در روزهای پایانی شهریور ۱۴۰۲، خبرگزاری‌های داخلی از تغییر سهمیه آرد ۳۰۰ نانوایی سنگک در تهران از «نوع یک» به «نوع دوم» خبر دادند.
معنی این خبر البته ساده است: قیمت نان ساده حدود ۳۰۰ نانوایی سنگک در تهران از قیمت مصوب رسمی دو هزار تومان به سه هزار تومان تغییر پیدا کرده است.
آرد یارانه‌ای نوع دوم با کیسه‌های زردرنگ با موج اول آزادسازی قیمت آرد و نان در اوایل دهه ۹۰ وارد «نانوایی‌های آزادپز» شد. تا پیش از این، ۷۰ درصد نانوایی‌ها نان آرد یارانه‌ای نوع اول (با کیسه‌های سفید) داشتند و ۳۰ درصد «آزادپز» بودند. قیمت آرد نوع اول ۸۵۰ و نوع ۱۱۵۰ تومان بوده است.
حالا با این تغییر، عملاً همه نانوایی‌ها به «آزادپز» تبدیل شده‌اند. سهم بیشتری از جیب روزبه‌روز کوچکتر شده کارگران و تهیدستان باید صرف تهیه نان شود.
رزمایش‌های استانی گران‌سازی
در مرداد ماه خبر افزایش ۳۰ درصدی قیمت نان در ۱۳ استان ایران منتشر شد. اندکی بعد، احمد وحیدی، وزیر کشور با تکذیب این خبر مدعی شد که «در این دولت چیزی با عنوان افزایش قیمت نان نداشتیم.»
یکی از راه‌های عملی‌کردن سیاست‌های ضدمردمی، آشفته‌سازی مخاطب و گم‌کردن سرنخ مسئولیت اتفاق‌ها در هزارتوی تکذیب‌ها و تأییدهاست.
درست همان روزی که احمد وحیدی افزایش قیمت نان را تکذیب کرد، محمد برزعلی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان گلستان گفت: «از این پس قیمت نان سنگک با وزن ۶۰۰ گرم هر عدد ۹ هزار تومان، بربری با وزن ۵۰۰ گرم هر عدد هفت هزار و ۵۰۰ تومان و تافتون با وزن ۲۰۰ گرم هر عدد چهار هزار تومان خواهد بود.»
گفته رئیس جهاد کشاورزی گلستان حتی با خبر اخیر مبنی بر افزایش قیمت نان سنگک به سه هزار تومان هم اختلاف دارد. اما آیا قیمت نان سنگک واقعاً سه هزار تومان است؟
قیمت نان سنگک در تهران چقدر است؟
شواهد میدانی از تهران به گفته برزعلی نزدیک‌تر است. روزنامه «همشهری» می‌نویسد:
واقعیت این است که کمتر کسی در تهران دست‌کم طی یک‌سال اخیر، سنگک دو یا حتی سه هزار تومانی خریده و این نرخ‌ها با وجو قانونی بودنشان برای بیشتر مصرف‌کنندگان شوخی محسوب می‌شود. حداقل قیمت نان سنگک در تهران مدت‌هاست که روی رقم پنج هزار تومان مانده و در بیشتر نانوایی‌ها قیمت همین نان ۵ هزار تومانی با مقدار کمی کنجد بر پشت و روی آن، به ۱۰ هزار تومان افزایش پیدا می‌کند.
سیاست‌های یکجانبه دولت برای کنترل قیمت نیز کارساز نبوده است. هزینه‌های روزمره نانوایی‌ها آنقدر بالاست که افزایش قیمت آرد عملاً جایی برای سنگک سه هزار تومانی باقی نمی‌گذارد.
نانوایان از ثابت ماندن نرخ نان با وجود افزایش تورم شکایت دارند و می‌گویند در شرایطی که به جز آرد، تمام هزینه‌های دیگر دو تا سه برابر شده، نرخ‌های کنونی نمی‌تواند هزینه‌های آنها را تأمین کند.
آزادسازی قیمت کالاهای اساسی پروژه حاکمیت است
دولت ابراهیم رئیسی بهار ۱۴۰۱ طرح آزادسازی قیمت کالاهای اساسی را با حذف ارز ترجیحی آغاز کرد. در نتیجه این سیاست نرخ تورم مواد غذایی از رقم ۹۰ درصد گذشت. فروش نان دولتی سهمیه‌ای یکی از اجزای این برنامه بود.
همراستا با سیاست دولت رئیسی، بازوی پژوهشی مجلس در گزارشی به دنبال ذکر این نکته که «دولت در اجرای تغییر در شیوه پرداخت یارانه نان، برنامه شفاف و مشخصی را اعلام نکرده» گفته بود: «با گذشت چندین ماه از اجرای طرح، اما اصلاحات وعده داده‌شده، اعمال نشده است.»
این مرکز در نهایت پیشنهاد کرده بود با توجه به اختلاف قیمت آرد با نرخ دولتی و آزاد که به گفته کارشناسان این مرکز موجب «تخلف نانوایان و قاچاق آراد» می‌شود و «سودآور نبودن پخت نان برای نانوایان» به دلیل این‌که «هزینه‌های تولید افزایش یافته است»، «اختلاف قیمت آرد یارانه‌ای و آزاد برداشته» و «به الزامات سودآوری واحدهای نانوایی با توجه به افزایش هزینه‌های تولید مانند هزینه‌های کارگری، بیمه، انرژی، سوخت، اجاره بهاء، خمیرمایه و… در عین حال ثابت ماندن نرخ نان‌های ثابت» توجه شود.
هرچند مرکز پژوهش‌ها پس از انتشار این گزارش مدعی شد که «هیچ‌گونه پیشنهادی مبنی‌بر گران کردن قیمت نان داده نشده است» اما راهکارهای پیشنهاد شده از سوی کارشناسان آن معنای به غیر از گرانی نان نداشت.