فستیوال هلندی «فیلم‌هایی که اهمیت دارند» (Movies that Matter) امسال رویدادی ویژه به جایزه ساخاروف اختصاص داد که به ژینا (مهسا) امینی اهدا شده بود.
در مراسم جشنواره «فیلم‌هایی که اهمیت دارند»، فرح کریمی، نماینده مجلس سنای هلند، مانیا اکبری، فیلمساز و هنرمند، آیدا قجر، خبرنگار ارشد «ایران وایر» و روشنک مروتیان، هنرمند پرفورمر و رقصنده حضور داشتند.
این رویداد که با نمایش فیلم «چطور جرأت کردی این آرزوی مزخرفی بکنی؟» و اجرای رقص «قرش می‌دم» همراه بود، ۸ فروردین / ۲۷ مارس در شهر لاهه هلند برگزار شد.
پارلمان اروپا در ۲۷ مهر ۱۴۰۲ / ۱۹ اکتبر ۲۰۲۳ جایزه حقوق‌بشری ساخاروف را به ژینا (مهسا) امینی و جنبش «زن، زندگی، آزادی» اهدا کرد. این جایزه مهمترین جایزه حقوق‌بشری اتحادیه اروپا به‌شمار می‌رود.
مراسم اهدای جایزه ساخاروف به ژینا (مهسا) امینی در پارلمان اتحادیه اروپا ۱۲ دسامبر ۲۰۲۳/ ۲۱ آذر ۱۴۰۲ برگزار شد. مقامات امنیتی ایران در لحظات آخر اجازه ندادند خانواده ژینا در این مراسم در شهر استراسبورگ فرانسه شرکت کنند. از این رو وکیل او صالح نیکبخت جایزه را دریافت کرد. نیکبخت در مراسم پیام مژگان افتخاری، مادر ژینا را خواند.
نیروهای امنیتی در فرودگاه امام خمینی تهران محمد صالح نیکبخت را هنگامی که به ایران بازمی‌گشت بازجویی و لوح «جایزه ساخاروف» ژینا امینی را نیز توقیف کردند. همچنین مقامات قضایی به صالح نیکبخت اعلام کردند که باید برای تحمل یک سال حبس تعزیری خود را به شعبه اول اجرای احکام کیفری دادسرای مقدس تهران معرفی کند.
این جایزه پیش از این در سال ۲۰۱۲ به جعفر پناهی و نسرین ستوده نیز اهدا شده بود.
فستیوال هلندی «فیلم‌هایی که اهمیت دارند» این رویداد ویژه را به جنبش زنان در ایران و زنان در تبعید ایرانی تقدیم کرد و نوشت این برنامه «ادای احترامی است به تلاش‌های پیگیر آنها برای دستیابی به اساسی‌ترین آزادی‌هایشان.»
فرح کریمی، سناتور در هلند، با سخنرانی کوتاهی رویداد را آغاز کرد. او با اشاره به سرکوب قیام ژینا در ایران، گفت که در تلاش است تا حکومت جمهوری اسلامی را به دیوان بین‌المللی دادگستری بکشاند. کریمی همچنین خواهان حمایت از پناهندگان ایرانی در هلند شد.
پس از آن فیلم «چطور جرأت کردی این آرزوی مزخرفی بکنی؟» مانیا اکبری نمایش داده شد.
پس از اکران فیلم، لین زبدا، مجری و گرداننده این مراسم با مانیا اکبری و آیدا قجر درباره فیلم اکبری و جنبش «زن، زندگی، آزادی» گفت‌وگو کرد.
مانیا اکبری در این پرسش و پاسخ متنی را خواند که به دست جمعی از فمینیست‌های ایرانی، فلسطینی و افغانستانی نوشته شده بود:
ما جمعی از زنان فمینیست، هنرمند و فیلمساز ایران، افغانستان و فلسطین ، بخشی از مبارزان جنبش «ژن، ژیان، ئازادی» هستیم که با مردم فلسطین و خصوصاً ساکنین غزه که در ماهای گذشته توسط دولت اشغالگر اسرائیل به فجیع‌ترین شکل نسل‌کشی شدند اعلام همبستگی کردیم. امروز ما عزادار خیلی جانها و صداهایی هستیم که طی این نسل‌کشی از دست رفتند و می‌دانیم که هیچ کلمه‌ای این جانها را بازنخواهد گرداند. ما معتقدیم که وضعیت فعلی مستلزم اقدام‌های اضطراری به منظور پایان‌دادن به نسل‌کشی، آپارتاید و سرکوب نظام‌‌یافته بر مردم فلسطین است که توسط دولت اسرائیل اعمال می‌شود. علاوه بر اعلام همبستگی با مردم فلسطین، مبارزه ما برای باز‌پس‌گیری حق «زندگی»، دعوت دیگر مبارزان و متعهدان به جنبش «ژن، ژیان، ئازادی» به اتصال کنش و صدای‌شان به صدای رسای «فلسطین» و حق بر تن، زمین و سرنوشت خویش است. ما با صدای فراملیتی فمینیستی خود بلند فریاد می‌زنیم: تا آزادی فلسطین ، تا آزادی بدن‌ها، آرزوها، و سرنوشت‌های‌مان، تا ژن، ژیان، ئازادی برای رهایی فلسطین به مبارزه ادامه خواهیم داد. چرا که رهایی فلسطین رهایی جنبش «زن، زندگی، آزادی» است که توسط بی‌شمار قدرت هایجک شده و مصرف می‌شود. به امید آزادی فلسطین.
مانیا اکبری در پایان گفت که آرزو دارد جایزه ساخاروف سال بعد به زنان فلسطینی اهدا شود.
آیدا قجر اهدای جایزه ساخاروف به ژینا و جنبش«زن، زندگی، آزادی» را «سطحی از به‌رسمیت شناختن» خواند و آن را ارزشمند دانست. او همچنین درباره اولین مصاحبه‌ای که با برادر ژینا امینی انجام داد، در حالی که ژینا در کما به‌سر می‌برد سخن گفت.
پرسش و پاسخ مختصری نیز با حاضران انجام شد. مانیا اکبری و آیدا قجر «کُرد» بودن ژینا امینی را دلیلی بر سراسری شدن این جنبش دانستند و بر آن تاکید کردند.
مراسم ویژه ساخاروف با پرفورمنس رقص «قرش می‌دم»، از روشنک مروتیان به پایان رسید. او در این پرفورمنس با بدن و چهره‌ای که با ضربه‌های شلاق سرخ و کبود شده بودند، رقص را نوعی مقاومت و بدن را ابزاری برای بازیابی قدرت در فضاهای نابرابر نشان داد. روشنک مروتیان در این پرفورمنس از صحنه‌ای از فیلم قیصر الهام گرفته بود که در آن بازیگر زن در مقابل تماشاگران که اغلب مرد هستند می‌رقصد.
ژینا (مهسا) امینی دختر جوان کُرد در شهریور ۱۴۰۱در سفری که به تهران داشت پس از بازداشت به دست پلیس گشت ارشاد به قتل رسید. دولت ایران اما کماکان قتل او را انکار می‌کند و هیچ مسئولیتی نمی‌پذیرد. قتل ژینا سبب شد اعتراضی سازمان‌یافته در کردستان و سپس دیگر نقاط ایران آغاز شود و شعله آن خشم اعتراض‌های گسترده‌ای علیه تحمیل حجاب اجباری، نابرابری جنسیتی و ستم بر زنان سراسر ایران را رقم زد؛ اعتراضاتی که مرز جنسیت، قومیت و نژاد و زبان را در نوردیدند.
در جریان این اعتراض‌ها هزاران شهروند بازداشت شدند، بیش از ۶۰۰ نفر به ضرب گلوله یا باتون ماموران حکومتی به قتل رسیدند و چهار تن از بازداشت‌شدگان نیز اعدام شدند. در میان کشته‌شدگان این جنبش دست‌کم هفتاد کودک و نوجوان نیز وجود داشتند.
جایزه ساخاروف به نام آندره ساخاروف، مخالف دولت اتحاد جماهیر شوروی نامگذاری شده است از سال ۱۹۸۸ تاکنون هر سال از سوی پارلمان اروپا به یک یا چند فعال حقوق بشر و دمکراسی اهدا می‌شود.
این جایزه به افرادی همچون نلسون ماندلا، زندانی نامدار دوران آپارتاید در آفریقای جنوبی و رئیس جمهور پیشین این کشور، الکساندر دوبچک، رهبر جمهوری سوسیالیستی چکسلواکی در رویدادهای «بهار پراگ» در سال ۱۹۶۸، تسلیمه نسرین، نویسنده و فمینیست بنگلادشی و ملاله یوسف‌زی، دختر نوجوان پاکستانی که هدف گلوله طالبان قرار گرفت اهدا شده است. سال گذشته پارلمان اروپا جایزه ساخاروف را به مردم اوکراین اهدا کرد.