و یا ناامیدی و درماندگی بر ما تحمیل می‌شوند. شوری که ما برمی‌گزینیم ما را بیدار می‌کند و دگرگون می‌سازد. شور جنسی نیز از نوع همین شورهاست.

خوشبختی و رابطه عاشقانه / ترجمه مریم تدین

اگر انگلیسی می‌دانید:

از مهم‌ترین آثار بل هوکس که هنوز به فارسی برگردان نشده، می‌توان به سراغ کتاب‌های زیر رفت:

• مگر من زن نیستم؟: زنان سیاه و فمینیسم در ۱۹۸۱ منتشر شد و به بررسی تاثیرات جنسیت‌زدگی بر زنان سیاه، طی دوران برده‌داری پرداخت. هوکس در این کتاب جنسیت‌زدگی خاص مردان سیاه، نژادزدگی فمینیست‌های سفید و در مجموع، تلاقی‌های نژاد، جنسیت و طبقه را پیش چشم گذاشت. هوکس در این کتاب به‌ برون‌افتادگی زنان سیاه از جنبش‌های فمینیستی و از جنبش‌های برابری نژادی اشاره می‌کند.

Ain’t I a Woman: Black Women and Feminism

• نظریه فمینیستی: از حاشیه به متن در ۱۹۸۴ منتشر شد و انتقادی از فمینیسم جریان اصلی بود برای بیرون‌راندن تجارب زنان رنگین‌پوست و زنان طبقه کارگر از جنبش زنان. هوکس در این کتاب به فمینیسمی دعوت می‌کند که دربرگیرنده‌ی زنان از هر نژاد و هر طبقه‌ای باشد و همچنین مردان را هم در بر بگیرد و به معدودی فمینیست سفید آکادمیک محدود نباشد. این کتاب بل هوکس را به چهره‌ای چالش برانگیز و بسیار مهم در فمینیسم انترنسیونال بدل کرد.

Feminist Theory: From Margin to Center

• آموزش به مثابه تمرین آزادی در ۱۹۹۴ منتشر شد و با توسعه نظریات پائولو فریره، آموزشی را صورت‌بندی کرد که همه‌شمول و تغییردهنده باشد و اندیشه انتقادی را ترویج کند. او در این کتاب از آموزش نوینی سخن می‌گوید که کنشی برای رهایی است، آموزشی برای عبور از مرزهای نژادی، جنسیتی و طبقاتی که باید مهم‌ترین هدف هر آموزگاری باشد.

Teaching To Transgress

• اراده‌ به تغییر: مردان، مردانگی و عشق در ۲۰۰۴ منتشر شد و فرهنگ پدرسالاری و آسیب‌هایی که به مردان وارد می‌کند را به چالش کشید. هوکس در این کتاب بررسی کرد که چگونه پدرسالاری ظرفیت مردان را برای عشق‌ورزیدن محدود می‌کند. او با بازتعریف مردانگی، رشد عاطفی و روابط سالم‌تری را برای مردان ممکن دانست. او در این کتاب بر عشق‌ورزیدن به مثابه یک نیاز همگانی تاکید می‌کند و آن را در واکنش به مکالمات صمیمانه‌ای نوشته است که با مردان درباره‌ی عشق داشته. اراده به تغییر، مرد بودن و مردانگی را در چشم‌اندازهایی تازه به چالش می‌کشد.

The Will to Change: Men, Masculinity, and Love

در نهایت این گفت‌وگو با بل هوکس دید عمیق‌تری از اندیشه‌ی او درباره‌ی عشق به دست می‌دهد. می‌توانید زیرنویس اتوماتیک یوتوب را روی زبان فارسی تنظیم کنید:

آزادانه سخن‌گفتن: انتخاب عشق‌ورزیدن، انتخابی قهرمانانه است