نامی تازه بر یک داروی مقابله با دیابت توانست در ایالات متحده آمریکا و بریتانیا مجوز عرضه و فروش برای مبارزه با چاقی مفرط بگیرد. زپ‌بوند (Zepbound) نام تازه‌ترین آمپول لاغری شرکت الی لیلی (Eli Lilly & Co) است که پیش‌تر با نام مونجارو (Mounjaro) برای مبارزه با دیابت نوع دوم استفاده می‌شد.
این دارو رقیب محصولی دیگر با نام وگووی (Wegovy) از شرکت نووو نوردیسک (Novo Nordisk) است که حالا شش میلیارد دلار برای ساخت بیشتر و تقویت عرضه داروی خود در رقابت با زپ‌بوند خرج خواهد کرد. وگووی نخست مجوز عرضه را در آمریکا دریافت کرد اما یافتن آن ساده نیست و هنوز مقدار کافی از آن به بازار دارو وارد نشده است.
رویترز نوشت که ارزش بازار لاغری آمریکا، ۱۰۰ میلیارد دلار در سال است.
زپ‌بوند با بدن چه می‌کند؟
زپ‌بوند یک داروی مبارزه با امیال آدمی است، از جمله اینکه جلوی اشتها را می‌گیرد و نتیجه تزریق آن، کاهش میانگی ۱۸ تا ۲۵ درصد وزن افراد است، البته هنوز تاثیرهای درازمدت آن مشخص نیست.
در آمریکا، هر چهار آمپول زپ‌بوند برای مصرف ماهانه که به عضله ران، بازو یا شکم تزریق می‌شود، ۱۰۵۹ دلار و ۸۷ سنت فروخته خواهد شد. در مقابل مصرف ماهانه (چهار آمپول) وگووی در آمریکا، ۱۳۴۹ دلار است.
الی لیلی البته برنامه‌ای برای تولید و عرضه ارزان‌تر این دارو مد نظر دارد و در بیانیه مطبوعاتی خود نوشت که بعضی افراد دارای بیمه در آمریکا شاید برای دوره‌های یک تا سه ماهه مصرف این دارو، ۲۵ دلار برای هر آمپول مصرف کنند و برخی دیگر از افراد داری بیمه بتوانند هزینه دارو را به ۵۵۰ دلار در ماه کاهش دهند.
بااین‌حال، این دارو البته با نام مونجارو ماه‌هاست به‌عنوان “معجزه لاغری” در آمریکا فروخته می‌شد که داروی دیابت نوع دوم است. با مجوزهای تازه بریتانیا و آمریکا، زپ‌بوند می‌تواند برای مبارزه با چاقی تبلیغ و فروخته شود.
پیش‌تر اما این دارو بیشتر از آنکه از سوی افراد دارای چاقی مفرط مصرف شود، به افرادی ارائه شد که لاغری را در بافت اروپایی، نماد زیبایی می‌بینند؛ آن هم تحت‌تاثیر فشار جامعه و شبکه‌های اجتماعی که تلویحا به همه می‌گویند «لاغرتر بشو به هر قیمتی که شد».
فشار جامعه: لاغرتر بشو به هر قیمتی که شد
در دو سال اخیر، نوش‌داروی چاقی به صفحه نخست مجله‌های گوناگون جهان راه یافته بود. نیو ساینتیست، از معتبرترین مجلات علمی بریتانیا در طرح جلد نخست نوشت: «پایان چاقی مفرط». مجله نیویورک خلاصه نوشت: «نوش جان». مجله بلومبرگ بیزینش ویک نوشت: «داروهای چاقی مفرط آیا این می‌تواند پرفروش‌ترین تاریخ داروسازی باشد؟»
اشاره همه آن‌ها به داروی مبارزه با دیابت بود که در ماه مه ۲۰۲۲ مجوز عرضه خودش را در آمریکا دریافت کرد اما پس از آنکه طیفی از هنرمندان در هالیوود و یا اینفوئنسرهای شبکه‌های اجتماعی از آن استفاده کردند و شاهد کاهش وزن بودند، گسترده در میان افرادی باب شد که الزاما بر پایه علم پزشکی و داروسازی روز احتیاجی به این دارو و عوارض همراه آن ندارند.
شرکت الی لیلی برای تجویز این دارو یک فرمول عرضه کرده است: افرادی که شاخص توده بدنی یا بی‌ام‌آی (که یک فرمول ریاضی بدون پشتوانه علمی برای نشان دادن چاقی افراد است اما همچنان استفاده از آن رایج باقی مانده) آن‌ها ۳۰ یا بالاتر باشد، می‌توانند مصرف‌کننده این دارو باشند.
یا به زبان ساده، اگر چاقی مفرطی دارید که شما را در معرض بیماری‌هایی مانند بیماری‌های قلبی، دیابت نوع دوم یا سکته قرار داده است، می‌توانید هفته‌ای یک آمپول بزنید، اشتهایتان کم شود اما از عوارض چاقی دور شوید.
دیگر افرادی که بی‌ام‌آی آن‌ها ۲۷ تا ۳۰ است اما از بیماری‌های مرتبط به چاقی مفرط، مانند فشار خون رنج می‌برند نیز می‌توانند این دارو را مصرف کنند.
در سیستم بی‌ام‌آی برابر الگوی مرکز مبارزه با بیماری‌های آمریکا یا سی‌دی‌سی می‌گوید بی‌ام‌آی پایین‌تر از ۱۸,۵ نشان‌گر کمبود وزن است. ۱۸,۵ تا ۲۵، وزن سالم، ۲۵ تا ۳۰، چاق و ۳۰ به بالاتر، چاق مفرط است.
عوارض کوتاه‌مدت زپ‌بوند
عوارض کوتاه‌مدت مصرف این دارو از تاثیرهایش بر شکم (شامل بر معده و روده‌ها) شروع می‌شود. به‌عنوان مثال افراد دچار یبوست، یا اسهال شدید شوند.
دیگر عوارض آن می‌تواند ریزش مو یا آسیب به کبد یا کلیه باشد. این دارو همچنان می‌تواند باعث گیجی یا مشکل در دید شود و یا به ایده‌های خودکشی در ذهن بسط دهد. زمان نشان خواهد داد که عوارض بلندمدت آن چه خواهد بود.
برای دولت‌های آمریکا و بریتانیا، و دیگر کشورهایی که اجازه فروش این دارو را بدهند، کاهش چاقی مفرط در جامعه به‌معنای کاهش هزینه‌های بهداشت و سلامت جامعه به‌شکلی تاثیرگذار خواهد بود.
هزینه‌های فزاینده چاقی مفرط
چاقی مفرط مساله‌ای است که از ایران تا آمریکا، گرانقیمت‌تر می‌شود. یک مثال آن اینکه ارزش سهام الی لیلی در آستانه تایید زپ‌بوند شاهد افزایش ۶۷ درصدی ارزش سهامش بود. پژوهش‌های گوناگون، قیمت‌های مختلفی برای هزینه چاقی مفرط به سیستم بهداشت و سلامت کشورهای مختلف ارائه می‌دهند.
در آمریکا، سالانه بین ۱۴۷ میلیارد تا ۲۶۰ میلیارد دلار صرف مشکلات ناشی از چاقی مفرط می‌شود. یا آنگونه که سی‌دی‌سی می‌گوید، یک نفر از هر پنج کودک و یک نفر از هر سه فرد بالغ در آمریکا، از چاقی مفرط رنج می‌برد و این سازمان هزینه سالانه ۱۷۳ میلیارد دلار برای مقابله و درمان چاقی مفرط یا بیماری‌های مرتبط به آن نشان می‌دهد.
یک علت اصلی افزایش چاقی مفرط در کشورهای جهان، بازار غذاهای چاق‌کننده است که همچنان جذاب و پرفروش باقی مانده‌اند. یک علت دیگر، دور افتادن افراد جامعه از غذاهایی مانند سبزیجات است.
بازار غذاهای چاق‌کننده اما همچنان جذاب و پرفروش
ارزش بازار لاغری حدود ۱۰۰ میلیارد دلار است اما تنها در آمریکا، ارزش بازار غذاهای فوری که اغلب جذاب، خوشمزه و پرطرفدار هستند اما همزمان به چاقی می‌توانند منجر شوند، ۳۲۰ میلیارد دلار در سال است.
این در حالی است که توجه به غذاهای سنتی، یا آنچه پدربزرگ مادربزرگ‌هایمان می‌خوردند، کمتر شده است. کمتر نوجوان و جوانی را می‌توان یافت که آموزش غذا پختن دیده باشد. نتیجه آن مرگ غذاهای اجدادی در مواجه با غذاهای امروزی است.
غذاهای امروزی، اغلب فرآوری می‌شوند تا ظاهر خود را برای مدت زمان بیشتری حفظ کنند. در آن‌ها تا می‌شود نمک، شکر و روغن استفاده می‌کنند. در کنار آن سبزیجات، بتدریج از زندگی‌ها کنار گذاشته می‌شوند و محدود به تکه کاهو و گوجه‌فرنگی‌ای می‌شوند که شاید در یک برگر پیدا شود. چون راحت می‌توان از خیر یک هویج گذاشت و به جایش یک برگر نوش جان کرد. همان‌گونه که راحت می‌توان از خیر ورزش گذشت و به‌جای آن به مبل تکه داد و همراه یک غذای چاق‌کننده، روزگار گذراند.