ابراهیم رئیسی، عضو هیات مرگ و رئیس‌جمهور جمهوری اسلامی روز پنجشنبه ۳۰ آذر در حالی وارد استان گلستان می‌شود که اعتراض‌ها به طرح گردشگری دولت در این منطقه حفاظت شده، با ایرادهای سازمان بازرسی کل کشور هم روبرو است.
این سفر تنها چند هفته پس از حاشیه‌های جدل نماینده دولت توسعه ناپایدار با دیده‌بان محیط‌زیست رخ می‌دهد. آن زمان نماینده دولت می‌خواست یک دیده‌بان محیط‌زیستی را سیلی بزند که خواهان دیدن مجوز ورود کامیون‌های مصالح به جزیره آشوراده شده بود؛ مصالحی برای بازسازی جاده‌های روستایی این منطقه تا پیش از ورود رئیسی.
در آستانه این سفر، پایگاه خبری تندرستی، سلامت‌نیوز به قلم الهه موسوی در گزارش «کلنگ‌زنی طرح آشوراده در سفر رییس‌جمهور غیرقانونی است» تصویر نامه سازمان بازرسی کل کشور خطاب به مقامات دولتی را منتشر کرد که در آن سازمان بازرسی «به عنوان بالاترین نهاد نظارتی، ایرادهای ۹ گانه‌ای را به طرح طبیعت‌گردی آشوراده» گرفته است.
سلامت‌نیوز نوشت که حسن اکبری، معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان حفاظت از محیط‌زیست هم طی نامه‌ای پاسخ مدیران استانی را درباره‌ی ایرادهای واردشده از سوی این سازمان درخواست کرده است، «اما بدون روشن شدن تکلیف این موضوع، به دادن موافقیت نهایی برای این کلنگ‌زنی تن داده». این گزارش می‌افزاید که بنا بر نظر حقوق‌دانان، «هرگونه کلنگ‌زنی این طرح پیش از تهیه این پاسخ و اقدامات لازم، خلاف قانون بوده و می‌تواند توسط قوه‌قضایی مورد بازخوایی قرار بگیرد».
پیش‌تر و در نخستین سفر رئیسی به این منطقه، او خواستار اجرای طرح گردشگری در آشوراده شده بود. رئیسی در سفر اسفند ۱۴۰۰ در این شبه‌جزیره گفته بود که «تا کی باید معطل بمانیم و در پیچ و خم دستگاه‌های اداری این نعمت الهی راکد و بلااستفاده بماند. باید هرچه سریع‌تر روی زمین شاهد اتفاقات اجرایی باشیم»، این جزیره بالاخره به روی آرزوهای سرمایه‌گذاران نزدیک به نظام باز بشود و آنها بتوانند «تنها جزیره ایرانی دریای خزر» را به صلاح خود تغییر دهند.
۹ ایراد سازمان بازرسی کل کشور
در نامه سازمان بازرسی کل کشور با اشاره به جلسه ۲۰ شهریور ۱۴۰۲، خطاب به هشت مدیر دولتی خواسته شده است تا «دستور فرمایند به منظور تهیه جواب برای پیشنهادهای ۹ گانه ختام گزارش بازرسی کل کشور (پیوست) در موعد مقرر پاسخ بندهای مرتبط را تهیه و به این معاونت ارسال نمایند». نامه را حسن اکبری امضا کرده است. برای پاسخ به این نامه، یک هفته زمان داده شده اما ظاهرا پاسخی به این معاون سازمان حفاظت از محیط‌زیست ارسال نشده است.
عمده ایرادها، مرتبط به حفاظت از محیط‌زیست و حیات‌وحش این منطقه است.
- یک: چرا برخلاف قانون موجود که مدیریت یکپارچه پناهگاه حیات‌وحش میانکاله را به اداره کل حفاظت محیط‌زیست مازندران داده است، ناگهان اداره کل حفاظت محیط‌زیست گلستان دارای اختیارات فراقانونی در این منطقه شده است؟
- دو: چرا برخلاف آیین‌نامه، «ارزیابی اثرات زیست‌محیطی» به اداره محیط‌زیست گلستان واگذار شده وقتی طبق قانون «کارگروه ملی ارزیابی اثرات زیست‌محیطی» بایستی این موضوع را بررسی، تایید یا رد کند.
- سه: با توجه به ارزش بالای زیستگاهی، سازمان بازرسی کل کشور از سازمان حفاظت محیط‌زیست خواسته تا املاک خصوصی این منطقه را خریداری و در مالکیت دولت قرار دهد.
- چهار: گزارش ارزیابی اثرات زیست‌محیطی آشوراده می‌بایست برپای نتایج لایروبی خلیج گرگان انجام شود. سازمان بازرسی کل کشور نبود این گزارش را به سازمان حفاظت محیط‌زیست متذکر شده است.
- پنج: نحوه بهره‌برداری از مناطق چهارگانه در طرح طبیعت‌گردی آشوراده خلا قانونی دارد، برای همین این سازمان از سازمان حفاظت محیط‌زیست خواسته تا آیین‌نامه اجرای «قانون حفاظت و بهسازی محیط‌زیست» را تصحیح کند تا چهارچوب قانونی این مناطق مشخص شود.
- شش: برابر مصوبه ۱۳۹۴ شورای عالی معماری و شهرسازی ایران، مناطق نمونه گردشگری که در تلاقی با مناطق ۴ گانه محیط‌زیستی هستند، باید لغو امتیاز و مجوز آنها باطل شود. سازمان بازرسی می‌گوید علیرغم این مصوبه، مجوز «منطقه نمونه گردشگری آشوراده» باطل نشده است و این برخلاف قانون است.
- هفت: سازمان حفاظت محیط‌زیست، آیین‌نامه‌ای در خصوص نحوه احراز صلاحیت مجری طرح در مناطق چهارگانه و مناطق مدیریتی حیات‌وحش تنظیم کند و این آیین‌نامه به نحوی باشد که «وزن محیط‌زیستی، بر وزن توسعه‌ای و جنبه اقتصادی مجریان طرح غلبه کند و سابقه تخلف یا شکایت از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست و دیگر ادارات تابعه علیه مجری طرح، به دلیل تخریب محیط‌زیست وجود نداشته باشد».
- هشت: اعتراض به عدم اجرای مزایده برای طرح گردشگری که شامل «عدم انتخاب مجری، طبق طرق قانونی بوده و سازمان بازرسی اعلام کرده که در این طرح، طرق قانونی در خصوص طرف قرارداد و مجری رعایت نشده است».
- درنهایت: سازمان حفاظت محیط‌زیست نسبت به تعیین تکلیف قطعی قرارداد منعقده و ابلاغ نشده، اقدام نموده و قرارداد جدید بهره‌بردار، اخذ تمامی مجوزهای لازم و همچنین رعایت صحیح ارکان قرارداد صورت پذیرد. ثانیا با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گلستان جهت تعیین تکلیف تمام قراردادهای مفتوح قبلی در خصوص جزیره آشوراده، اقدامات لازم را انجام دهد.
متن این نامه را در این آلبوم بخوانید:
طرح‌های در حال اجرا در آشوراده
پیش از دومین سفر رئیسی به استان گلستان، محمدجوار ساوری، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان ایرنا گفت که «طرح ملی گردشگری و طبیعت‌گردی آشوراده با بن‌بست‌شکنی دولت به سرانجام رسید» و خبر داد با بودجه ۱۰ میلیارد تومان، قلعه تاریخی جزیره آشوراده با قدمت دوره قاجاری، مشهور به قلعه روس‌ها بازسازی خواهد شد.
ساوری به خبرگزاری فارس گفت به پنج مالک محلی اجازه داده شده تا ساختمان‌هایشان را به اقامتگاه بوم‌گردی و سفره‌خوانه سنتی تبدیل کنند:
مالکان چند باب از خانه‌های قدیمی واقع در روستای آشوراده در جزیره آشوراده با ثبت درخواست رسمی مبنی بر احداث واحد بوم‌گردی یا تغییر کاربری منازل خود وارد فرایند اخذ مجوز طرح‌های بوم‌گردی و پذیرایی از گردشگران و مسافران شدند و تاکنون نیز پنج مجوز موافقت‌نامه اصولی در قالب اقامتگاه بوم‌گردی و سفره‌خانه سنتی در این جزیره صادر شده است.
خبرگزاری میراث آریا هم خبر داد که «ساخت اردوگاه دانش‌آموزی جزیره آشوراده در دور دوم سفر رئیس‌جمهوری آغاز می‌شود». این اردوگاه حدود دو دهه به حال خود رها شده است.
در حال حاضر، اجرای طرح بهسازی معابر روستای قدیم آشوراده در حال انجام است و گفته می‌شود ۱۵۰۰ اصله نهال هم در معابر این روستا کاشته خواهد شد.
حسین اکبری، معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان محیط‌زیست هم در سه‌شنبه ۲۸ آذر امسال اعلام کرد که اقامت شبانه در ۲۲ هکتار از آشوراده ممنوع است. او به ایرنا گفت که «طرح گردشگری آشوراده بدون ساخت و ساز در منطقه اجرا می‌شود» و افزود:
اتفاق بزرگی که در موضوع طبیعت‌گردی آشوراده افتاد، این بود که برای نخستین بار مجوز ارزیابی زیست محیطی یک طرح در کشور بازبینی و به نفع حفظ طبیعت آشوراده اصلاح شد و در دوره جدید سازمان حفاظت محیط زیست در دولت سیزدهم توانستیم برخی موارد که ممکن بود برای محیط زیست منطقه ایجاد مشکل کند را تغییر دهیم.
اکبری همچنین تاکید کرد که هنوز قراردادی با سرمایه‌گذاری برای این طرح امضا نشده است و «توافقات در حد توافق اولیه» است. او درنهایت تاکید کرد که تفرجی در این جزیره انجام نخواهد شد:
در زون [منطقه‌ی] یک آشوراده هیچ گونه تفرجی انجام نخواهد شد همچنین در طرح طبیعت‌گردی هیچ سازه دائمی مستقر نمی شود، این طرح با نظارت کافی می‌تواند با رعایت کامل الزامات محیط زیست و با کمترین نگرانی اجرا شود.