«کسی که سازش نکرد» و عمرش را به حقوق‌ بشر اختصاص داد

همایون علیزاده یکی از پیشکسوتان جامعه مدنی ایران، از بنیانگذاران کمیته دفاع از حقوق بشر در ایران، عضو هیئت مدیره سازمان عفو بین‌الملل و از روسای دفتر دفتر کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد از زندگی‌نامه و فعالیت‌های خود کتابی منتشر کرده است با عنوان «کسی که سازش نکرد». این کتاب به زبان آلمانی انتشار یافته است و به فارسی نیز ترجمه خواهد شد. با همایون علیزاده درباره کتاب او گفت‌وگو کردیم. 

مصاحبه کامل با همایون علیزاده درباره کتاب «کسی که سازش نکرد» را بشنوید:  

همایون علیزاده به رادیو زمانه می‌گوید این کتاب جلد اول کتاب و شرح زندگی اوست. او در حال نوشتن جلد دوم است. مهم‌ترین دستاورد فعالیت‌های مدنی و سیاسی‌ علیزاده این است که او یکی از افراد تاثیرگذاری بود که بر ترویج گفتمان مسئله «اعلامیه حقوق بشر» و حق زندگی و «مبارزه با اعدام» در جامعه ایران سهم مهمی ایفا کرد. 

یکی از منصب‌های علیزاده معاون بخش پناهندگان و مهاجرت در وزارت کشور فدرال اتریش بود. او در این سمت جان بسیاری از پناهندگان سیاسی را نجات داد. در این دوران علیزاده به بسیاری از پناهندگان ایرانی و کُرد کمک کرد که در پروسه فرار از ایران به کشورهای دیگر مهاجرت کنند. 

در کتاب «کسی که سازش نکرد» علیزاده با دوران کودکی و زندگی در سوییس و بیماری سرطان مغز استخوان روایت خود را آغاز می‌کند. او پس از قطع عضو در اتریش همراه با خانواده‌ای اتریشی زندگی را ادامه می‌دهد. علیزاده در سال۱۹۵۲ میلادی در زوریخ، سوئیس، متولد شد و دوره دبستانی و دبیرستانی را در تهران و شیراز گذراند.

گفت‌وگو با همایون علیزاده را می‌توانید علاوه بر سایت زمانه در پلاتفرم‌های ساوندکلاد، اسپاتیفای و کست‌باکس هم بشنوید.

همایون علیزاده تحصیلات خود را در دکترای علوم سیاسی و حقوق در دانشگاه وین، اتریش (۱۹۷۵-۱۹۸۱) به اتمام رساند و در سال ۱۹۸۳ از آکادمی دیپلماتیک وزارت امور خارجه اتریش فارغ التحصیل شد.

نقطه عطف زندگی او مشغول به کار شدن در سازمان عفو بین‌الملل بود. او در طول فعالیت کاری و مدنی خود با نهادهای سازمان ملل متحد نیز همکاری کرد. راه‌اندازی کمیته دفاع از حقوق بشر ایران یکی دیگر از دستاوردهای مدنی علیزاده بود.

علیزاده همچنین به انقلاب سفید و روندی تاریخی و سیاسی که به انقلاب ۱۳۵۷انجامید پرداخته است. او به جنبش‌های زنان نیز پرداخته و در سال ۲۰۲۲ یکی از بنیانگذاران انجمن حمایت از جنبش زنان و جوانان در ایران، پیشگامان مهسا ژینا امینی بوده است.

همایون علیزاده در فرآیند یاری به پناهجویان کردی عراقی به ساختار سرکوبگر سازمان مجاهدین خلق و نقش این سازمان در سرکوب کردها نیز پی‌برد. او درباره این موضوع به رادیو زمانه دو پرونده را شرح داد: 

در طول مصاحبه‌هایمان با دو پرونده مربوط به مجاهدین خلق در عراق مواجه شدیم. در اولین مورد، یک عضو سابق مجاهدین خلق، یک جوان بین ۲۰ تا ۲۵ سال، به ما گفت که او موفق شده از اردوگاه اشرف در شمال بغداد فرار کند. او گزارش داد که مجاهدین خلق در این اردوگاه زندان‌ها و دادگاه‌های مخصوص اعضای خود را برپا کرده‌اند. او همچنین ساختارهای سازمانی سخت‌گیرانه و محکم داخل سازمان را توصیف کرد و گفت که هیچ‌کس اجازه ندارد رهبر مسعود رجوی را نقد کند. یوزف و من مجبور شدیم این پرونده را رد کنیم زیرا او یک کرد عراقی نبود، بلکه یک ایرانی بود که مدت زیادی در اردوگاه اشرف اقامت داشت.

 علیزاده درباره مورد دوم گفت: 

مورد دوم مربوط به یک پیشمرگه عراقی بود. وقتی او فهمید که من نام ایرانی دارم، پس از مصاحبه‌اش به من گفت که به عنوان فرمانده یک گروه از پیشمرگه‌ها توانسته بود یک تانک عراقی را در نزدیکی موصل از کار بیاندازد، که قبل از آن به دو خانه شلیک کرده بود و تعداد زیادی از غیرنظامیان، از جمله زنان و کودکان، کشته شده بودند. هنگامی که سرنشینان تانک تسلیم شدند، پیشمرگه‌های او به‌دلیل انتقام می‌خواستند سه سرباز که عربی صحبت نمی‌کردند و تنها به فارسی حرف می‌زدند، در همان جا اعدام کنند. این کار اما به‌دلیل دخالت فرمانده متوقف شد. او به ما گفت که این سه ایرانی دستگیر شده بعداً به‌عنوان اعضای مجاهدین خلق شناسایی شدند که به‌همراه گارد جمهوری‌خواه صدام حسین علیه مردم کرد عمل می‌کردند. این سه اسیر جنگی بعدها به استادیوم موصل منتقل شدند، جایی که به‌همراه دیگر اسیران جنگی تحت نظارت صلیب سرخ بین‌المللی نگهداری شدند. این دو پرونده به ثبت رسید. 

در سایت زمانه بشنوید:

با کلیک روی این جمله، متن پیاده‌سازی‌شده این پادکست را بخوانید.