روز پنج‌شنبه ۱۳ مهر، قوه قضاییه جمهوری اسلامی اعلام کرد پس از مشکلات پیش آمده در خدمات‌دهی سرویس مدرسه «تپسی»، موضوع در جلسه‌ای در روز دوشنبه با حضور مدیرعامل تپسی و دستگاه‌های متولی از جمله آموزش و پرورش شهر تهران در دستور کار دادستانی قرار گرفته است:
«در پی اظهار نارضایتی‌ها و گلایه‌مندی شهروندان از مشکلات به وجود آمده در ارائه خدمات سرویس مدرسه خودرو اینترنتی تپسی، دادستانی تهران به موضوع واکنش نشان داد. تپسی نام تجاری شرکت پیشگامان فن‌آوری و دانش آرامیس است که قبل از مهر ماه با اعلام طرح جدید سرویس مدارس اقدام به ثبت‌نام سرویس مدرسه کرده و بررسی‌های اولیه حاکی از این است که پس از آغار سال تحصیلی تعهدات خود را انجام نداده و با ارسال پیامک عذرخواهی اقدام به باز گرداندن اصل پول کرده است. در همین رابطه؛ دادستانی تهران در راستای پیگیری و صیانت از حقوق عامه و به عنوان مدعی‌العموم موضوع را پیگیری می‌کند.»
برای عاطفه.ن مقدم، مادر سارینا، سرویس مدرسه از نان شب هم واجب‌تر است زیرا بخشی از مشغله‌های ذهنی و فکری خانواده را از میان می‌برد تا پدر و مادر با دغدغه‌های کم‌تری به کارهای روزانه‌ی خود بپردازند. عاطفه پزشک است و همسرش داوود در یکی از شرکت‌های وابسته به وزارت نیرو مهندس برنامه‌ریزی‌ست.
دخترشان سارینا امسال وارد دوره دوم متوسطه شده. عاطفه در توضیح حرف خودش که سرویس مدرسه از نان شب واجب‌تر است، می‌گوید:
در طول دو سال همه‌گیری و پی‌آمدهای منفی‌اش، مدارس هم آنلاین شد و قرارداد سرویس مدارس به حالت تعلیق درآمد. برای همین با شروع دوباره کلاس‌های حضوری ما ناچار شدیم سارینا را با ماشین شخصی به مدرسه ببریم. موقع تعطیلی خودش به خانه برمی‌گشت. متاسفانه یک روز موبایل و کیف پولش را دزدیدند. تا یکی دو ماه حال روحی‌اش خراب بود و ما هم به عنوان خانواده‌اش احساس ناامنی می‌کردیم. آن‌وقت بود که قدر سرویس مدارس را دانستیم.
حالا ناهماهنگی مدارس، قراردادهای نامطمئن، بدقولی شرکت‌های سرویس‌دهنده، دست به دست هم داده‌اند تا نگرانی خانواده‌ها درباره فرستادن بچه‌ها به مدرسه بیش‌تر شود.
عاطفه که ساکن اصفهان است، به زمانه می‌گوید:
یک سامانه در اصفهان کار سرویس‌دهی به مدارس را انجام می‌دهد به‌نام سفیر مهر که زیر نظر تاکسیرانی فعالیت می‌کند. همین برای ما به نظر مطمئن می‌آید اگر خدای ناکرده بعدها خلافش ثابت نشود. ما و برخی از همسایه‌های ما که از این سرویس‌ها استفاده می‌کنند، امسال از بالارفتن نرخ جابه‌جایی بچه‌ها به مدرسه راضی نیستیم.
به گفته محمد پرورش, رییس سازمان تاکسیرانی اصفهان، به‌غیراز مشکل کمبود سرویس برای دانش آموزان مقاطع مختلف، بحث دیگری که معمولاً باعث گلایه و شکایت خانواده‌ها شده است، هزینه بالا و گرانی سرویس مدارس بوده که امسال هم قیمت‌ها به‌طور عجیبی گران‌تر شده است. به‌طوری‌که نرخ سرویس مدارس پایتخت در سال تحصیلی ۱۴۰۳- ۱۴۰۲ که هم‌زمان با یک‌صد و هفتاد و سومین جلسه شورای اسلامی شهر تهران در تاریخ پنجم شهریورماه به تصویب رسید، افزایش ۴۵ درصدی پیداکرده است.
همچنان که در سال‌های گذشته نهادهای مسوول در زمینه تامین ناوگان سرویس مدارس، مشکلات بسیاری داشته‌اند، امسال هم در هفته نخست بازگشایی مدارس روزنامه ایران نوشت:
«خبر عذرخواهی یک شرکت اینترنتی تاکسی در خصوص عمل نکردن به تعهدات خود در زمینه‌ی سرویس رفت و آمد مدارس در حالی منتشر شد که مدارس بازگشایی شده و عده‌ای از والدین که برای فرزندان خود از این شرکت سرویس گرفته بودند، در روز دوم مدرسه همچنان بلاتکلیف بودند.»
در گزارش ایران خبری از پشت‌پرده این اتفاق نیست. در این روزنامه تنها آمده سردرگمی درباره مسوولیت سرویس رفت و آمد مدارس همچنان به قوت خود باقی است. مسوولیت سرویس مدارس بالاخره به عهده شهرداری است یا مدارس؟ در تماس‌هایی که با آموزش و پرورش داشتیم گفته شد: «دیگر این وزارتخانه مسوولیتی در قبال سرویس مدارس ندارد.
محمدمهدی کاظمی معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش می‌گوید:
«شهرداری و وزارت کشور مسئولیت دارند که مسائل سرویس مدارس را مدیریت کنند. وظیفه مدیر مدرسه این نیست که با رانندگان سرویس مدارس سروکار پیدا کند.»
خدمات‌دهیِ مشکوک
به جز ماجرای انداختن تقصیر به گردن نهادهای موازی ظاهرا مسائل دیگری در این زمینه وجود دارد.
مجتبی طاهایی ( نام مستعار) دو فرزند ۱۱ و ۸ ساله دارد که امسال با ذوق وشوق به کلاس بالاتر رفته‌اند. اما بلاتکیفی در مسوولیت جابه‌جایی آن‌ها دغدغه‌ای‌ست که به آن‌ها هم سرایت و به گفته مجتبی نگرانشان کرده‌است.
من در این یک‌هفته ناچار شدم خودم بچه‌ها را به مدرسه ببرم. مدرسه دخترم در سردار جنگل است و مدرسه پسرم در سعادت‌آباد. صبح زود بیدارشان می‌کنم ولی شانس فقط با دخترم است که زود به مدرسه می‌رسد. اما پسرم و من همیشه دیر می‌رسیم. البته من مرخصی ساعتی می‌گیرم و رییسم هم درک می‌کند اما قرار نیست تا پایان سال تحصیلی چنین باشد.
او می‌گوید:
به نظرم این‌که دارند یک شرکت را موظف می‌کنند به مدرسه‌ها سرویس بدهد، کمی شائبه دارد و مشکوک به نظر می‌رسد. از سال گذشته که اعتراض به حاکمیت از مدارس شروع شد، این‌ها اولش با تهدید و ترساندن و پخش گاز شیمیاییِ مسموم در مدارس، از بچه‌های ما انتقام گرفتند اما امسال می‌خواهند آب را از سرچشمه ببندند. اگر اتفاقی بیفتد، به بهانه اعتصاب رانندگان، سرویس مدارس را متوقف می‌کنند و اجازه نمی‌دهند بچه‌ها به مدرسه بروند. از طرفی سرویس مدارس می‌تواند بهترین راه برای جاسوسی باشد. نمی‌خواهم خدای نکرده رانندگان را متهم به خبرچینی کنم و امیدوارم برداشت توهم توطئه نشود اما از جمهوری اسلامی بر می‌آید که در تمام سرویس‌ها شنود بگذارد.
آنچه از اخبار و گزارش‌های درج شده در رسانه‌ها برمی‌آید، از این حکایت دارد که امسال تمامی اطلاعات و داده‌ها شامل مشخصات دانش‌آموزان، رانندگان، مدارس، تعداد دانش‌آموزان جابه‌جا شده، موقعیت نقطه‌ای، مسیرها و اطلاعات جانبیِ دیگر در سیستم ثبت می‌شود.
رییس سازمان تاکسیرانی اصفهان در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد گفته: «سفیر مهر مهم‌ترین سامانه‌ی جمع‌آوری اطلاعات مربوط به سرویس مدارس است که بر اساس آن برنامه‌ریزی‌های آتی از یک بستر سنتی به بستر هوشمند منتقل خواهد شد و جلوی بسیاری از سوءاستفاده‌ها و اختلافات گرفته می‌شود.»
پرورش گفته: «سال گذشته اطلاعات جامع، کامل و قابل‌اعتمادی برای سرویس مدرسه و افراد سرویس‌دهی شده نداشتیم، اما اکنون بانک اطلاعات مربوط به سرویس مدارس، دانش‌آموزان و رانندگان در این سامانه به‌اضافه‌ی امکان جذب و تقاضای جدید رانندگان فراهم‌شده است.»
مجتبی می‌گوید:
اسنپ، تپسی، دیجی‌کالا، علی‌بابا و همه‌ی سامانه‌هایی که به مردم خدمات آنلاین می‌دهند، زیر نظر اطلاعات سپاه هستند. نه آن‌که خودشان بخواهند، بلکه مجبورند اطلاعات بدهند. امسال هم این بلاتکلیفی، ناهماهنگی یا هرچه اسمش را بگذارید، به همین دلیل رخ داده. شاید تپسی نخواسته زیر بار برود برای همین کنار کشیده. اما سنبه سپاه متاسفانه پرزورتر است.
تهدید حریم خصوصی شهروندان
پوریا ناظمی خبرنگار آزاد روز دوشنبه دهم مهرماه در برنامه در این شب‌ها از طرح تصویب برنامه هفتم توسعه خبرداده و گفته است:
براساس این طرح که قرار است در مجلس تصویب شود، حریم خصوصی شهروندان به شدت تهدید خواهد شد. در بخشی از برنامه هفتم توسعه بند ۷۵ آمده دستگاه‌های اجرایی و دارندگان پایگاه‌های داده‌ی موضوع این بند مکلف‌اند به ارائه‌ی مستمر و جامع داده‌ها به این سامانه به صورت برخط اقدام کنند.
اکنون دولت و سرویس‌های اطلاعاتی در صدد هستند سرویس مدارس را نیز به مسیر هوشمندسازی هدایت کنند تا برای کنترل هرگونه حرکتی، اطلاعات لازم را داشته و آماده‌ی واکنش سریع باشند.
عطاءاله ف، مهندس آی‌تی در این‌باره حق را به مجتبی می‌دهد و می‌گوید:
تمام دنیا در این مسیر حرکت می‌کند، دولت‌ها اطلاعات را به عنوان یک گنج برای خودشان تلقی می‌کنند چون داشتن اطلاعات و واکنش سریع می‌تواند از هرگونه تلاشی که موجب تهدید دولت می‌شود، جلوگیری کند. این مساله در تمام دنیا رایج و در حکومت‌های تمامیت‌خواه و دیکتاتوری پررنگ‌تر است. به نظرم امسال رژیم جمهوری اسلامی برای حفظ خودش، ناچار است کنترل را بیش‌تر کند حتی اگر از لحاظ زیرساخت ضعیف به نظر برسد.
مجتبی در پاسخ به این پرسش که با وجود دغدغه‌های یاد شده آیا حاضر به استفاده از سرویس هستید؟ می‌گوید:
متاسفانه راه‌های محدودی برای قرار گرفتن در برابر دولت وجود دارد. ناچارم بچه‌ها را خودم به مدرسه ببرم، سرویس خصوصی بگیرم که متاسفانه آژانس‌های تاکسیرانی هم با وجود اسنپ و تپسی جمع شده‌اند، یا با همسایگان و والدین هم‌کلاسی‌های بچه‌هایم یک ون خصوی بگیریم و به همان روش سنتی عمل کنیم. این چشم‌اندازی‌ست که در برابر ما وجود دارد.
اعظم ع، مدیر یک دبستان در مشهد است او می‌گوید:
ما امسال از عقد قرار داد با شرکت‌هایی که پیش از دوران کرونا با ما همکاری می‌کردند، به طور تلویحی منع شده‌ایم. حرفی که مدام تکرار می‌شود این است که با تاکسی اینترنتی بچه‌ها را جابه‌جا کنید و به پدر ومادرها بگویید در غیر این صورت مسوولیتی در قبال دانش‌آموزان ندارید. آموزش وپرورش در این مورد منفعل عمل می‌کند. در مشهد ۴۶ شرکت تاکسیرانی وجود دارند اما آخر سر مجبوریم به تاکسی‌های اینترنتی مثل داکسی و ۱۸۴۴ و توربو تن بدهیم.
ردیابی آنلاین
ترس حکومت در آغاز بازگشایی مدارس از حرکت‌های دانش‌آموزی باعث شده رصد دانش‌آموزان را در قالب برخی خدمات پلتفرم‌ها به خانواده‌ها ارائه کنند.
به گزارش زومیت یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سرویس مدرسه‌ی تپسی که رقبای سنتی تپسی از آن بی‌بهره بودند مساله «امنیت سفر» بود که با وجود امکانات پلتفرم‌های اینترنتی مانند ردیابی آنلاین، خیال خانواده‌ها را از تامین امنیت فرزندانشان تا حدی راحت‌تر می‌کرد.
مقدم اعتقاد دارد:
استراتژی هر حکومتی حتی اگر به مردمش اعتماد کامل داشته باشد، کنترل و مهار هر گونه واکنش آنی‌ست. یکی از راه‌های کنترل مردم مشغول کردن‌شان به چیزهای ساده است. فکر کنید اگر یک تصادف ساده را نخواهند حل کنند، کل شهر با اخلال در رفت‌و آمد روبه رو می‌شود. حالا ما را درگیر دغدغه سرویس مدرسه کرده‌اند که به چیزهای بزرگ‌تر فکر نکنیم. ما الان حتی در کف هرم مازلو هم نیستیم پیش از فکر کردن به خوراک و پوشاک و مسکن باید به آلودگی هوا فکر کنیم و خشکی زاینده‌رود. یعنی نفس کشیدن و آب داشتن یا نداشتن. حالا به نظر شما آیا می‌توانیم به سطح‌های بالاتر برویم و خواهان آزادی اندیشه و آزادی رفتار باشیم؟ ما این روزها به سرویس مدرسه سارینا فکر می‌کنیم و اگر همین‌طور فایل‌های باز توی ذهنمان زیادتر و زیادتر شود، دیگر نمی‌توانیم از آشفتگی بیرون بیاییم.
به گفته میلاد منشی‌زاده از بنیان‌گذاران تپسی:
یکی از دلایل مهم به نتیجه نرسیدن این کار، بدقولی شهرداری تهران بود چرا که آن‌ها به ما قول داده بودند که ناوگان خود را در اختیار ما قرار می‌دهند، اما ۱۰ روز مانده بود تا آغاز سال تحصیلی به ما گفتند تنها در حالتی ناوگان تاکسی خود را در اختیار ما قرار می‌دهند که ثبت‌نام را از طریق اپلیکیشن شهرزاد انجام دهید. این کار برای ما به دلایل متعدد قابل‌انجام نبود و به‌قول‌معروف دست ما را در پوست گردو گذاشتند.
منشی زاده چیزی درباره‌ی «دلایل متعدد» نگفته است اما با نگاهی اجمالی به سامانه‌ها و اطلاعاتی که از شهروندان می‌گیرند، درمی‌یابیم که برای حاکمیت اسلامی آنچه مقدم بر خدمات‌دهی‌ست، اطلاعات است.
سامانه شهرزاد اپلیکیشنی‌ست که به گفته شهرداری تهران با هدف ارائه کلیه خدمات شهروندی شهر تهران از طریق یک درگاه واحد ایجاد شده است. برای عضویت در این اپلیکیشن لازم است که مشخصات فردی به طور کامل حتی با ارائه تصویر کارت ملی و شناسنامه برای استفاده درج شود. تا فرد بتواند از اتصال بلیت الکترونیکی به کیف پول شهروندی برای شارژ بلیت الکترونیکی مترو یا اتوبوس استفاده کند.
مجتبی می‌گوید:
سامانههای سپند، شهرزاد، سفیر مهر و تقریبا تمام سامانههای خدمات‌دهی به مردم یا از طریق نهادهای اطلاعاتی تاسیس شده‌اند یا مجبورند داده‌های خود را به آن‌ها ارائه کنند. حتی اگر نهادهای اطلاعاتی زیرساخت لازم برای رصد اطلاعات را نداشته باشند، می‌توانند در تبلیغاتشان شهروندان را بترسانند که همه رفتارهایتان را زیر نظر داریم.