ترکیه در صدمین سالگرد تأسیس جمهوری خود با فرار مغزها روبه‌روست. جوانان ترکیه به‌دلیل روشن نبودن چشم‌انداز برای آینده مجبور به ترک کشور خود می‌شوند.
به‌گزارش آسوشیتدپرس، حسین بویوکداغ یکی از این جوانان می‌گوید عاشق ترکیه و شغل معلمی است اما با بحران گسترده اقتصادی و سرکوب فزاینده در کشور، او و همسرش تصمیم گرفته‌اند به‌دنبال زندگی بهتر به آلمان بروند.
آن‌ها از جمله جوانان و تحصیل‌کرده‌های رو به افزایشی هستند که قصد ترک ترکیه را دارند، کشوری که حقوق و آزادی‌ها در آن محدودتر و تورم بیشتر می‌شود.
بویوکداغ می‌گوید با روی کار آمدن رجب طیب اردوغان در انتخابات ماه مه برای سومین دوره ریاست جمهوری، بعید است اوضاع تغییر کند.
این معلم انگلیسی ۲۷ ساله به آسوشیتدپرس گفت:
اگر من چنین وضعیتی را نخواهم و از آن متنفر باشم، این کشور زیبا را ترک خواهم کرد.
بویوکداغ و همسرش که یک پرستار است، در استان فقیرنشین شرناق واقع در جنوب شرقی ترکیه زندگی می‌کنند. این دو تقریباً یک‌هزار و ۷۵۰ دلار در ماه درآمد دارند. خط فقر رسمی در ترکیه یک‌هزار و ۵۶۴ دلار است.
این درآمد برای تأمین هزینه‌های زندگی در استان مرزی شرناق کافی است، اما برای زندگی در شهرهای بزرگی مانند استانبول یا آنکارا و یا پس‌انداز و تشکیل خانواده برای یک زوج جوان به‌هیچ وجه کافی نیست.
ترکیه، کشوری با بیش از ۸۴ میلیون نفر جمعیت در سال‌های اخیر تحت تأثیر بحران‌های اقتصادی قرار گرفته است، نرخ تورم رسمی سالانه در ماه گذشته میلادی به ۶۱ درصد رسید اگرچه برخی از اقتصاددان‌ها معتقدند رقم واقعی دو برابر این رقم است.
برای بسیاری از جوانان، راه خروج از کشور دریافت ویزای تحصیلی برای تحصیل در خارج از کشور یا مجوز کار در خارج است. براساس داده‌های اداره آمار دولتی (TurkStat)، در سال گذشته میلادی بیش از ۱۳۹ هزار و ۵۳۱ شهروند ترکیه این کشور را ترک کردند، در حالی‌که در سال ۲۰۲۱ این تعداد ۱۰۳ هزار و ۶۱۳ نفر بود. همچنین بیشتر کسانی که کشور را ترک کرده‌اند جوانان ۲۵ تا ۲۹ ساله بودند.
در سال ۲۰۲۰، دوران همه‌گیری ویروس کرونا، این تعداد ۷۷ هزار و ۸۱۰ نفر بود. آمار جدید در مقایسه با سال‌های گذشته افزایش قابل توجهی را نشان می‌دهد.
فرار مغزها جدا از سفرهای خطرناک صدها هزار مهاجر غیرقانونی و کسانی است که از جنگ و مشکلات کشورهای خود مانند سوریه و عراق گریخته‌اند و با کمک قاچاقچیان انسان از ترکیه به‌عنوان مسیری برای رسیدن به اروپا استفاده می‌کنند.
بَسیم دلال‌اوغلو، جامعه‌شناس و نویسنده، برخی مهاجرت‌های «بالاترین لایه‌های تحصیل‌کرده جامعه» را به فرسایش هنجارهای دموکراتیک مربوط می‌داند. او می‌گوید:
گمان نمی‌کنم که این مهاجرت‌ها بدون کاهش قطبی‌شدن جامعه ترکیه معکوس شود.
به‌گفته دلال‌اوغلو به نظر می‌رسد که بیشترین مهاجرت‌ها را پزشکان و متخصصان فن‌آوری اطلاعات و همچنین افراد بسیار آموزش‌دیده از تمامی بخش‌ها انجام می‌دهند.
احمد آکوک، ۲۴ ساله، مهندس فن‌آوری اطلاعات (آی‌تی) دو سال پیش برای تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد به دانمارک رفت و سپس در کپنهاگ شغلی پیدا کرد و تصمیم گرفت در آن‌جا بماند. او گفت:
من در زمینه‌ای تحصیل کرده بودم که می‌خواستم در آن تخصص داشته باشم و مطلقاً هیچ تقاضایی برای آن تخصص در ترکیه وجود نداشت.
در سال ۲۰۲۲، بیش از دو هزار و ۶۰۰ پزشک از اتاق پزشکان ترکیه درخواست مدارک لازم را کرده بودند تا بتوانند در خارج از کشور کار کنند. پزشکان عمدتاً حقوق‌های پایین، شرایط کاری طاقت‌فرسا و افزایش خشونت توسط بیماران ناراضی را دلیل تصمیم خود ذکر کردند.
اردوغان سال گذشته در یکی از سخنرانی‌های خود عصبانی گفت همه پزشکانی که می‌خواهند می‌توانند بروند. او سپس لحن خود را ملایم کرد و گفت کسانی که رفتند به‌زودی باز خواهند گشت زیرا ترکیه وعده «آینده‌ای روشن» را می‌دهد.
بسیاری دیگر از شهروندان حتی با وجود قطبی‌شدن فزاینده جامعه ترجیح می‌دهند که در کشور بمانند. فاطما زهرا اکسی، دانشجوی ۲۲ ساله از استانبول که با اکراه از اردوغان حمایت می‌کند، گفت:
من می‌توانم افرادی را که می‌روند درک کنم، برخی چیزها واقعاً باید تغییر کنند. اما اگر ما کشور را به این دلیل که این‌جا راحت نیستیم ترک کنیم، دیگر کسی باقی نخواهد ماند تا اوضاع را تغییر دهد.
سراپ ایلگین، نویسنده ۲۶ ساله در استانبول که می‌گوید با ارزش‌های سکولار ترکیه و بنیانگذار آن، مصطفی کمال آتاتورک بزرگ شده، گفت: «ترک [کشور] راه حل نیست، برعکس، من فکر می‌کنم ما باید این‌جا بمانیم و بجنگیم.»
این نارضایتی روزافزون در حالی رخ می‌دهد که ترکیه صدمین سالگرد اعلام جمهوری سکولار آتاتورک پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی را جشن می‌گیرد.
اردوغان دوران بعدی را «قرن ترکیه» اعلام کرده و وعده داده است که ترکیه را به یک قدرت جهانی تبدیل کند.
برخی از کسانی که قصد مهاجرت دارند می‌گویند این روزها حتی گرفتن ویزای توریستی – به‌عنوان پله‌ای برای مهاجرت – به چالشی برای مردم تبدیل شده است.
گزارش‌های رسانه‌های ترکیه و گفته‌های بسیاری از کسانی که می‌خواهند مهاجرت کنند، نشان می‌دهند که کشورهای اروپایی محدودیت‌های ویزایی را برای مسافران ترکیه تشدید کرده‌اند. آن‌ها می‌گویند میزان رد درخواست ویزا افزایش یافته است و روند ارائه درخواست پیچیده‌تر شده است.
احمد باتوهان تورک که به‌تازگی درخواست ویزای دانمارک را ارائه داده است، گفت:
همه این رفتارها موجب می‌شود که احساس کنید در یک کشور جهان سومی زندگی می‌کنید و من فکر می‌کنم که ما چنین هستیم.
او گفت روند درخواست روادید در میان بررسی‌های شدیدتر کشورهای عضو اتحادیه اروپا اکنون به مدارک بیشتری نیاز دارد. با این حال آسوشیتدپرس نوشته است که هیچ مدرکی در این مورد نیافته است و مقام‌های اتحادیه اروپا نیز آن را رد کردند.
نیکلاوس مایر لاندروت، نماینده اتحادیه اروپا در ترکیه گفت رد درخواست این افراد در ترکیه کمتر از میانگین جهانی است. او در ماه ژوئن به روزنامه «حوریت» ترکیه گفته بود:
اتحادیه اروپا هیچ سیاستی برای جلوگیری از صدور ویزا برای شهروندان ترکیه ندارد.
اغلب در جایی که مانند ترکیه تقاضا زیاد است، نمایندگی‌های دیپلماتیک فرآیند درخواست ویزا را به شرکت‌های ثالث واگذار می‌کنند.
کرم جنتینالپ که به‌عنوان مشاور در چنین مراکزی برای دریافت درخواست ویزا کار می‌کند به آسوشیتدپرس گفت:
تقاضای زیاد باعث شده است که متقاضیان در یافتن وقت برای دریافت ویزا با مشکل مواجه شوند.
جنتینالپ گفت برخی از افراد با وجود این‌که دلیل‌شان برای خروج از کشور اقتصادی است، درخواست پناهندگی سیاسی می‌کنند و این موجب سردرگمی و احتیاط نسبت به متقاضیان ترکیه در غرب می‌شود.
اردوغان اتحادیه اروپا را به «باج‌خواهی سیاسی» در محدود کردن سفر اتباع ترکیه متهم کرده است، بدون آن‌که مدرکی در مورد این محدودیت‌های ادعایی ارائه کند.
دولت او متعهد شده است که فرار مغزها را معکوس کند و رد ویزای ادعایی را اقدامی برای تضعیف محبوبیت اردوغان می‌داند که باعث می‌شود شهروندان ترک احساس کنند که نمی‌توانند آزادانه به اروپا سفر کنند.
اردوغان همچنین کارزاری برای بازگشت مهاجران به‌راه انداخته و به دانشگاهیان شاغل در خارج از کشور کمک‌های مالی و موقعیت‌هایی ارائه کرده است. او گفته است که شش هزار نفر با این کارزار به کشور بازگشته‌اند.
اما حسین بویوکداغ، معلم، می‌گوید او و همسرش تلاش‌های خود را برای ترک ترکیه افزایش داده‌اند، کشوری که در آن به‌گفته او ممکن است به دلیل گفتن «چیزهای اشتباه» کار خود را از دست بدهند. بویوکداغ گفت:
در آلمان یا هر کشور غربی، شما ارزش دارید اما در ترکیه نه، زیرا هر زمان ممکن است شما را خائن خطاب کنند.