توماج صالحی نه تنها یک هنرمند معترض و تأثیرگذار است که صدای قیام ژینا هم هست. دشمنی و کینه‌توزی مقامات قضایی جمهوری اسلامی و اصرار آن‌ها بر اعدام توماج هم بیش از هر چیز نمایانگر نومیدی آن‌ها از سرکوب این صدای معترض است.
پنجشنبه ۲۷ اردیبهشت، امیر رئیسیان وکیل توماج صالحی در گفت‌وگو با سایت «مدارا» از ثبت درخواست فرجام‌خواهی حکم اعدام توماج خبر داد و اعلام کرد که موکلش یک روز پس از زمان اطلاع‌رسانی درباره حکم بدوی‌اش، ممنوع از تماس شده و ملاقات‌های حضوری‌اش نیز به فیلمبرداری مشروط شده است.
مطابق قانون دادرسی کیفری، زندانی می‌تواند در هر حال، هفته‌ای یک بار به مدت ۲۰ دقیقه با بستگان درجه یک خود ملاقات کند. بستگان درجه یک افرادی هستند که با زندانی نسبت نزدیک، نسبی و سببی دارند. زندانیان می‌توانند به شیوه‌های مختلفی از جمله تلفنی، پشت شیشه و یا حضوری در سالن‌های عمومی از خانواده و بستگان خود دیدن کنند. این ملاقات با حضور مأموران رقم می‌خورد. در قانون دادرسی کیفری، فیلمبرداری از ملاقات‌های حضوری پیش‌بینی نشده است.
امیر رئیسیان در گفت‌وگو با «مدارا» گفت:
یک روز پس از اطلاع‌رسانی درباره صدور حکم اعدام برای آقای توماج صالحی در دادگاه انقلاب اصفهان، تا امروز، او هیچ گونه تماس تلفنی‌ای با خانواده‌اش نداشته است. پیش از این نیز آقای صالحی فقط امکان تماس با پدرش را داشت و حتی برای برقراری تماس با ما به عنوان وکلایش، با محدودیت مواجه بود ولی همین تماس‌ها هم از روز اطلاع‌رسانی درباره حکم اعدام او ممنوع شده و امکان تماس با پدرش را ندارد.
به این ترتیب بر اساس اظهارات وکیل توماج، او از ۵ اردیبهشت از بدیهی‌ترین حق یک زندانی محروم مانده است. اداره کل زندان‌های اصفهان برای توجیه این اقدام فراقانونی، بلافاصله یک روز بعد از گفت‌وگوی «مدارا» با وکیل توماج، با انتشار اطلاعیه‌ای، توماج را یک «زندانی پرحاشیه» خواند و ممنوعیت تماس تلفنی و تعلیق ملاقات را تکذیب کرد. در این اطلاعیه مقامات زندان، به رغم تلاش‌شان برای تکذیب اقدام فراقانونی خود، انگیزه‌شان از این قانون‌شکنی را هم به خوبی افشا کرده‌اند. آن‌ها نوشته‌اند:
دسترسی زندانی به تلفن و برقراری تماس دائمی به بیرون نیز مطابق با آئیننامه سازمان زندان‌ها برقرار است کمااینکه درج شرح حال وکلای زندانی و حتی روایت‌های شخص در فضای مجازی (ولو به شکل دروغ) به‌دلیل ارتباطی است که وی به صورت همیشگی با وابستگان و یا آشنایان خویش دارد.
تداوم پرونده‌سازی‌ها: این‌بار خانواده توماج
پیش از این رسانه‌‌های وابسته به نهادهای امنیتی با انتشار مجموعه‌ای از گزارش‌ها ادعا کرده بودند که افسر اقبالی، مادر توماج در سال‌های نخست انقلاب به چریک‌های فدایی خلق ایران گرایش داشته و در سال‌های دهه ۱۳۶۰ با خانواده زندانیان سیاسی در ارتباط بوده است. این رسانه‌‌ها چنگیز صالحی، پدر توماج و اقبال اقبالی، دایی او را متهم به عضویت در سازمان مجاهدین خلق کرده و ادعا کرده بودند که این سوابق بر سبک ترانه‌‌های توماج تأثیر گذاشته است.
این فرافکنی‌ها یک روش آزموده‌شده اما نه چندان مؤثر نهادهای امنیتی‌ست و با این‌حال دلیل اصلی ممنوعیت تماس تلفنی و تعلیق ملاقات توماج را آشکار می‌کند. ظاهراً مقامات قضایی جمهوری اسلامی علاقمندند که پیرامون توماج صالحی سکوت برقرار شود تا او را از میان بردارند. امیر رئیسیان، وکیل توماج در گفت‌وگوی یادشده گفته است:
پس از صدور حکم اعدام برای آقای صالحی، او تا امروز یک ملاقات حضوری با پدرش داشته ولی بعد از آن، ملاقات حضوری توماج صالحی به فیلمبرداری از جلسه ملاقات مشروط شده است. همچنین مسئولان زندان به خانواده توماج اعلام کرده که برای فیلمبرداری از ملاقات‌های حضوری، دستور قضائی دارد ولی دادگاه انقلاب اصفهان، شفاهاً به ما اعلام کرد که چنین دستوری صادر نکرده است. روز چهارشنبه، ۲۶ اردیبهشت هم دادگاه انقلاب اصفهان برای دومین بار به همکار ما در این پرونده اعلام کرد که چنین دستوری صادر نکرده است.
بر همین اساس وکیلان توماج صالحی کتباً به اقدام فراقانونی اداره کل زندان‌های اصفهان اعتراض کرده‌اند اما پاسخی دریافت نکرده‌اند. طبعاً خانواده توماج با فیلمبرداری از جلسه ملاقات مخالفت کرده‌اند.
صدایی که خاموش نمی‌شود
توماج صالحی چند هفته پس از قیام ژینا بازداشت شد و پس از ماه‌ها بازداشت به بیش از شش سال حبس محکوم شد. او در ۲۷ آبان ۱۴۰۲، پس از تحمل بیش از یک سال حبس که ۲۵۲ روز آن انفرادی بوده با قید وثیقه از زندان دستگرد اصفهان آزاد شد.
این رپر معترض در نخستین ویدیو پس از آزادی‌اش از زندان، درباره موضوعاتی از جمله شکنجه خود در بازداشتگاه اداره اطلاعات، حمایت مردم از او و همچنین شایعه‌هایی که درباره او در فضای مجازی مطرح شده است، صحبت کرد. او در یک ویدیوی طولانی از حمایت‌های مردم تشکر کرد و گفت:
برخی‌ها به من می‌گویند قهرمان، اما مردمی که جان من را [در زندان] نجات دادند، قهرمان هستند.
توماج صالحی درباره شکنجه‌هایی که در زمان بازداشت متحمل شده گفته بود:
طی مدت طولانی من را شکنجه کردند، به سرم و صورت ضربه زدند و دست و پای من را شکستند.
در پی انتشار این ویدیو و بازتاب گسترده آن بود که صالحی پس از ۱۲ روز آزادی در ۹ آذر ۱۴۰۲ توسط عده‌ای مأمور لباس شخصی مسلح و بدون ارائه هرگونه حکم قضایی، کارت شناسایی و با ضرب و شتم شدید در بابل مجدد بازداشت شد تا اینکه چهارشنبه ۵ اردیبهشت دادگاه انقلاب در اقدامی «بی‌سابقه» حکم دیوان عالی درباره لغو حکم دادگاه بدوی را «ارشادی» دانست و این خواننده معترض را به اتهام افساد فی الارض، به اشد مجازات یعنی اعدام محکوم کرد.
یک هفته بعد از صدور حکم اعدام برای توماج، در شبکه‌های اجتماعی بیانیه‌ای بسیار مهم با امضای بیش از ۴۰۰ تن از خانواده‌های قربانیان و آسیب‌دیدگان جنگ ایران و عراق و همراهان آنان با عنوان «توماج‌ها را اعدام نکنید، به وضعیت کشور رسیدگی کنید، لطفاً ما را اعدام کنید» منتشر شد. بیانیه خانواده‌های شهدا، جانبازان، آزادگان و ایثارگران در جنگ هشت ساله با عراق با نام «خدای رنگین کمان»، خدای کیان پیرفلک آغاز می‌شود و با این یادآوری که امضاکنندگان «در زمان تهاجم دشمن خارجی»، برای دفاع از مردم سرزمین‌شان، «با تقدیم سلامتی، زندگی، جان، مال و عزیزان خویش»، در آرزوی کشوری آباد، آزاد و پیشرفته بودند اما اکنون آن آرزوها را نقش بر آب می‌بینند. پس از این مقدمات، بیانیه با اشاره به حکم اعدام برای توماج صالحی می‌افزاید:
متأسفانه حکومتی که پاسخگوی فقر و نابرابری، فساد، ناکارآمدی، بیکاری، تورم، بحران آب و مدیریت منابع، آلودگی هوا و خاک، فرار مغزها و سرمایه‌های انسانی و ده‌ها بحران و ابربحران خود ساخته نیست، همه‌روزه نیروهای مسلح را به‌قصد ارعاب و وحشت راهی خیابان‌ها می‌کند. در آخرین اقدام از این نمونه به‌جای محاکمه مفسدان و زمین‌خواران، شاهد صدور حکم اعدامی شرم‌آور برای یک هنرمند معترض و جوان هستیم.
در اینجا لحن بیانیه تغییر می‌کند و حاکمان جمهوری اسلامی مستقیماً مورد خطاب امضاکنندگان قرار می‌گیرند:
ای حاکمان بیایید به جای توماج‌ها ما را اعدام کنید. ما گناهکاریم. این ما بودیم که انسان خطاکار را در جایگاه خدایی نشاندیم و مقدمات فساد فی‌الارض را فراهم کردیم. گاز فلفل را در صورت ما خالی کنید که با استشمام گاز خردل انسی دیرینه داریم. ساچمه‌ها را بر تن ما نشانه روید که با ترکش‌ها و تیرهای صدامیان جوانی کرده‌ایم. بیایید ما را در بند کشید که بر این همه مظالم و هتک حرمت جوانان و دخترانمان سکوت کردیم.ای کاش بجای هدف گرفتن چشمان معصوم دخترانمان، چشمان ناپاک هتاکان به نوامیس و بیت‌المال را هدف می‌گرفتید.
این بیانیه که از نظر صراحت در بیان یک سند به یادماندنی و تأثیرگذار است با هشدار به حاکمان جمهوری اسلامی به پایان می‌رسد:
به شما هشدار می‌دهیم تا دیر نشده از تهدید و ارعاب جوانان و تشویش همه روزه اذهان عمومی دست بردارید و کشور را به پرتگاه فروپاشی نبرید.
این بیانیه یک اهمیت دیگر هم دارد: نمایانگر ریزش هرچه بیشتر در بدنه حاکمیت جمهوری اسلامی‌ست و علاوه بر آن نشان می‌دهد که مردم با چالش اصلی که همانا تبعیض و فساد و سرکوب هر صدای مخالفی، به خوبی آشنا هستند. توماج صدای این مردم است.
اخطارها، هشدارها و درخواست‌ها
در سطح بین‌المللی هم تلاش‌های گسترده‌ای برای نجات توماج صالحی از اعدام در جریان است. ۲۱ اردیبهشت بیش از صد چهره فرهنگی، مدنی و هنری بین‌المللی از جمله مارگرت اتوود با امضای بیانیه‌ای خواهان آزادی بی‌درنگ توماج شدند. در این بیانیه که به ابتکار «شاخص سانسور» تهیه شده، آمده است:
هنر باید اجازه داشته باشد که انتقاد کند، تحریک کند، اقتدار را زیر سوال ببرد و به چالش بکشد. این هم حق و هم وظیفه ما هنرمندان است. هیچ هنرمندی نباید به دلیل استفاده از حق آزادی بیان خود مورد آزار و اذیت قضایی قرار گیرد، چه رسد به اینکه به اعدام محکوم شود. به عنوان هنرمند، موسیقیدان، نویسنده و چهره فرهنگی با توماج صالحی علام همبستگی می‌کنیم.
در ادامه واکنش‌های بین‌المللی امید نوری‌پور، رهبر حزب سبزهای آلمان در یک پیام ویدیویی وعده داد که در صورت اعدام توماج هر کاری خواهد کرد تا روابط سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی و آلمان دیگر عادی نشود.
نوری‌پور در ادامه یادآوری کرد توماج صالحی جز بیان حقیقت کاری نکرده است و جمهوری اسلامی می‌خواهد با اعدام او صدای حقیقت را خاموش کند. نوری‌پور افزود:
اعدام تنها راه گریز حاکمان ایران از ترس است.
آلمان بنا بر یک سنت تاریخی از مهم‌ترین شرکای تجاری ایران در اتحادیه اروپاست. آیا جمهوری اسلامی با اعدام توماج این خطر را به جان می‌‌خرد؟ آیا نوری‌پور می‌تواند به وعده خود عمل کند؟ معلوم نیست و با این حال چنین واکنش‌هایی امیدبخش است و در همان حال احتمال اعدام توماج نیز بسیار جدی‌ست.
عفو بین‌الملل پنجشنبه ۲۷ اردیبهشت، نسبت به خطر اعدام توماج هشدار داد و در نامه‌ای خطاب به رئیس قوه قضاییه جمهوری اسلامی، خواستار لغو حکم اعدام او شد.
عفو بین‌الملل یادآوری می‌کند که توماج صالحی در حین بازداشت، شکنجه شد و به طور مداوم مورد ضرب و شتم قرار گرفت که منجر به شکستگی دست او شد و سرانجام در پایان از غلامحسین محسنی اژه‌ای می‌خواهد که دسترسی ناظران مستقل به روند دادرسی پرونده‌هایی با حکم اعدام را فراهم کند.
۱۸ اردیبهشت نمایش « ۴۲۱۱ کیلومتر» درباره زندگی ایرانیان تبعیدی و مبارز به کارگردانی آیلا نویدی جایزه معتبر مولیر فرانسه را از آن خود کرد. آیلا در سخنانی که در شب مولیرها ایراد کرد خواهان آزادی توماج صالحی شد. او گفت:
جایزه مولیر اول از همه به تمام تبعیدیان، تمام ریشه‌کن شده‌ها و همه مبارزان در راه آزادی تعلق دارد، من می‌خواهم از توماج صالحی حرف بزنم، و می خواهم از رهبرانمان بخواهم که برای آزادی او تلاش کنند، او به اتهام «فساد فی الارض» به اعدام محکوم شده. این وظیفه من به عنوان یک زن ایرانی و فرانسوی است که مدافع این صداها باشم.
انتظار می‌رود که در جشنواره فیلم کن هم سینماگران از توماج صالحی حمایت کنند.
در این میان تنها بارقه امید این است که تحت این فشارها و بالا رفتن هزینه‌ها برای حاکمیت فرجام‌خواهی در دیوان عالی کشور به ثمر برسد. امیر رئیسیان، در گفت‌وگو با «مدارا» گفته است:
درخواست فرجام‌خواهی ما تقدیم دیوان عالی کشور شده و براساس قانون، پرونده باید ظرف روزهای آتی به دیوان ارسال شود. ما هم از آن به بعد منتظر تصمیم دیوان خواهیم ماند و امیدواریم این نهاد نیز با اتکا به قوانین، حکم صادره علیه آقای صالحی را نقض کند.
باید توجه داشت که حکم اعدام برای توماج صالحی، در ادامه روند قتل‌های حکومتی کسانی صادر شده است که خواسته‌ای جز آزادی و برقراری عدالت اجتماعی نداشته‌اند. نسیم خاکسار، نویسنده تبعیدی نوشته بود:
در هرجا که هستیم […] در دفاع از توماج، خواهان آزادی او و همه زندانیان سیاسی و عقیدتی باشیم که تنها به خاطر عقیده و دفاع شان از آزادی در شکنجه‌گاه‌های این رژیم سفاک بسر می‌برند. نگذاریم صدای توماج را خاموش کنند.
با او هم‌صدا می‌شویم: نگذاریم صدای توماج را خاموش کنند.