از آستارا تا تالش و به گفته استاندار گیلان، مناطق شمالی این استان در گذر ۱۲ ساعت ۲۶ تا ۲۷ شهریور، شاهد ۲۱۸ میلیمتر بارندگی بودند که در شهرستان آستارا این مقدار بارندگی ۲۷۵ میلیمتر گزارش شد. در آستارا، ۱۳۵ میلیمتر این بارندگی بین ساعت ۳:۳۰ تا ۶:۳۰ صبح بارید و مردم محلی با هجوم آب به خانه‌هایشان از خواب بیدار شدند.
مقامات محلی گفتند شانس چنین بارندگی در این زمان کوتاه، هر ۱۰۰سال یک مرتبه است. این حجم باران، کمی فاصله با میانگین بارندگی یک سال «یک استان ایران» را دارد.
پل سیبلی آستارا به کل تخریب شد و ترافیک بزرگراه رشت به آستارا به جاده‌های فرعی هدایت شد. اسدالله عباسی، استاندار گیلان اعلام کرد که «برای ساخت این پل پیمانکار تعیین شده و قول دادند ظرف مدت سه ماه انجام شود» و هزینه ساخت پل را مقامات محلی دیگر، حدود ۳۰ میلیارد تومان اعلام کردند.
همزمان با اینکه آبگرفتگی‌ها از نقاط شهری و روستایی به‌تدریج پاک می‌شوند، استاندار گیلان از آبرسانی «با تانکر» در ساعات پیش رو خبر داد تا زمانی که بتوان مرکز تصفیه آب شهر آستارا را دوباره به راه انداخت. عباسی همچنین گفت:
بعضی از مغازه‌ها نیز که در حاشیه رودخانه قرار داشتند تخریب شد، همچنین آبگرفتگی برخی منازل، باغات کشاورزان و همچنین شبکه‌های آبرسانی، آب بندها و سردهنه ها خسارت وارد کرد و یک دهنه از پل ارتباطی بین آستارا و لوندویل و تالش تخریب شد که قرار است دوباره احداث شود.
او همچنین گفت این حادثه، تلفات جانی نداشته و مجروحان سرپایی مداوا شده‌اند. خبرگزاری‌های داخلی، تعداد مصدومان را ۲۰ نفر اعلام کرد‌ه‌اند. همچنین ۱۳۰ خانوار که خانه‌هایشان ویران شده بود، «اسکان اضطراری» داده شدند. استاندار همچنین وعده داد که در مناطق روستایی و شهری، مشکل قطعی برق به زودی حل می‌شود.
«تجاوز به حریم طبیعت هیچوقت بی‌پاسخ نمی‌ماند»
اکانت «ایران – مازندران» در ایکس (توییتر سابق) با انتشار ویدیویی از جاده اصلی آستارا که زیر آب رفته است، نوشت:
اتفاقی که در میان خبرها و حوادث این روزها تقریبا گم شد سیل ناشی از بارندگی بی‌سابقه در ۱۰۰ سال اخیر در آستارا استان گیلان بود که موجب ویرانیهای بسیاری شد. در کنار این بارندگی بی‌سابقه اما باید گفت، تجاوز به حریم طبیعت، جنگل و رودخانه‌ها هیچوقت بی‌پاسخ نمی‌ماند.
بابک محمودی، رئیس سازمان امداد و نجات هلال‌احمر هم با تاکید به خسارت‌های ناشی از «عدم توجه به نکات ایمنی در ساخت و ساز» گفت:
خانه‌ها و مغازه‌های خسارت دیده متاسفانه در حاشیه رودخانه‌ها و در کنار بستر رودخانه بنا شده بود و این آسیبی هم که امروز وارد شده عمدتاً ناشی از عدم رعایت حریم رودخانه‌ها بوده که امیدواریم از این پس شاهد این موضوعات نباشیم.
جاور صفاری، پلیس راه استان گیلان از مسافران خواست در مسیر «رشت – آستارا» و «آستارا – تالش» تردد نکنند و افزود:
بر اثر طغیان رودخانه و از بین رفتن راه ارتباطی آستارا به تالش مسافران از این مسیر ارتباطی گذر نکنند.
«این وضعیت زندگی ما است»
ویدیویی که گسترده در فضای مجازی دست بدست شد و برخی رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از ایران هم آن را بازنشر کردند، مردی را نشان می‌دهد که تا زانو در آب اما در میانه خانه‌اش ایستاده است و خطاب به مقامات محلی می‌گوید:
از دیشب هزار جا زنگ زدیم هیچ‌کسی رسیدگی نمی‌کند. زندگی‌مان را، هرچی داشتیم، دار و ندارمان را آب برد. این وضعیت خانه ما است. آقای شهردار، آقای نماینده، آقای شورا، کجا هستید شما؟ کی به داد مردم می‌خواهید برسید؟ این وضعیت زندگی مردمه.
در ادامه ویدیو، او به خیابان نزدیک خانه می‌رود و آنجا هم آب مانند رودخانه‌ای تا زانوی او بالا آمده است.
دیگر ساکنین محلی نیز تصویرها و ویدیوهای خودشان را از سیل این منطقه منتشر کردند. مانند این توییت که تصاویری از خیابان کشاورز در شهر آستارا را منتشر کرده است.
«باید برای مدیریت سیلاب و آب گرفتگی در شهرها آماده باشند»
اعظم بهرامی، پژوهشگر محیط‌زیست در یک توییت نوشت:
ال نینو برای ایران بارش بارانهای بیش از حد نرمال و رگباری در پاییز خواهد داشت نه برای همه استانها و همینطور افرایش نسبی دما. باید برای مدیریت سیلاب و آب گرفتگی در شهرها آماده باشند. که می‌دانیم نیستند مثل همیشه. این هم #آستارا با بارش ثبت شده ۲۶۵ میلیمتری.
امسال پدیده ال نینو متمرکز نیم کره شمالی شکل گرفته است، شرایط ال نینو زمانی رخ می‌دهد که آب‌های سطحی در منطقه استوایی اقیانوس آرام گرم‌تر از حد متوسط خود باشد و بادهایی که از شرق به این منطقه می‌رسند، ضعیف‌تر از معمول خود باشند. شرایط مخالف آن لا نینا نامیده می‌شود. یعنی در گردش آب و هوایی این منطقه، دمای آب خنک‌تر از حد معمول می‌شود و بادهای شرقی قوی‌تر می‌شوند. ال نینو هر سه تا پنج سال یک مرتبه رخ می‌دهد.
ال نینو پدیده‌ای که نتیجه‌ای ویرانگر بر رویدادهای آب‌وهوایی می‌گذارد. به‌عنوان مثال، در گذر ماه‌های گرم‌تر تابستان، از بارندگی در مناطقی که مستعد بارندگی هستند – مانند استان گیلان – چندان خبری نیست اما در مقابل و در گذر تنها چند ساعت، مانند سیل این هفته در آستارا و تالش، معادل بارندگی چندین ماه یا چندین سال – در اینجا معادل یک سال بارندگی – به سطح زمین می‌ریزد. آنچه در آستارا و تالش رخ داد، می‌تواند شروع موجی از سیلاب‌هایی باشد که در ماه‌های پیش رو، متمرکز مناطق شمالی و غربی ایران – مناطق حاشیه‌ای البرز و زاگرس می‌توانند رخ دهند.
مثال آستارا و تالش، هشدار برای دیگر نقاط ایران
مانند آستارا و تالش، در ساخت و توسعه شهرها و روستاهای ایران، الزاما به نکات ایمنی و محیط‌زیستی ساخت‌وساز توجه نمی‌شود. روندی که در گزارش «جاری شدن سیل در آستارا و تلاش مسئولان برای مدیریت بحران» که خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا آن را منتشر کرد، می‌تواند در ماه‌های پیش رو در دیگر مناطق ایران هم تکرار شود.
«با وجود هشدار نارنجی… بارش شدید و فراتر از پیش‌بینی باران» … «در حضور تعداد زیادی از مسافران تابستانی» منطقه را تحت‌تاثیر خود قرار می‌دهد. به‌تدریج «همه کانال‌های هدایت آب سطحی» پر می‌شوند و به رودخانه‌ها سرریز می‌کنند. پس از پر شدن مناطق شهری و روستایی از آب، آب به‌تدریج وارد خانه‌های مردم می‌شود. آن هم در زمانی که الزاما ساکنین محلی بیدار نیستند. نتیجه «بغرنج‌تر» شدن وضعیت است:
با توجه به شدت آبگرفتگی‌ها و تداوم بارش‌ها شرایط برای مردم منطقه و مسئولان محلی بغرنج‌تر هم شد؛ تا آنجا که به دلیل جوابگو نبودن امکانات موجود، نیروهای هلال احمر و آتش‌نشانی برای کمک به مردم مجبور به استفاده از قایق‌های موتوری و پارویی شدند.
گام به گام، جاده‌های ارتباطی بین مناطق مختلف توسط سیل ویران یا غیر‌قابل‌استفاده می‌شوند. برق منطقه هم تحت‌تاثیر سیل قرار می‌گیرد، به‌عنوان مثال، ستون‌های برق سقوط می‌کنند و برق قطع می‌شود. درنهایت، امکانات دیگری مانند آب شرب هم از دسترسی مردم محلی حذف می‌شوند.
در این شرایط، مقامات محلی و کشوری نمی‌توانند به سرعت وارد منطقه شوند و به مردم محلی کمک کنند. آنچه در این میان عنوان نمی‌شود، خسارتی است که محیط‌زیست این منطقه در گذر این سیل تحمل کرده است. مقدار خاکی که از زمین‌های منطقه شسته شده و به دریا ریخته شده است. حیات‌وحش که آسیب دیده از گسترش دامداری، کشاورزی و شهرسازی و ویلاسازی، به انگشت‌شمار مناطق بازمانده طبیعت عقب کشیده است، با مشکلات سیل هم روبه‌رو است، اگر زنده باقی مانده باشد.
این مناطق گیلان به جز گردشگری، جزو قطب‌های تولید میوه و سبزیجات در ایران هستند. هنوز مشخص نیست که سیل این هفته چه تخریبی برای تولید غذای این منطقه به‌همراه داشته است.
ال نینو و دیگر رویدادهای شدید آب‌وهوایی، با گرمایش جهانی شعله‌ور می‌شوند که از سبک‌زندگی و فعالیت‌های صنعتی آدمی ناشی می‌شود. تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش زمین البته چیزی به جز سوءمدیریت و سهل‌انگاری مقامات مختلف حکومت‌های جهان نیستند.