هزار روز از اعلام ممنوعیت تحصیل دختران بالای ۱۲ سال در افغانستان در مدارس متوسطه می‌گذرد. هزار روز یعنی دختران در افغانستان سه میلیارد ساعت را که می‌بایست برای یادگیری اختصاص دهند از دست داده‌اند.
با وجود اینکه تلاش‌های بسیاری از سوی جامعه مدنی افغانستان و جامعه بین‌المللی برای لغو ممنوعیت تحصیل دختران دبیرستانی صورت گرفته است اما حکومت طالبان هیچ دریچه امیدی نگشوده است. به گزارش صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف)، برای ۱٬۵ میلیون دختر، این محرومیت سیستماتیک نه تنها نقض آشکار حق تحصیل آنهاست، بلکه به کاهش فرصت‌ها و بدتر شدن وضعیت سلامت روان آنها منجر می‌شود.
حقوق کودکان، به ویژه دختران، نباید به دست سیاست گروگان گرفته شود. زندگی، آینده، امیدها و رؤیاهای آنها با ممنوعیت تحصیلی از تعادل خارج می‌شود. کاترین راسل، مدیر اجرایی یونیسف در این باره گفت:
تأثیر این ممنوعیت فراتر از خود دختران است. این بحران انسانی که در حال حاضر در افغانستان مشهود است را تشدید می‌کند و پیامدهای جدی برای اقتصاد و مسیر توسعه افغانستان دارد.
به گفته مدیر اجرایی یونیسف آموزش و پرورش فقط فرصت‌ها را فراهم نمی‌کند. بلکه از دختران در برابر ازدواج زودهنگام، سوء تغذیه و سایر مشکلات سلامتی محافظت می‌کند و تاب‌آوری آنها را در برابر بلایایی مانند سیل، خشکسالی و زلزله که اغلب افغانستان را گرفتار می‌کند، تقویت می‌کند.
داده‌های اخیر خانوار از نظرسنجی خوشه‌ای چند شاخصه یونیسف (MICS) ثابت می‌کند که هر چه دختران تحصیلات بهتری داشته باشند، بخت بیشتری برای زنده ماندن و شکوفایی خود و فرزندانشان خواهند داشت، به ویژه اگر دبیرستان را تمام کرده باشند.
کاترین راسل گفت همکاران او در یونیسف سخت می‌کوشند تا از همه کودکان در افغانستان حمایت کنند. یونیسف همراه با شرکایش، ۲٬۷ میلیون کودک را در آموزش ابتدایی حفظ می‌کند، کلاس‌های آموزش مبتنی بر جامعه را برای ۶۰۰ هزار کودک که دو سوم آنها دختر هستند، راه‌اندازی می‌کند، و هر کاری که می‌تواند برای حفظ زیرساخت‌های آموزشی انجام می‌دهد. راسل در ادامه گفت:
در حالی که به این نقطه غم‌انگیز رسیده‌ایم، من از مقامات می‌خواهم که به همه کودکان اجازه دهند بلافاصله به تحصیل بازگردند. من از جامعه بین‌المللی می‌خواهم که متعهد بماند و از این دختران که اکنون بیش از هر زمان دیگری به ما نیاز دارند، حمایت کند. تا زمانی که نیمی از جمعیت عقب نگه داشته شود، هیچ کشوری نمی‌تواند پیشرفت کند.
آغاز سال تحصیلی بدون دختران ۱۲ ساله و بزرگتر
وزارت معارف طالبان آغاز سال تحصیلی جدید را در ماه مارس/ فروردین با برگزاری مراسمی جشن گرفت که خبرنگاران زن اجازه حضور در آن را نداشتند. در دعوتنامه‌های ارسالی به خبرنگاران آمده بود: «به دلیل نبود مکان مناسب برای خواهران، از خبرنگاران زن عذرخواهی می‌کنیم».
هیأت معاونت سازمان ملل در افغانستان (یوناما) در کنار دیگر سازمان‌های حقوق بشری و کشورهای جهان، بارها خواستار بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها به روی دختران افغان شده‌اند. اما با وجود این درخواست‌ها، طالبان هیچ اقدامی برای بازگشت دختران به مکاتب و دانشگاه‌ها انجام نداده است.
آموزش و پرورش فقط فرصت‌ها را فراهم نمی‌کند. بلکه از دختران در برابر ازدواج زودهنگام، سوء تغذیه و سایر مشکلات سلامتی محافظت می‌کند و تاب‌آوری آنها را در برابر بلایایی مانند سیل، خشکسالی و زلزله که اغلب افغانستان را گرفتار می‌کند، تقویت می‌کند.
مدیر اجرایی یونیسف
حبیب‌الله آغا، وزیر معارف طالبان در مراسمی گفت که این وزارت تلاش می‌کند «کیفیت آموزش علوم دینی و جدید را تا حد امکان افزایش دهد».
او همچنین از دانش‌آموزان خواست تا از پوشیدن لباس‌های مغایر با موازین اسلامی و افغانستانی خودداری کنند.
با وجود ممنوعیت‌ها برای تحصیل دختران، عبدالسلام حنفی، معاون نخست‌وزیر طالبان همان زمان گفت که آنها در تلاشند تا آموزش را در «تمام مناطق دورافتاده کشور» گسترش دهند.
طالبان پیش از این گفته بودند که ادامه تحصیل دختران بر خلاف تفسیر دقیق آنها از قوانین اسلامی یا شریعت است و برای بازگشت آنها به مدرسه شرایط خاصی لازم است. با وجود این، آنها هیچ پیشرفتی در ایجاد شرایط ذکر شده نداشتند.
با اینکه آنها گاه وعده‌های تصویب قوانین مداراگرانه‌ای داده بودند اما این گروه همچنین زنان را از تحصیلات عالی، فضاهای عمومی مانند پارک‌ها و بسیاری از مشاغل ممنوع کرده است. این اقدامات سخت‌گیرانه و زن‌ستیز طالبان پس از خروج نیروهای ایالات متحده آمریکا و ناتو از افغانستان در سال ۲۰۲۱ اعمال شدند.
ممنوعیت تحصیل دختران همچنان بزرگترین مانع طالبان برای به رسمیت شناخته شدن به‌عنوان حاکمان قانونی افغانستان است. تحجر در عقاید طالبان آنقدر عمیق است که حتی حاضر نیستند برای به رسمیت شناخته شدن حق تحصیل را به دختران بازگردانند.
پس از لغو حق تحصیل دختران بالای ۱۲ سال، آکادمی‌ها و پلتفرم‌های گوناگونی از کشورهای مختلف از جمله ایران کوشیده‌اند بتوانند به دخترانی که به اینترنت دسترسی دارند آموزش رایگان آنلاین دهند. گرچه در این شرایط آموزش آنلاین راه حل به‌شمار می‌آید اما پرسش اینجاست: چند درصد از دخترانی که از تحصیل محروم شده‌اند به اینترنت با کیفیت دسترسی دارند؟
روز جهانی زنان* و وضعیت نابسامان زنان و دختران در افغانستان
در روز ۸ مارس امسال رزا اوتونبایوا، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد و رئیس هیأت معاونت این سازمان در افغانستان (یوناما) از طالبان خواست که به محدودیت‌‌ها علیه زنان و دختران پایان دهند، در غیر این‌صورت خطر سوق کشور به سوی فقر و انزوای بیشتر وجود دارد.
اوتونبایوا در بیانیه‌ای که از سوی یوناما به این مناسبت منتشر شده بود گفت:
جای اندوه است که در افغانستان به جای سرمایه‌گذاری روی زنان، «یک سرمایه‌گذاری منفی فاجعه‌بار» را شاهدیم که صدمات شدیدی بر زنان و دختران وارد می‌کند و تنها باعث ایجاد مانع بر سر راه صلح و رفاه می‌شود.
نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد تأیید کرد که طالبان از اوت ۲۰۲۱ حقوق و آزادی‌های بسیار ابتدایی را از اکثریت زنان و دختران در افغانستان سلب کرده‌اند.
به گفته رزا اوتونبایوا، یوناما همچنین نگران است که سرکوب اخیر زنان توسط طالبان، به ادعای عدم رعایت قوانین پوشش اسلامی، زنان را به‌دلیل ترس از بازداشت خودسرانه به انزوای بیشتر سوق دهد و او در گفت‌وگوها با زنان افغانستان دریافته که بیشتر آنها با کاهش امید و ترس از امنیت شخصی‌شان زندگی می‌کند.
تلاش‌های مدنی فعالان زن افغانستان
در میان افراد و سازمان‌هایی که به دولت طالبان فشار می‌آورند که از ممنوعیت تحصیل دختران دبیرستانی دست بکشد، فعالان زن این کشور داعیه‌دارند. فعالان زن افغان مقاومت مدنی در مقابل دولت بنیادگرای طالبان را رهبری می‌کنند.
آنها در گروه‌های مختلف در مراسم ۸ مارس امسال از تبعیض و بی‌عدالتی چندگانه‌ای که از سوی طالبان به زنان افغانستان اعمال می‌شود گفتند و خواستار رهایی زنان شدند. فعالان جنبش «زنان افغانستان برای عدالت و آزادی» به اجبار و با توجه به ممنوعیت تجمع‌های اعتراضی زنان در این کشور در یک مکان سربسته مراسم روز جهانی زنان* را برگزار کردند و در بیانیه‌ای هشدار دادند:
زنان افغانستان در حالی ۸ مارس را سپری می‌کنند که از هرگونه نقش‌آفرینی در حیات اجتماعی محروم و به‌کلی از جامعه حذف شده‌اند.
این گروه از زنان که خواستار حقوق و مشارکت مساوی در تمام عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و هنری‌اند در بخشی از بیانیه خود نوشته بودند:
پس از روی‌کارآمدن طالبان، اولین نیرویی که در مقابل ظلم و جنایت به‌صورت قاطع ایستادگی کرد زنان بود و تا کنون این مبارزات حتی به قیمت از دست دادن جان‌شان ادامه دارد. زنان در افغانستان به این آگاهی رسیده‌اند تا خواسته و مطالبات‌شان را به‌صورت واضح مطرح کرده و از آن دفاع کنند و یک زن آگاه، دشمن اصلی افراطیت، بنیادگرایی و واپس‌گرایی است.
جنبش «زنان افغانستان برای عدالت و آزادی» از سازمان ملل و جامعه جهانی درخواست کرد که آپارتاید جنسیتی جاری در افغانستان را به رسمیت بشناسند، فرستادن پول به افغانستان را که باعث تقویت ظلم و جنایت طالبان می‌شود، متوقف کنند و طالبان را به‌عنوان یک گروه تروریستی و ناقض حقوق بشر در لیست سیاه قرار دهند و به دادگاه‌های کیفری بین‌المللی بکشانند.
گروه‌های زنان دیگری نیز همچون «ائتلاف مستقل جنبش‌های اعتراضی زنان افغانستان»، «جنبش زنان به سوی آزادی» و «جنبش شنبه‌های ارغوانی» در ۸ مارس بیانیه دادند و مطالبات خود را ابراز کردند.