سرگردانی اصلاح‌طلبان در تنور انتخابات نظام

اصلاح‌طلبان حکومتی به عنوان نیرویی که از دوم خرداد ۱۳۷۶ به سیاست رسمی جمهوری اسلامی پا گذاشتند بیش از گذشته سرگردانند.

اما جلسه دوشنبه ۱۰ دی‌ماه تعدادی از اصلاح‌طلبان با ابراهیم رئیسی سبب شد تا این سرگردانی بیش از گذشته به چشم بیاید.

حاضران در جلسه روز دوشنبه با ابراهیم رئیسی از طیف‌های مختلف سیاسی در درون جمهوری اسلامی بودند. اصولگرایان به صورت گسترده حاضر بودند؛ از «شریان» که آخرین ابتکار سیاسی اصولگرایان است و نامش مخفف «شبکه راهبردی یاران انقلاب اسلامی» است تا «رزما»ی حسین الله کرم که دو هفته پیش تشکیل شد و عده‌ای آن را «پوست‌اندازی پیرمردهای چماقدار انصار حزب‌الله» برای گرفتن سهمی اندک از سفره نظام می‌خوانند. قاعدتا قدیمی‌های اصولگرا هم حضور داشتند؛ موتلفه و جامعه اسلامی مهندسان و جبهه پایداری و بازیکنان خط حمله مانند حمید رسایی تا نیمکت مربی‌ها و مدیریت‌مالی مانند غلامعلی حداد عادل و صادق محصولی.  

در سمت اصلاح‌طلبان هم از محمد قوچانی که پای ثابت جلسه‌های سیاسی «نظام» است تا برخی وزرای امنیتی سابق مانند علی ربیعی و چهره‌هایی مانند مجید انصاری، محمدعلی ابطحی و مصطفی کواکبیان حضور داشتند. حسین مرعشی و محمد هاشمی هم که خود را دلبسته دائمی نظام می‌دانند در عکس یادگاری با ابراهیم رئیسی کوشیدند نزدیک‌ترین نقطه به عبای رئیس‌جمهور را تصاحب کنند.

اما چرا سرگردانی؟ گروهی از اصلاح‌طلبان که پیوندهای اقتصادیشان با حکومت همچنان برقرار است مانند کارگزاران سازندگی هنوز از «مشارکت مشروط» در انتخابات دهم اسفند مجلسین (خبرگان رهبری و شورای اسلامی) سخن می‌گویند. گروهی در میانه اصلاح‌طلبان از ناممکن بودن مشارکت در انتخابات به واسطه آنچه در روند بررسی صلاحیت‌ها گذشته سخن می‌گویند. گروه سومی از آن‌ها هم می‌گویند عجالتا باید پرونده بازی انتخاباتی با نظام را بایگانی و فکری به حال بدنه بریده از اصلاح‌طلبی کرد.

این موضوع‌ها چند ماهی است که به زبان‌های مختلف و در پلتفرم‌های اجتماعی گوناگون از زبان چهره‌های اصلاح‌طلب حکومتی بیان می‌شود. جلسه روز دوشنبه اما نقطه حضور گروه «مشارکت مشروطی‌»ها و اصلاح‌طلبانی بود که «خشم نظام» را جدی می‌گیرند.

تکلیف گروه اول روشن است. آن‌ها تحت هر شرایطی در انتخابات شرکت می‌کنند. اما گروه میانه یا همان‌هایی که خشم نظام را جدی‌ می‌گیرند: آن‌ها گرچه دلشان با شرکت در انتخابات نیست ولی می‌گویند می‌دانیم نظام ما را دور انداخته ولی اگر ما هم پشت چشم نازک کنیم، از وضعیت «دستمال بی‌ارزش نظام» به «مشکل امنیتی نظام» تغییر وضعیت می‌دهیم. این گروه مواجهه با تبعات «مشکل امنیتی شدن برای نظام» را از توان خودشان خارج می‌دانند.

 به همین دلیل آن‌ها سیاستشان این است که بگویند ما «دست از طلب نداریم» ولی عجالتا «امکان کام دل برآوردن» را برایمان فراهم کنید. شرط نزدیک به محال برای آنکه هم باشند و هم نباشند.

انتقادها چه بود؟

دو دسته انتقاد از اردوگاه اصلاح‌طلبان شنیده می‌شود. گروهی که در طیف میانه هستند از «بهره‌برداری سیاسی رئیسی» خشمگین‌اند. آن‌ها می‌گویند ما در جلسه شرکت کردیم تا گرهی از کار فروبسته نظام بگشاییم ولی از ما سوءاستفاده شد.

برای نمونه، خبرآنلاین که یکی از رسانه‌های همین طیف از اصلاح‌طلبان است در گزارشی نوشت:

این جلسه بیش از آنکه نتیجه‌ای روی زمین داشته باشد، بیشتر زمینه بهره‌برداری سیاسی برای دولت را مهیا کرد. چنانکه بعد از این جلسه رسانه‌های حامی دولت یکپارچه اقدام به انتشار مدح و ثنای دولت و سعه صدر آن کردند که حتی با منتقدان خودش هم جلسه می‌گذارد و حرف‌های آنان را می‌شنود.

جواد امام، سخنگوی جبهه اصلاحات که او هم در جلسه با رئیسی حضور داشت، چهارشنبه ۱۲ دی با ایلنا مصاحبه کرد و گفت که نظر او و «جبهه اصلاحات» با دیدگاه «کارگزارانی‌ها و حسین مرعشی» متفاوت است.

جواد امام آنچنان که در جلسه‌ دوشنبه هم گفت خواسته‌اش را تغییر قانون انتخابات می‌داند. البته محدوده خواست جبهه اصلاحات برای تغییرات در قانون به یک مورد جدید در قانون فعلی محدود می‌شود. آن‌ها می‌گویند که مرحله پیش‌ثبت‌نام که در قانون جدید به فرآیند انتخابات افزوده شده را بردارید.

امام در مصاحبه با ایلنا چنین گفت:

با توجه به بیانات رهبری، بهترین فرصت این است که مجلس با سه فوریت، مسیر بسته را باز کند و شرایط برگزاری انتخابات رقابتی را فراهم کند اما تاکنون هیچ توجهی هم نسبت به آن نشده است. اقدامات سلیقه‌ای، گزینشی و اعمال نظارت استصوابی کنار برود، مراجع چهارگانه مستند به آرای قطعی محاکم قضایی باید اظهارنظر کنند و این مستندات باید در رد یا قبول صلاحیت کاندیداها مبنا قرار داده شود و باید سپردن تشخیص و احراز صلاحیت شایستگان برای نمایندگی را به مردم واگذار کنیم.

او گفت که اعضای جبهه اصلاحات هنوز در مورد شرکت کردن یا شرکت نکردن در انتخابات اسفند‌ماه جلسه‌ای برگزار نکرده‌اند و عجالتا منتظرند ببینند نظام به آن‌ها روی خوش نشان می‌دهد یا نه:

آنچه خاستگاه جریان اصلاحات بوده حضور در یک انتخابات آزاد، رقابتی، منصفانه و سالم است و اینکه بپذیریم در انتخابات، کاندیدای واقعی خودمان را داشته باشیم. با توجه به اتفاقاتی که افتاد، نگرانی‌هایی ایجاد شد و تذکری هم که رهبری دادند به همین موضوع برمی‌گردد. البته این موضوع متوجه اصلاح‌طلبان و مردم نیست، بلکه متوجه مجلس، دولت و شورای نگهبان است که آن‌ها باید شرایط و لوازم لازم برای یک انتخابات آزاد و رقابتی با حضور تمام سلایق فراهم کنند که متأسفانه علیرغم زمانی که پشت‌سر گذاشتیم، شاهد هیچ اتفاقی در این جهت نیستیم.

محمدعلی ابطحی که مدت‌ها است به صورت غیررسمی به نیابت از محمد خاتمی و دفتر او در برنامه‌های نظام شرکت می‌کند پس از پایان دیدار در توییتر نوشت که «رئیسی خیلی حرف‌های خوبی زد» و خوشحال است که «زیرآب عدم احراز صلاحیت» زده شد ولی مردم قهرند و سخت بشود آن‌ها را راضی به شرکت در انتخابات کرد.

پنجاه نفر از احزاب و فعالان سیاسی را آقای رییسی دعوت کرده بود.
من گفتم مردم‌با حکومت قهرند. همه ما هم تلاش کنیم‌سخته بتوانیم برای انتخابات، مشارکت جذب کنیم.
مگرآن‌ که شان مجلس در سیاست خارجی و داخلی و فیلترینگ و و را بالا ببرید.
رییسی صحبت خوبی کرد و زیرآب عدم احراز صلاحیت را زد pic.twitter.com/L9MOBybS2m

— Mohamad Ali Abtahi (@abtahi_m) January 2, 2024

اما اصلاح‌طلبان یک انتقاد دیگر هم داشتند و آن هم اینکه چرا در چینش افراد در دو طرف ابراهیم رئیسی جای خوبی به آن‌ها نداده‌اند. اینکه در سمت چپ رئیسی، مرتضی آقاتهرانی، رئیس شورای مرکزی جبهه پایداری هم‌تراز با احمد وحیدی، وزیر کشور نشسته بود هم انتقاد دیگر آن‌ها است.

به هر حال دو ماه مانده به انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری فعلا سطح دغدغه‌ نیروهای سیاسی رسمی جمهوری اسلامی در همین حدود است.