در آخرین روزهای کاری سال ۲۰۲۳ میلادی، ملینا جولی، وزیر امور خارجه دولت فدرال کانادا گفت که حزب حاکم لیبرال هنوز گزینه درج نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سازمان‌های تروریستی کانادا را کنار نگذاشته است.
این چیزی بود که جولی در مصاحبه با برنامه «وقت پرسش با اجرای واسی کاپلوس» در شبکه سی‌تی‌وی کانادا گفت، پس از آنکه مجری چندین مرتبه از او پرسید چرا این اقدام تاکنون انجام نشده است. مشروح این برنامه روز یکشنبه دوم دی ماه برابر با ۲۳ دسامبر پخش خواهد شد.
جولی گفته استکه دولت، «ابزار مناسب برای پاسخگویی به این موضوع» را دارد و افزوده است:
فکر می‌کنم ما باید با بهترین ابزار موجود کار کنیم. فکر می‌کنم همزمان ما بایستی به تضمین امنیت دیپلمات‌ها یا ارتش‌مان… در منطقه ادامه دهیم.
سپاه ممنوع: چرا کانادا تبدیل به مامنی برای اعضای سپاه شده؟
در فهرست گروه‌های تروریستی کانادا می‌توان گستره‌ای از نام‌ها را یافت: از گروه شبه‌نظامی راست‌افراطی پسران مغرور (Proud Boys) تا طالبان، حزب‌الله لبنان، حماس… و حتی نام سپاه قدس (شاخه نظامی برون‌مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) هم دیده می‌شود، اما پس از رهگیری پرواز هواپیمای اوکراینی توسط موشک‌های سپاه پاسداران و قتل ده‌ها شهروند و مقیم کانادا، سپاه پاسداران هنوز در این فهرست قرار ندارد.
گروه «سپاه ممنوع» (StopIRGC) از مجموعه‌ای از وکیل‌ها، دستیارهای حقوقی، متخصص‌ها و داوطلبان در کانادا شکل گرفته است و در ماه دسامبر، صفحه یوتیوبی خود را معرفی کرد. از نخستین ویدیوهای این گروه برنامه‌ای با نام «سپاه ممنوع» است که در مهر ماه ۱۴۰۲ در شهر ونکوور کانادا برگزار شده است.
یکی از ویدیوهای کوتاه‌تر این برنامه با نام «چرا کانادا تبدیل به مامنی برای اعضای سپاه شده؟» سخنرانی مژده شهریاری، وکیل سرشناس ایرانی‌تبار شهر ونکوور در غرب کانادا است. در این سخنرانی، دو سوال اصلی مطرح شده‌اند:
- چرا سپاه باید در لیست گروه‌های تروریستی قرار بگیرد؟
- افسانه لیست ۱۰هزارتایی کانادا از اعضای سپاه و مقامات حکومت ایران
این سخنرانی را در یوتیوب تماشا کنید:
«شما مسئول این ممکلت هستید، چرا اجازه دادید؟»
مژده شهریاری، با سه پیش‌فرض سخنان خود را آغاز می‌کند:
- ما با تروریسم مخالفیم
- سپاه پاسداران در کلیتش یک سازمان تروریستی است
- کانادا واقعا به یک محیط امنی برای عوامل رژیم جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران تبدیل شده است
شهریاری برای مثال، به صحبت‌های ۲۹ اکتبر ۲۰۲۲ جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا ارجاع می‌دهد که در آن زمان گفت:
می‌دانیم افرادی الان در کانادا هستند و از رژیم فاسد، رژیم هولناک ایران سود برده‌اند… و در میان این جامعه زیبا پنهان شده‌اند… از آزادی‌های کانادا، از فرصت‌های کانادا سود می‌برند، همزمان از ثروت‌هایی که از مردم ایران دزدیده‌اند استفاده می‌کنند تا زندگی خوبی در کانادا برای خودشان بسازند.
شهریاری در واکنش به حرف ترودو می‌گوید:
البته سوال این است که خیلی‌خب، مسئول کیست؟ شما نخست‌وزیر این ممکلت هستید، شما جزو تظاهرکنندگان و مخالفین و اکتیویست‌ها که نیستید، شما مسئول این مملکت هستید. هشت سال است سر کار آمده‌اید، چرا اجازه دادید این اتفاق بیافتد؟
ورود سپاه پاسداران به قوانین جنایی: «ابزار اصلی را در دست نداریم»
شهریاری سپس به‌شکل خلاصه قوانین موجود مهاجرت به کانادا را توضیح می‌دهد و سپس این پرسش را طرح می‌کند که در موضوع مورد بحث جای چه چیزی خالی است؟ او دو پاسخ ارائه می‌دهد:
- اول استفاده از قوانین جنایی و مشخصا بخش ۸۳.۰۵ قانون جنایی کانادا که مبنای تنظیم فهرست گروه‌های تروریستی است
- دوم استفاده از «قانون ماگینتسکی» که به دولت اجازه می‌دهد تا تحریم‌های هدفمندتری را علیه مقامات جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران اعمال کند
«قانون سرگئی ماگینتسکی» یا «قانون عدالت برای قربانیان فساد مقامات خارجی» در مارس ۲۰۱۵ میلادی در پارلمان کانادا تصویب شده است. اگر دولت فدرال کانادا از این قانون علیه مقامات جمهوری اسلامی، سپاه پاسداران یا وابستگان آنها استفاده کند، فعالیت این افراد مشخصا در زمینه‌های اقتصادی به‌شدت محدود خواهند شد، از جمله اینکه:
- آنها نمی‌توانند در کانادا مالکیت چیزی (زمین، شرکت و…) را داشته باشند
- نمی‌توانند مستقیم یا غیرمستقیم در کانادا دادوستد مالی داشته باشند
- از فرصت‌های کانادا برای مقامات خارجی استفاده کنند
- نمی‌توانند مالک زمین، ساختمان، باغ، مزرعه و… در کانادا باشند
- عضویت در سپاه یا سرمایه‌گذاری در سپاه، برای افراد ممنوع می‌شود
شهریاری توضیح می‌دهد که «ابزار اصلی را نداریم»، یعنی به زبان ساده، قانون برخورد با این مجرمان وجود دارد اما تا وقتی سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی قرار نگیرد، نمی‌توان از قوانین جنایی علیه آن استفاده کرد. درنتیجه فعلا روندهای طولانی و گرانقیمتی علیه برخی از این افراد شروع شده است که ممکن است سال‌ها طول بکشد تا به نتیجه برسند، درحالی که قوانین جنایی به دولت اجازه می‌دهد تا خیلی سریع‌تر با این افراد برخورد کند.
بهانه سربازی اجباری در سپاه پاسداران
یکی از دلایلی که دولت فدرال کانادا برای عدم ورود سپاه پاسداران به فهرست گروه‌های تروریستی کانادا بیان می‌کند، این است که افراد بیگناهی وجود دارند که سربازی اجباری‌شان را در سپاه گذرانده‌اند و اگر سپاه وارد گروه‌های تروریستی شود، کار و زندگی و اقامت آنها در کانادا به خطر می‌افتد.
مژده شهریاری می‌گوید این فقط یک بهانه است و قانونگذار در پارلمان می‌تواند تبصره قانونی تصویب کند و این افراد را مستثنی کند به گونه‌ای قوانین جنایی کانادا علیه آنها اجرا نشود. بدین ترتیب می‌توان جلوی مجازات افرادی را گرفت که فقط لباس سربازی سپاه را به تن کرده و کار دیگری با سپاه نداشته‌اند؛ و همزمان می‌توان از قوانین جنایی علیه مقامات ارشد جمهوری اسلامی، وابستگان آنها و همچنین علیه مقامات سپاه پاسداران استفاده کرد.
«افسانه لیست ۱۰هزارتایی کانادا از اعضای سپاه و مقامات حکومت ایران»
شهریاری مفصل در موضوع تحریم‌ها صحبت می‌کند و سپس در مورد گزاره‌ای توضیح می‌دهد که هم در رسانههای فارسی‌زبان و هم در سی‌بی‌سی از آن مدام سخن گفته می‌شود: «کانادا ۱۰ هزار نفر از مقامات جمهوری اسلامی و سپاه را تحریم کرده است».
شهریاری توضیح می‌دهد که در کانادا هیچ فهرستی وجود ندارد که نام ۱۰ هزار نفر از مقامات جمهوری اسلامی در آن ثبت شده باشد و تنها فهرست موجود، نام ۳۶۸ نفری است که در گذر سال‌های اخیر توسط دولت کانادا تحریم شده‌اند.
شهریاری نسخه‌ای از پاسخ اداره مرزبانی کانادا به سوال خودش را منتشر می‌کند که در چارچوب قانون آزادی اطلاعات (Freedom of Information or FOI) به‌دست او رسیده است. قانون آزادی اطلاعات به افراد اجازه می‌دهد تا از دولت سوال بپرسند. سوال‌ها می‌تواند این باشد که آیا تا حالا نام من در کدام اسناد دولتی آمده است؟ در چارچوب این قانون یک خبرنگار ، وکیل یا فعال سیاسی همچون شهریاری می‌تواند بپرسد: چند نفر در فهرست شما از مقامات ایران ثبت شده‌اند؟
پاسخ اداره مرزبانی کانادا: هیچی. صفر نفر. اصلا چنین فهرستی وجود خارجی ندارد.
دقت به جزییات: «زبانی کاملا قانونی اما هوشمندانه»
شهریاری می‌گوید «به این سادگی نیست که [دولت فدرال] یک دروغ کامل گفته باشند» و می‌افزاید:
زبانی که در آن زمان استفاده شد، کاملا قانونی و خیلی هوشمندانه است. در زمان اعلام این خبر گفتند «تا ۱۰هزار نفر» (Up to) از مقامات سپاه شاید (May) فهرست شوند یا ورود آنها به کانادا ممنوع شود. رسانههای تنبل هم فقط شاید را برداشتند و فقط خبر خوب را به ما دادند. ما هم شادی کردیم – البته من شادی نکردم – و چقدر از نخست‌وزیر برای این موضوع تشکر شد. ببخشید، اوپس، اما قصه این نبود.
در ۷ اکتبر ۲۰۲۲ میلادی، دولت کانادا اعلام کرد در پاسخ به جنایت‌های رژیم حاکم بر ایران در سرکوب خونین جنبش ژینا، «فهرستی از رژیم ایران، از جمله سپاه پاسداران و رهبران ارشد آن – بیش از ۱۰هزار مدیر و اعضای ارشد آن» تهیه می‌شود تا جلوی ورود آنان به کانادا را بگیرد. همچنین تحریم‌های بیشتری علیه آنان وضع خواهد شد و ۷۶ میلیون دلار کانادا هم بودجه برای این موضوع معین شد.
شهریاری حرف‌هایش را این‌گونه جمع‌بندی می‌کند:
- نیاز به عمل داریم نه فقط حرف
- رای جامعه ایرانی در کانادا را دست‌کم نگیرید
- طرفین بهانه‌جویی نکند، یعنی اگر دولت هستید، سپاه را وارد فهرست گروه‌های تروریستی کنید و اگر اپوزیسون هستید، به دولت فشار بیاورید تا این کار را انجام دهد
برنامه «سپاه ممنوع» که شهریاری در آن سخنرانی کرد با پیام نماینده اپوزیسون – حزب محافظه‌کار کانادا – شروع شد. همزمان با اینکه مقامات ایرانی‌تبار در پارلمان اروپا از حزب حاکم لیبرال در موضوع نتیجه فعالیت دولت برای ثبت ۱۰هزار نام مقامات سپاه هنوز کارنامه‌ای منتشر نکرده‌اند، اعضای ایرانی‌تبار دیگر احزاب، همچنین مشخصا حزب محافظه‌کار کانادا تکرار می‌کنند که اگر قدرت در دستشان باشد، سپاه را وارد سازمان‌های تروریستی کانادا خواهند کرد.
هنوز معلوم نیست انتخابات بعدی کانادا در چه زمانی برگزار شود. حزب حاکم لیبرال با همکاری حزب دموکرات نوین قدرت را در دست دارد. اگر این حزب از حمایت خود از دولت دست بکشد، انتخابات تازه‌ای برگزار خواهد شد. سوال این است که آیا جامعه ایرانی‌تبار کانادا از رای خودش استفاده خواهد کرد تا سپاه را وارد فهرست تروریستی کند یا نه؟