موضوع معلولیت و حقوق معلولان در ایران بیش از یک سال است که بیشتر از قبل دچار بحران تخصیص منابع مالی و بودجه شده است. دولت ابراهیم رئیسی در لایحه بودجه ۱۴۰۲، ردیف بودجه برای تأمین منابع مالی اجرای قانون حمایت از معلولان را حذف و ادعا کرد که این منابع از بودجه بهزیستی تأمین خواهد شد. اما روز‌به‌روز گزارش‌ها از معلولان رسید که نهادهای حمایتی از جمله بهزیستی و کمیته امام، حتی برای پرداخت ۴۰ درصد افزایش مستمری مددجویان هم پول ندارند.
گروه‌های معلولان در هفته گذشته بسیج شدند که نهادهای دولتی مانند سازمان برنامه و بودجه، مجلس و نمایندگان‌شان را مستلزم کنند که در لایحه بودجه ۱۴۰۳، ردیف بودجه معلولان بازگردد. این گزارش، به بحران گنجاندن افراد دارای معلولیت در برنامه و بودجه در حوزه مستمری و معیشت، آموزش و پرورش ورزش معلولان بنا به خبرهای هفته گذشته می‌پردازد. همچنین نگاهی دارد به دادخواهی معلولان برای امکان اجرای قانون حمایت از معلولان و ماده ۲۷ این قانون از مجاری قضایی دیوان عدالت اداری و مسدود کردن این تلاش‌ها از سوی سازمان بهزیستی.
ماده ۲۷، دولت را ملزم می‌کند به معلولان شدید و خیلی شدید برابر با حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار، مستمری پرداخت کند. کمپین معلولان تاکنون با ارسال سه نامه جداگانه به سازمان برنامه و بودجه خواستار بازگرداندن ردیف بودجه قانون حمایت از حقوق معلولان به لایحه بودجه سال ۱۴۰۳ شده است. آنها این خط بودجه را پیش نیاز تضمین اجرای ماده ۲۷ می‌دانند که یکی از مطالبات اصلی معلولان است.
کارزاری برای بازپس‌گیری خط بودجه قانون حمایت از معلولان
در هفته‌ای که گذشت معلولان در کارزاری در سرتاسر ایران، فراخوان‌هایی را به مجلس، رئیس مجلس و نمایندگان شهرهای خود تسلیم کردند و از آنها خواستند ردیف بودجه برای اجرای قانون حمایت از معلولان را به بودجه سال ۱۴۰۳ بازگردانند.
بیش از ۲۰ نفر از معلولان اقدام خود را در رابطه با درخواست بازگشت ردیف بودجه معلولان در شبکه‌ها منتشر کردند. از جمله ایمان طوسی، دبیر کانون مهرآفرینان سرزمین سکوت و سعید طوسی که این فراخوان معلولان را به نمایندگان نیشابور، فیروزه، زبرخان، سبزوار و دامغان ارائه کردند. و مرجان نراقی به نمایندگی از معلولان جسمی حرکتی درخواست را برای نمایندگان مشهد فرستاد. ندا عزیزی به همراه تعدادی از ناشنوایان به سراغ نماینده کرمانشاه رفت. و امید بردستانی به نماینده اشکذر یزد نامه فرستاد.
کمپین معلولان که از جمله به دنبال بازگشت خط بودجه معلولان است، در کانال تلگرامی‌اش در مورد اهمیت این کارزار نوشت:
فصل بودجه‌بندی، فصل تعیین سرنوشت سال آینده معلولان است؛ همه اقدامات باید در جهت الزام دولت به پیش‌بینی بودجه مورد نیاز برای اجرای قانون معلولان متمرکز شود. در فصل بودجه، هر روز باید با حداکثر نفرات، تجمع برگزار و دولت را مجبور به پیش‌بینی بودجه مورد نیاز کرد…
این کمپین از سایر معلولان گله کرده است و از آنها خواسته است که در این کارزار نقش بیشتری ایفا کنند. کنشگر حقوق معلولان، محمدعلی جعفربگلو از تقدیم درخواست «بازگرداندن ردیف بودجه و اجرای ماده ۲۷ قانون معلولان» به نماینده همدان می‌گوید و از سایر معلولان می‌خواهد که به کارزار بپیوندند:
هفته گذشته در هفتم آبان تعدادی از معلولان به دفتر معاون سازمان برنامه و بودجه و رئیس بهزیستی رفتند و مطالبه خود در رابطه با ردیف بودجه معلولان، و اجرای ماده ۲۷ قانون حمایت از معلولان را با این دو نهاد در میان گذاشتند. در گزارشی که بعد از این جلسه منتشر کردند، معلولان از اینکه خودشان مطالبه مشخصی داشتند اما پاسخ دولت پر از ابهام و نامشخص بود، شکایت کردند.
روز ۲۰ آبان، کمپین معلولان گزارش کرد که همان بودجه محدود معلولان هم در فساد دولتی و سوءاستفاده از قدرت حیف و میل شده است و وام مددجویان در جیب کارمندان بهزیستی فریمان رفته است. رئیس بهزیستی فریمان، سال گذشته با همکاری هشت نفر از کارمندان خود تعداد قابل توجهی از وام‌های اشتغال مددجویان را بین خود تقسیم کرده‌اند.
نابسامانی در پرداخت مستمری معلولان
بهروز مروتی، از کمپین معلولان روز ۲۱ آبان ۱۴۰۲ در گفت‌وگو با ایلنا گفت که همین مستمری‌ها و حقوقِ نیم‌بند معلولان هم مدام معوقه می‌شود.
دولت از ابتدای ۱۴۰۲ قرار بود که بنا به تصویب مجلس، مستمری مددجویان بهزیستی و دیگر نهادهای حمایتی در ایران را به میزان ۴۰ درصد افزایش دهد. اما اعلام کرد که بودجه ندارد و تا شهریور ۱۴۰۲ تنها می‌توانند افزایش ۲۰ درصدی را اجرایی کند. از این‌رو دولت به معلولان یک بدهی پنج ماهه برای افزایش ۲۰ درصدی مستمری آنها دارد که هنوز پرداخت نکرده است.
در مهرماه، مقام‌های بهزیستی و کمیته امام اعلام کردند که از این به بعد مستمری با افزایش ۲۰ درصدی نسبت به گذشته پرداخت خواهد شد. اما اکنون معلولان می‌گویند که به جز مهرماه ۱۴۰۲، این افزایش ۲۰ درصدی به شکل مرتب اجرایی نشده است و خبری هم از پرداخت بدهی معوقه پنج ماه اول سال نیست.
مروتی به ایلنا گفت که وزیر کار نیز در آخرین مصاحبه‌اش در جمع خبرنگاران در موردِ پرداختِ این مابه‌التفاوت موضوع را نیازمندِ بررسی بیشتر دانسته و گفته: «در مورد موضوع معوقات نیز به محض تأمین اعتبار تصمیمات لازم اتخاذ خواهد شد. در حال پیگیری هستیم.»
این کمبود بودجه برای پرداخت مستمری معلولان دلیل دارد. مروتی به این اشاره می‌کند که دولت در سال ۱۴۰۲، ردیفِ بودجه جداگانه و الزام‌آور اجرای قانون حمایت از معلولان را از بودجه کشور حذف کرده است.
اگر چنانچه دولت طبق قول خود از این به بعد مستمری معلولان را با افزایش ۴۰ درصدی پرداخت کند، ارقام پرداختی به تومان این گونه خواهند بود: خانواده یک نفره: ۷۶۴۴۰۰؛ خانواده دو نفره: ۱۰۹۲۰۰۰؛ خانواده سه نفره: ۱۵۲۸۸۰۰؛ خانواده چهار نفره: ۱۹۶۵۶۰۰؛ خانواده پنج نفره: ۲۴۰۲۴۰۰. همین هم کفاف زندگی معلولان را نمی‌دهد.
به گفته مروتی عملکرد دولت در زدن از سفره و حقوق معلولان مسبوق به سابقه است. سال گذشته هم دولت بخشی از مستمری‌های معلولان را پرداخت نکرد که تنها پس از آنکه معلولان چهار تجمع برگزار کردند، بالاخره معوقات مستمری معلولان در اسفند سال ۱۴۰۱ و فروردین سال ۱۴۰۲ پرداخت شد.
اکنون دولت به جای حداقل دستمزد به معلولان شدید و خیلی شدید که فاقد شغل‌اند، تنها یک کمک‌هزینه معیشتی به میزان تنها ۲۷۳هزار تومان پرداخت می‌کند. به گفته مروتی این کمک‌هزینه هر سه ماه یکبار پرداخت می‌شود و دو سوم معلولانِ مشمول هم هنوز در نوبت دریافتِ همین کمک‌هزینه ناچیز هستند. به گفته مروتی، معلولان کمک هزینه ۲۷۳هزار تومانی خردادماه ۱۴۰۲ را هنوز طلب دارند.
تلاش ناکام معلولان برای گرفتن حقشان از دیوان عدالت اداری
معلولان بارها سعی کرده‌اند که دولت را برای اجرایی نکردن ماده ۲۷ به چالش بکشند. عبدالجبار راشدی‌پور، ساکن اهواز که با معلولیت شدید جسمی-حرکتی زندگی می‌کند یکی از افرادی است که سعی کرده است که از مجاری قضایی، حق خود را برای دریافت حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار، بگیرد.
او ۲۲ آبان به انصاف نیوز گفت که در این روند قضایی به دلیل مشکلات مالی نتواسته است وکیل بگیرد و برای همین به سراغ رسانه‌ها آمده که مجموعه اقدام‌هایش و نتیجه آنها را بیان کند. عبدالجبار راشدی‌پور، سال ۱۴۰۱ به دیوان عدالت اداری می‌رود و و از سازمان بهزیستی شکایت می‌کند که چرا بنا به ماده ۲۷ قانون حمایت از معلولان، به او مستمری برابر حداقل دستمزد پرداخت نمی‌کنند. راشدی‌پور در بخشی از توضیحاتش در مورد این پرونده می‌گوید که مستمری۶۵۰ هزار تومانی بهزیستی حتی کفاف هزینه ترددها و ایاب و ذهاب او را هم نمی‌دهد.
شعبه ۳۸ دیوان عدالت اداری و شعبه ۲۵ تجدیدنظر هردو به نفع این شهروند معلول رای می‌دهند و به بهزیستی حکم می‌دهند که باید برابر حداقل دستمزد به او مستمری پرداخت کنند. دیوان عدالت اداری اما پس از مدتی پرونده را با ادعای «اجرای حکم» مختومه اعلام می‌کند. حال اینکه هرگز حکم آنها برای اجرای ماده ۲۷، اجرا نمی‌شود.
راشدی‌پور توضیحی برای این روند ندارد اما می‌گوید:
با توجه به اینکه دادرسی در دیوان عدالت اداری در تهران و به‌صورت غیرحضوری صورت می‌گیرد و بنده ساکن اهواز هستم، احتمال می‌دهم دایره حقوقی سازمان بهزیستی با اعمال نفوذ در دیوان عدالت باعث مختومه شدن پرونده اینجانب شده باشد.
ماجرا به اینجا تمام نمی‌شود.
روزی کسی ناشناس به راشدی‌پور تلفن می‌زند و بدون گفتن نام خود می‌گوید که از سوی دیوان عدالت تماس گرفته است. این فرد سپس با پرخاش‌گری به این شهروند معلول می‌گوید که حق او برای مستمری بیش از ۶۵۰ هزار تومان نیست و تهدید می‌کند: «اگر پرونده را مختومه نکنید متحمل ضرر مالی می‌شوید».
برای این شهروند معلول که به دنبال حقوق خود از طریق دیوان عدالت اداری بوده است عجیب است که فردی که نامش را به او نگفته و خود را نماینده دیوان عدالت معرفی کرده است، بیشتر در نقش وکیل مدافع بهزیستی ظاهر شده است. این شهروند معلول می‌گوید:
این هم شاید از مواهب یک‌دست شدن سه قوه باشد که نمی‌گذارند صدای مظلوم به گوش مسئولان ارشد برسد.
در تجربه‌ای مشابه، کمپین معلولان سندی از تضییع حقوق معلولان و سوء استفاده از قدرت بهزیستی در روند شکایت از این سازمان منتشر کرده است.
این نامه بخش توانبخشی بهزیستی به دفتر حقوقی بهزیستی است برای استفاده در لایحه دفاعی بهزیستی در شکایت از این سازمان در دیوان عدالت اداری:
کمپین معلولان شکایت مشابهی مانند عبدالجبار راشدی‌پور از بهزیستی برای اجرای کامل ماده ۲۷ در اسفند ۱۴۰۰ تقدیم دیوان عدالت اداری کرده است. سندی که کمپین معلولان منتشر کرده، نشان می‌دهد که بهزیستی تنها به تکرار رقم آنچه به معلولان به‌عنوان مستمری می‌دهد بسنده کرده است. توضیحی برای عدم اجرای ماده ۲۷ نمی‌دهند و به نبود بودجه اشاره می‌کنند. در نتیجه، وظیفه قانونی دولت برای پرداخت کمک هزینه به معلولان بنا به ماده ۲۷ و برابر با حداقل دستمزد کشور در این مکاتبات با نهادهای حقوقی و دیوان عدالت اداری کاملا مسکوت می‌ماند. به عبارتی چیزی که موضوع اصلی شکایت است به طور کامل در روند رسیدگی به شکایت حذف می‌شود.
اشاره نامه به کمبود منابع مالی کماکان بهانه دولت برای عدم اجرای قانون حمایت از معلولان است. خودشان ردیف بودجه را حذف می‌کنند و خودشان هم می‌گویند که بودجه ندارند.
تیم ملی فوتبال هفت‌نفره ایران با وجود کمبود بودجه قهرمان شد
فدراسیون ورزش‌های جانبازان و توان‌یابان که مدیریت تیم ملی فوتبال هفت‌نفره ایران را به عهده دارد، روز شنبه ۲۰ آبان قهرمانی تیم در مسابقات آسیا و اقیانوسیه را جشن گرفت.
تیم ملی فوتبال هفت‌نفره را ورزشکارانی تشکیل می‌دهند که با بیماری فلج مغزی اطفال (Cerebral palsy) زندگی می‌کنند. این بیماری در نوازدی و کودکی آغاز می‌شود و فرد با مجموعه‌ای از اختلال‌های نورولوژیک باید زندگی کند که عملکرد عضلات، هماهنگی‌های حرکتی، تعادل و برقراری ارتباط را می‌تواند متفاوت کند. افرادی که با بیماری سی‌پی زندگی می‌کنند با مجموعه‌ای از کم‌توانی‌های حرکتی و یا ذهنی درگیرند.
در دیدار نهایی مسابقات فوتبال هفت‌نفره آسیا و اقیانوسیه میان دو تیم ایران و استرالیا، تیم ایران با نتیجه دو بر صفر به عنوان قهرمانی دست یافت. با این پیروزی این تیم نماینده ایران در در جام جهانی اسپانیا خواهد بود.
فدراسیون جانبازان و توان‌یابان پیش‌تر نامش فدراسیون جانبازان و معلولین بود که در شهریور ۱۴۰۲ با رای اعضای مجمع، نامش تغییر پیدا کرد. این فدراسیون که حمایت دولتی دارد، با کمبود بودجه طرف است. جواد مقدسی، رئیس انجمن فوتبال هفت‌نفره ایران، ۱۴ شهریور ۱۴۰۲ به فارس گفت که برای اعزام تیم ملی به مسابقات جهانی، بودجه کافی ندارند. مقدسی در همین گفت‌وگو گفت که برای اعزام تیم به مسابقات جهانی پیشین در اسپانیا، خود بازیکنان هزینه سفر‌شان را دادند. او در ادامه گفت:
[…] جای سوال است که چرا برای پشتیبانی از تیم ملی رغبت نشان نمی‌دهند. در واقع پنج هزار میلیارد تومان در یک چرخه ۲۰۰ نفره وجود دارد و گلایه‌مندی در آن بخش است.
فروردین ۱۴۰۱، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی معاون رییس‌جمهوری و رییس بنیاد شهید و امور ایثارگران به ایرنا گفت که مجلس یک بسته بودجه ۵ میلیارد تومانی برای این فدراسیون در نظر گرفته که کافی نیست. این فدراسیون ده رشته ورزشی پارالمپیکی و چندین تیم را از جمله تیراندازی، والیبال نشسته، بستکبال با ویلچر، فوتبال هفت نفره، و دوومیدانی اداره می‌کند که این بودجه کفاف تأمین مخارج همه تیم‌ها و ورزشکاران را نمی‌دهد.
تیم فوتبال هفت نفره ایران قرار است در پارالمپیک ۲۰۲۸ شرکت کند که مشخص نیست بودجه این مسابقات چه خواهد شد.
بخش دیگر مشکلات، سرمایه‌گذاری کمتر دولتی در تیم‌های زنان در فدراسیون جانبازان و توان‌یابان است. این فدراسیون می‌خواهد تیم زنان فوتبال هفت‌نفره هم ایجاد کند اما به گفته مقدسی هنوز این ممکن نشده است با اینکه ورزشکاران تیم انتخاب شده‌اند.
مرتضی دیوباد، رئیس انجمن انجمن بوچیا (ورزش مخصوص کم‌توانان ذهنی) در استان آذربایجان شرقی در حاشیه حضور ورزشکاران معلول ایرانی در مسابقات آسیا و اقیانوسیه روز ۲۰ آبان به خبرگزاری مهر گفت که ۲۱ سال است که در حوزه ورزش افراد دارای معلولیت مشغول است و به نظر او ارگان‌ها از مسئولیت خود در قبال معلولان شانه خالی می‌کنند. دیوباد که مدت‌ها با کودکان دارای معلولیت به عنوان کارشناس تربیت‌بدنی کار کرده است گفت:
ارگان‌ها هنوز تکلیف خود در قبال بچه‌های دچار معلولیت را نمی‌دانند و وظایف خود را بر گردن دیگری می‌اندازند.
وزیر آموزش پرورش: محصولات دانش‌آموزان معلول را بفروشیم
دولتی که خط بودجه مربوط به اجرای قانون حمایت از معلولان را از بودجه ۱۴۰۲ خط زده است، در کابینه‌اش وزیرانی دارد که خصوصی‌سازی آموزش برای آنها کافی نیست و اکنون پیشنهاد می‌دهند که محصولات تولیدی دانش‌آموزان معلول را هم آموزش و پرورش باید بفروشد.
رضامراد صحرایی، وزیر آموزش پروش روز ۱۸ آبان در گفت‌وگو با خبرنگار حیات، در پاسخ به پرسشی مبنی بر آثار و تولیدات معلولان و برنامه‌های آموزش و پرورش برای حمایت از معلولان گفت:
باید کاری کرد تولیدات معلولان فروخته شود و راهکاری نیز برای خرید محصولات پیدا کنیم تا از تولید خود، یک فایده بیرونی و کسب درآمدی داشته باشند تا فرآیند تولید ادامه دار باشد.
این پیشنهاد در حاشیه سومین جشنواره بین‌المللی همام که در آن هنرمند معلول و جانباز از سراسر ایران شرکت می‌کنند از سوی وزیر آموزش و پرورش بیان شد.
رضامراد صحرایی ریاست وزارتخانه‌ای را در ایران به عهده دارد که حتی حاضر نیست معلمان معلول را استخدام کند. این وزارتخانه ردیف بودجه‌های مربوط به آموزش کودکان معلول را حذف و مخارج ادوات کمک‌تحصیلی را به عهده بودجه اندک بهزیستی می‌اندازد. اما راه‌حل وزیر برای حمایت بیشتر از معلولان، فروش محصولات معلولان است.
آموزش و پروش طبق قانونی که معلولان بارها به آن معترض شده‌اند، معلم معلول استخدام نمی‌کند. این وزارتخانه تنها برای برخی از مدارس استثنایی حاضر به استخدام معلمان معلول شده است.
مراد صحرایی در این گفت‌وگو مدعی شد که مدارس استثنایی در کشور از جمله اولویت‌های وزارت آموزش و پرورش است. دی ماه ۱۴۰۱حمید طریفی حسینی، رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی گفته بود که سقف کمک مالی به هر دانش‌آموز برای استفاده از خدمات توانبخشی ۵ میلیون تومان است. این پول کفاف نیازهای بسیاری از دانش‌آموزان معلول برای خرید عینک، ویلچر، سمعک، کمک وسایل حرکتی، ادوات مورد نیاز نابینایان و سایر نیاز معلولان را نمی‌دهد.
در نبود بودجه کافی، بخش زیادی از وظایف دولت در قبال دانش‌آموزان معلول به عهده خیریه‌ها می‌افتد. حمید طریفی حسینی در ۱۶ مهر ۱۴۰۲ به رسانه دانشجو گفت «۸۰ درصد مدارس استثنایی آموزش و پرورش را خیرین ساخته‌اند».
۱۰۵ هزار دانش‌آموز در ۱۷۵۰ مدرسه استثنایی در ایران درس می‌خوانند اما دسترسی به این مدارس برای آنها که شهرهای کوچک و روستاها زندگی می‌کنند، دشوار است. بسیاری از دانش‌آموزان طیف اتیسم با توانایی‌هایی یادگیری متفاوت، دانش‌آموزانی که با کم‌توانی توجهی و بیش‌فعالی زندگی می‌کنند و یا مشکلات گفتاری-تکلمی دارند همچنان در مدارس عادی درس می‌خوانند.