بسیاری از تحلیلگران تردید دارند که عبدالحمید دبیبه، نخست‌وزیر لیبی، واقعاً از برنامه‌های نجلا المنقوش، وزیر امور خارجه برکنار‌شده‌اش برای دیدار با همتای اسرائیلی خود در رم بی‌اطلاع بوده و در عوض معتقدند که او قربانی شده است.
دو هفته پیش، المنقوش با الی کوهن، همتای اسرائیلی‌اش ملاقات کرد. در ۲۷ اوت، کوهن خبر این دیدار را اعلام کرد که به خشم در لیبی دامن زد و یک بحران سیاسی برای دولت موقت و غیرانتخابی مستقر در طرابلس ایجاد کرد. دولتی که پیش از این رویداد هم با فقدان مشروعیت عمومی دست و پنجه نرم می‌کرد مسئولیت نپذیرفت و وزیر خارجه را زیر چرخ‌های اتوبوس نارضایتی عمومی انداخت. در نتیجه نجلا المنقوش برکنار شد و از کشور گریخت.
اما چرا وزیر خارجه اسرائیل خبری با این درجه از اهمیت را چنین بی‌محابا اعلام کرد؟ به نظر می‌رسد که اسرائیل تلاش می‌کند نشان دهد که عادی‌سازی روابط با کشورهای عربی با وجود اینکه تقریباً سه سال است که هیچ کشور جدیدی به توافق‌نامه ابراهیم نپیوسته، در حال افزایش است. کوهن با اعلام این دیدار، به دنبال این بود که بگوید دیدار مقام‌های عالی‌رتبه عرب با همتایان اسرائیلی‌شان اتفاقی «عادی» و معمول است.
صرف نظر از اینکه دبیبه چه می‌دانست و چه زمانی می‌دانست، دولتش باید با موج مخالفت‌های عمومی مقابله می‌کرد.
در لیبی، به ویژه غرب لیبی، تمایلی برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل وجود ندارد. آندریاس کریگ، دانشیار دپارتمان مطالعات دفاعی در کینگز کالج لندن، به الجزیره گفت که لیبیایی‌ها «پرشورترین افراد برای حمایت از فلسطین و مخالفت با اسرائیل» بوده‌اند.
فدریکا ساینی فاسانوتی، دستیار ارشد مؤسسه مطالعات سیاسی بین‌المللی ایتالیا، گفت: «در طول ۴۲ سال قدرت معمر قذافی، اسرائیل دشمن شماره یک بود. این میراث هنوز در لیبی پس از قذافی وجود دارد و من اگر جای دبیبه بودم آن را دست‌کم نمی‌گرفتم.»
کریگ گفت: «دستیابی به حمایت عمومی برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل تقریباً غیرممکن است. در لیبی، یک جامعه مدنی وجود دارد، و این جامعه مدنی ممکن است در زمان قذافی محدود شده باشد، اما … آن جامعه مدنی یک نقطه مشترک با سیاست خارجی قذافی داشت و آن موضوع فلسطین بود. این واقعاً تغییر نکرده است.»
پیامدهای سیاست خارجی آمریکا
مقام‌های واشنگتن از این افشاگری در پس‌زمینه تلاش‌های بی‌سروصدای دولت جو بایدن برای وارد کردن لیبی به پذیرش توافق ابراهیم عصبانی هستند.
استفانی هالت، سرپرست سفارت ایالات متحده در اسرائیل با کوهن برای ابراز نارضایتی دولتش دیدار کرد. یکی از مقام‌های آمریکایی گفت این افشای اطلاعات احتمال عادی‌سازی روابط لیبی با اسرائیل را از بین برد و در عین حال گسترش این توافق‌نامه‌ها را با کشورهای اسلامی-عربی جدید دشوارتر کرد.
به نظر می‌رسید که دولت مستقر در طرابلس در تلاش برای جلب حمایت بیشتر ایالات متحده و مشروعیت بیشتر در صحنه بین‌المللی بوده است.
کریگ گفت: «اگر مشروعیت عمومی ندارید، می‌توانید مشروعیت بین‌المللی به دست آورید، و من فکر می‌کنم دولت بایدن به دولت دبیبه پیام داده است که پیوستن به توافق‌نامه ابراهیم راهی برای کسب مشروعیت و حمایت بین‌المللی در واشنگتن است.»
مارکو کارنلوس، سفیر سابق ایتالیا در عراق می‌گوید: «دولت لیبی آنقدر مستأصل است که آماده است همه کاری بکند تا مقداری جای پایش سفت شود. اگر بهبود روابط با اسرائیل می‌تواند آمریکا را تحت تأثیر قرار دهد، چرا که نه؟»
فدریکا ساینی فاسانوتی، دستیار ارشد مؤسسه مطالعات سیاسی بین‌المللی ایتالیا، گفت: «سیاستمداران لیبی هیچ اعتباری در جامعه بین‌المللی ندارند، بنابراین جلب حمایت عمومی [از سوی] کشورهایی که در صحنه بین‌المللی اهمیت دارند، بسیار مهم است.»
همانطور که دولت مستقر در طرابلس به شدت به دنبال مشروعیت بیشتر در غرب است، در دولت بایدن نیز ناامیدی از برنامه گسترش پیمان ابراهیم عیان است.
با توجه به اینکه تیم بایدن هم و غم خود را مصروف کرده تا کشورهای بیشتری به سمت عادی‌سازی روابط با اسرائیل گام بردارند، خشم کاخ سفید قابل پیش بینی بود. کارنلوس گفت: «من معتقدم که در این مرحله، دولت بایدن هر کاری را انجام خواهد داد تا [بیشتر] کشورهای عربی به توافق ابراهیم بپیوندند.»
کریگ گفت: «مشکل در اینجا این است که تمرکز در واشنگتن باید بر مشروعیت عمومی و آماده‌سازی فرآیند انتخابات [در لیبی] باشد. آن‌ها با علم به اینکه این کار بسیار دشوار است، به دبیبه و دیگر بازیگران در لیبی قدرت داده‌اند و می‌گویند: “اگر روابطتان با اسرائیل عادی شود، ما در هر صورت از شما حمایت می‌کنیم – چه نامتان از صندوق رأی بیرون آمده باشد و چه نه”. این یک سیگنال اشتباه است.»
کارنلوس گفت که زمان‌بندی واشنگتن برای فشار بر اعراب و مسلمانان برای عادی‌سازی رابطه با اسرائیل «کاملاً اشتباه» است، با توجه به اینکه «اسرائیل با بدترین دولت از نظر همدلی با مسلمانان و به ویژه حقوق فلسطینیان اداره می‌شود».
نقش امارات چیست؟
امارات متحده عربی اصلی‌ترین کشور عربی بود که ژنرال خلیفه حفتر را در طول جنگ داخلی لیبی ۲۰۱۴-۲۰۲۰ تسلیح کرد. به گفته کریگ، او وابسته به یک دولت رقیب مستقر در شرق لیبی است، اما ابوظبی اخیراً به دولت طرابلس هم نزدیک شده است و تلاش می‌کند دبیبه را برای عادی‌سازی رابطه با اسرائیل متقاعد کند.
پیشرو بودن امارات متحده عربی در تلاش‌های منطقه‌ای برای ترغیب بیشتر کشورهای عربی به عادی‌سازی روابط با اسرائیل، این کشور خلیج را برای منافع سیاست خارجی آمریکا بسیار مهم می‌کند.
به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۰، اندکی قبل از اعلام عادی‌سازی رابطه سودان با اسرائیل، نشستی در ابوظبی میان سودان، امارات و آمریکا برگزار شد. سودان خواستار بسته حمایتی اقتصادی گسترده شد که به امارات متحده عربی این فرصت را می‌دهد تا از منابع مالی خود به عنوان انگیزه‌ای برای سودان استفاده کند.
برای ابوظبی، گسترش پیمان ابراهیم مهم است زیرا می‌تواند به استحکام جایگاهش در واشنگتن کمک کند.