در سال ۱۴۰۲ دستکم ۸۷۱ بلوچ قربانی سیاست و قوانین مرگبار شدند.
«حال‌وش» که به صورت ویژه اخبار مربوط به بلوچ‌ها در ایران را پوشش می‌دهد، قتل یا مرگ ۷۸۱ شهروند بلوچ ساکن ایران را که در سال ۱۴۰۲ قربانی قوانین و سیاست‌های حکومت شدند، مستند کرده است. این افراد با اجرای حکم اعدام، تیراندازی ماموران نظامی یا افراد مسلح ناشناس و یا حین سوختبری جانشان را از دست دادند.
در سال ۱۴۰۲ دستکم ۱۷۱ شهروند بلوچ در زندان‌های ایران اعدام شدند. این حدود یک چهارم ۷۶۷ حکم اعدام اجرا شده در این سال است.
به گفته حال‌وش، ۷۶ درصد اعدام شدگان بلوچ در ارتباط با جرایم مربوط با مواد مخدر زندانی و محکوم شده بودند، ۱۹ درصد قربانی قانون غیرانسانی قصاص شدند و دو درصد نیز به دلیل اتهام سیاسی اعدام شدند.
این گزارش می‌گوید دستکم دو تن از اعدام‌شدگان در هنگام ارتکاب جرم کمتر از ۱۸ سال سن داشتند و چهار تن از آنها زن بودند. اتهام دو تن از زنانی که به حکم قضایی اعدام شدند جرایم مربوط به مواد مخدر و دو تن دیگر هم قتل بود.
قاتلان «ناشناس» مسلح
تیراندازی ماموران نظامی یا «افراد ناشناس» در بلوچستان هم یک عامل مرگبار دیگر بود که جان دستکم ۳۳۴ بلوچ را در یک سال گرفت.
به گفته حال‌وش، تیراندازی بی‌ضابطه ماموران نظامی، هدف‌گیری اشتباه آنها و همچنین قرار گرفتن شهروندان در مسیرهای کمین‌گذاری‌شده از جمله مواردی است که به قتل شهروندان بلوچ منجر می‌شود. «عملکرد فراقانونی نیروهای نظامی و بسیجیان بومی» که «از موقعیت نظامی خود برای تسویه حساب یا اختلاف شخصی سوءاستفاده می‌کنند» و «انجام ماموریت بدون لباس فرم و عدم به کارگیری صحیح علائم هشدار نظامی» هم از دیگر عوامل مرگبار برای بلوچ‌ها است.
این گزارش «افراد ناشناس» را بومی‌های مسلح‌شده توصیف کرده است که برای تسویه حساب شخصی و طایفه‌ای اقدام به قتل شهروندان بلوچ می‌کنند. برخی از این افراد در قالب طرح امنیت پایدار که از سال ۱۳۸۷ اجرا شد، از سوی سپاه پاسداران مسلح شدند. حال‌وش می‌گوید برخی از افراد مسلح‌شده «سابقه شرارت» دارند.
توزیع اسلحه در میان بلوچ‌ها پیش از این با انتقاد فعالان مدنی و برخی از روحانیون سنی این منطقه همراه شده بود.
۳۶۶ سوختبر قربانی فقر تحمیلی شدند
طی سال ۱۴۰۲ روزانه حداقل یک سوختبر در بلوچستان جانش را از دست داد. تصادف جاده‌ای، آتش‌سوزی و یا تیراندازی ماموران نظامی از عوامل مرگبار برای سوختبران بودند.
در بلوچستان بر اساس گزارش‌های غیررسمی نزدیک به ۱۰۰ هزار نفر با سوختبری امرارمعاش می‌کنند. سوختبرانی که با خودرو بنزین یا گازوئیل را تا مرز حمل می‌کنند، آسیب‌پذیرترین زنجیره انتقال سوخت هستند و بیش از دیگران در معرض حوادث مرگبار قرار دارند.
حال‌وش مرگ ۳۶۶ سوختبر را در سال ۱۴۰۲ مستند کرده است. تصادف جاده‌ای نخستین علت مرگ سوختبران در این سال بود. آنها برای در امان ماندن از ایست و بازرسی یا تعقیب ماموران حکومتی ناچارند مسیرهای ناهموار را با شتاب طی کنند و در طول مسیر علاوه بر تصادف، با خطر «خارک» که برای سرنگون‌شدن خودروها از سوی نیروهای نظامی پخش می‌شود، روبرو هستند.
بازداشت ۲۷۳ نفر
این نهاد حقوق بشری بازداشت حداقل ۲۷۳ تن را طی یک سال در بلوچستان ثبت کرده است که بسیاری از آنها در ارتباط با جمعه‌های اعتراضی بازداشت شدند.
جمعه‌های اعتراضی ادامه جمعه خونین زاهدان در هشتم مهر ۱۴۰۱ بود که تا چندین هفته ادامه داشت. حکومت در هشتم مهر ۱۴۰۱ به سوی شهروندان بلوچ در زاهدان شلیک کرد و دستکم ۱۰۰ تن را کشت و در ادامه آن شمار زیادی را بازداشت کرد.
حال‌وش شمار واقعی بازداشت‌شدگان را بیشتر از رقم گزارش‌شده دانسته و گفته است «بسیاری از خانواده‌ها به دلیل تهدیدهای دستگاه‌های امنیتی و ملاحظاتی که داشتند، از جمله محصل بودن فرزندانشان از اطلاع‌رسانی و ارتباط با رسانه‌ها خودداری کرده‌اند.»
این گزارش می‌گوید حداقل ۶۹ تن از بازداشت‌شدگان کمتر از ۱۸ سال سن داشتند و ۲۵ درصد دیگر نیز ۱۸ تا ۲۵ ساله بودند. بر این اساس نیمی از بازداشت‌شدگان در بلوچستان طی سال ۱۴۰۲ کمتر از ۲۵ سال سن داشتند.
بلوچستان به عنوان بخش بزرگی از استان سیستان و بلوچستان محروم‌ترین منطقه ایران به شمار می‌رود. از مهر ۱۴۰۱ دور تازه‌ای از اعتراض در این جغرافیا آغاز شد و به رغم سرکوب گسترده همچنان به صورت پراکنده ادامه دارد.