ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم ۲۵ آبان در سفرش به استان چهارمحال و بختیاری، سد «غدیر باباحیدر» را با اعلام پایان فرآیند ساخت ۱۴ ساله آن افتتاح کرد. همزمان یک اینفوگراف با شعار «پایان ۱۵ سال کم‌آبی» به صورت گسترده در رسانه‌های جمهوری اسلامی منتشر شد. در این میان البته یک نکته بیان نشد: دریاچه سد باباحیدر، بر روی مکانی وسعت یافته است که دست‌کم دو دهه مکان دفن زباله بوده است.
علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت در توییتی نوشت این طرح با سرمایه‌گذاری ۲۷ هزار میلیارد تومانی، تنش آبی ۱۱۷ روستای منطقه را رفع می‌کند و این پروژه را «بخشی از دستاوردهای سفر رئیس‌جمهور» در این سفر خواند.
یوسف فرهادی بابادی در پاسخ به توییت جهرمی، تصویری از نامه‌ای با امضای معصومه ابتکار، رئیس سابق سازمان حفاظت از محیط زیست را ضمیمه کرد و نوشت:
سد باباحیدر روی مدفن زباله بنا شد؛ آقای سخنگو بهره‌برداری از سدی که مخزن زباله ده ساله بیش از ۸۰۰۰ نفر بوده است افتخار نیست. به ابهامات بهداشتی این سد پاسخ دهید.
تامین آب شرب با کیفیت
معصومه ابتکار، رئیس سابق سازمان حفاظت از محیط زیست به تاریخ بهمن ۱۳۹۴ در نامه خود خطاب به وزیر نیرو نوشته است که «سد باباحیدر در سنوات گذشته و بدون مجوز ارزیابی زیست‌محیطی شروع به فعالیت کرده» است. در ادامه این نامه، ابتکار نوشته است:
یکی از اهداف سد موردنظر تامین آب شرب منطقه تعریف گردیده است و متاسفانه مخزن سد محل دفن زباله شهری با جمعیت هشت هزار نفر در یک دوره حدود ده ساله بوده است… از آن جایی‌که اصلی‌ترین تهدید مراکز دفن زباله آلودگی‌های آب‌های سطحی و زیرزمینی می‌باشد، لذا خواهشمند است دستور فرمایید اقدامات لازم نسبت به حل اصولی معضل به عمل آمده، و این سازمان نیز در جریان پیشرفت اقدامات قرار گیرد.
در اینفوگرافیک افتتاح این سد، اهداف ساخت اینگونه معرفی شده‌اند:
- تامین آب شرب باکیفیت برای مردم شهرستان فارسان
- کنترل سیلاب‌های رودخانه‌ای
- اشتغال‌زایی به‌صورت مستقیم و غیر مستقیم
همچنین مقدار آب پیش‌بینی شده از محل این سد، بدین‌شکل تقسیم خواهد شد:
- تامین و انتقال ۱۰ و نیم میلیون متر مکعب آب شرب
- تامین و انتقال ۲ میلیون متر مکعب آب صنعت
- تامین و انتقال ۵ میلیون متر مکعب آب کشاورزی
در اینفوگراف و در خبرهای افتتاح این سد، اشاره‌ای به محل دفن زباله نمی‌شود. همچنین در پاسخ به سازمان محیط زیست که چه برنامه‌ای برای عدم نشت آلودگی از زباله‌های ۲۰ سال به آب دریاچه سد باباحیدر در نظر گرفته شده، واکنشی داده نشده است.
قفل پروژه چگونه در دولت رئیسی باز شد؟
رجا نیوز در گزارش مفصلی با تیتر «امروز اتفاق افتاد؛ انتظار ۱۵ ساله به پایان رسید/ سد غدیر باباحیدر آبگیری شد / قفل پروژه چگونه در دولت رئیسی باز شد؟» به تامین بودجه این پروژه تمرکز کرده و در آن هیچ سخنی از محیط زیست یا مکان دفن زباله نیست. باز شدن قفل در دولت رئیسی ظاهرا کنار گذاشتن پیمانکار پروژه است که با قرارگاه خاتم‌النبیا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی جایگزین شد.
پایگاه اطلاع‌رسانی رییس‌جمهوری نوشت در این سفر رئیسی، «دستور بهره‌برداری از ۶ طرح در حوزه آب‌رسانی و ۹ طرح در حوزه توسعه و تقویت شبکه برق» صادر می‌شود.
علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو در افتتاح سد گفت:
مهمترین ویژگی این طرح‌ها این است که از بالادست تا نقطه نهایی آنها از جمله احداث سد، اجرای خطوط انتقال، شبکه تصفیه‌خانه و ایستگاه پمپاژ و تصفیه فاضلاب به بهره‌برداری می‌رسد.
یکی از این پروژه‌ها، طرح انتقال آب برای تامین «آب پایدار ۱۳ شهر اصلی استان و ۱۳ مجتمع روستایی» است که از چشمه کوهرنگ، از سررشته‌های زاینده‌رود هم آب برداشت خواهد کرد. البته وزیر نیرو گفت این اتفاق تازه‌ای نیست، «بلکه در گذشته نیز آب بدون تصفیه از چشمه کوهرنگ برداشت می‌شد» اما حالا آب ابتدا تصفیه می‌شود.
ابراهیم رئیسی هم در حاشیه این سفر گفت:
هنر ما این است که رضایت مردم را در کارها برآورده کنیم و این رضایتمندی نیز با عمل و اقدام جهادی تحقق پیدا می‌کند.
تامین آب شرب از محل دفن زباله
خبرگزاری مهر در ۱۸ فروردین ۱۳۹۵ در گزارشی با تیتر «جانمایی شگفت‌انگیز سد باباحیدر؛ تامین آب شرب از محل دفن زباله \ محیط زیست مسئولیت سد را نمی‌پذیرد» نوشت:
سدی که قرار است آب شرب جمعیتی چند هزار نفری را تأمین کند جایی آبگیری می‌شود که ۲۰ سال محل رهاسازی زباله بوده است. سازمان محیط زیست می‌گوید به این سد مجوز نداده و مسئولیتی نیز در قبال آن نمی‌پذیرد.
مهر نوشت انواع زباله‌های شهری، صنعتی و بیمارستانی در محدوده دریاچه این سد دفن شده است. و البته تاکید کرده که زباله‌ها «رها شده‌اند» تا اینکه به شیوه صحیح دفن شوند. هومان خاکپور، فعال محیط زیست به مهر گفته:
متاسفانه در این محل تنها بحث زباله‌های خانگی مطرح نیست و زباله‌های صنایع کوچک و بدتر از همه زباله‌های بیمارستانی هم در همین محل رهاسازی می‌شود و این می‌تواند خطرات این محل دفع زباله را چند برابر کند… این پروژه به‌عنوان یکی از اختلاف‌های جدی بین سازمان محیط زیست و آب منطقه‌ای مطرح بوده و به همین دلیل این پروژه تاییدیه ارزیابی زیست محیطی هم ندارد.
خاکپور تاکید داشته است که «شیرابه‌هایی که وارد منابع آب زیرزمینی می‌شود، «به مراتب بیشتر از زباله‌های خانگی در منابع آب و خاک منطقه آلودگی ایجاد می‌کند. او پروژه این سد را با سد گتوند مقایسه کرد که بعد از افتتاح، به بزرگ‌ترین دریاچه آب شور ساخت بشر بدل شد.
سازمان محیط زیست را نیز در جریان قرار دهید
شهرام احمدی، مدیرکل سابق محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری، به مهر گفته که چندین بار شکایت کرده‌اند و «بارها هم با دستگاه‌های نظارتی، دستگاه‌های امنیتی و دستگاه قضایی مکابتات لازم را داشته‌ایم». او درنهایت گفته است بدون توجه به محیط زیست، سد بهره‌برداری نخواهد شد:
نهایتاً چون این سد ارزیابی زیست‌محیطی ندارد، سازمان محیط زیست آن را از دستور کار خود خارج کرد. سد در شورای دستگاه‌های نظارتی مطرح شد و یک سری تعهدات برای پروژه گذاشته شد از جمله اینکه کف اینجا زباله شهر باباحیدر دفع می‌شده و تا زمانی که مجری تدابیر لازم را برای تخلیه زباله‌ها لحاظ نکند و تدابیر زیست‌محیطی لازم را در نظر نگیرد حق بهره‌برداری ندارد.
بااین‌حال اما همانطور که در ابتدای این مطلب خواندید، سد باباحیدر توسط رئیسی با شعار تامین آب با کیفیت برای مردم محلی افتتاح شد. احمدی، چند سال پیش و در مصاحبه‌اش با مهر گفته بود که این سد، «یک سد بتنی قابل توجه نیست»؛ یعنی تلویحا گفت امکان جابه‌جایی مکان این سد و ساخت آن در مکانی امن‌تر، وجود داشته است.
یک سال است حقوقمان را نداده‌اند
کارگران شاغل در ساخت پروژه سد باباحیدر، در بهمن سال ۱۳۹۵ مقابل استانداری چهارمحال و بختیاری تجمع کردند و خواستار پرداخت حقوقشان شدند؛ حقوقی که به‌نقل از فارس برای یک سال پرداخت نشده بود. در اسفند ۹۵ تابناک در گزارش «با اینکه کارگر استخدامی و رسمی هستیم، ۳۶ ماه است حقوق نگرفته‌ایم» درباره عدم پرداخت طولانی مدت حقوق کارگران پروژه‌های گوناگون در ایران نوشت:
کارگران سد باباحیدر شهرستان فارسان استان چهارمحال و بختیاری، کارگران شرکت هپکو در استان مرکزی، کارگران شرکت ذوب آهن در استان اصفهان، کارگران سایت سه پتروشیمی بوشهر و… از دیگر نمونه‌هایی است که اعتراضشان در ماه‌های اخیر توجه‌ها را به این اوضاع نگران‌کننده جلب کرده است.
خبرنگار تسنیم هم در گفت‌وگو با برخی از این کارگران اعتراضی در آن زمان نوشت این سد «تحت نظارت آب منطقه‌ای استان» ساخته شد و به نقل یک کارگر نوشت که «۱۴ ماه است» حقوق نگرفته است. یک کارگر دیگر گفت «عیدی و سنوات سال گذشته» نیز پرداخت نشده است. یک کارگر دیگر هم به تسنیم گفت:
بهتر نیست در ابتدا حقوق ۱۴ ماه کارگران که حقوق ماهانه هر کدام کمتر از ۲ میلیون تومان است، پرداخت شود و پس از آن کلنگ جدیدی به زمین زده شود.