سوریه از شنبه ۱۹ اوت/ ۲۸ مرداد شاهد تظاهرات علیه رژیمی‌ست که به گفته شهروندان معیشت و کرامت و حق آزادی را از آنها سلب کرده. آنچه جرقه اعتراضات یک هفته گذشته را در جنوب سوریه زد تصمیم حکومت اسد برای حذف یارانه‌های سوخت بود. این تصمیم بار قیمت‌ها را بر معیشت و سفره‌های مردم سنگین‌تر کرد.
روز شنبه ده‌ها معترض مقابل مسجد تاریخی اموی در شهر درعا تجمع کردند و پرچم انقلاب سوریه را به اهتزاز درآوردند. معترضان پس از سردادن شعار در اعتراض به گرانی، خواستار آزادی بازداشت‌شدگان و زندانیان از زندان‌های رژیم سوریه و سرنگونی دولت اسد، رئيس جمهوری سوریه شدند.
درعا مهد «انقلاب» ۲۰۱۱ سوریه و اولین شهری است که اعتراضات پیش از جنگ داخلی از آنجا شروع شد.
یک روز بعد صدها نفر در استان سویداء در اعتراض به افزایش قیمت موادغذایی و سوخت و هزینه‌های سرسام‌آور زندگی و کمبود دارو و بی‌آبی و بی‌برقی تجمع کردند. مردمی که گرد هم آمده بودند خواستار سرنگونی اسد شدند. استان سویداء در سوریه تنها استانی است که دروزی‌ها در آن اکثریت دارند و بیشتر این اقلیت مذهبی که سه درصد جمعیت سوریه را تشکیل می‌دهند به همراه مسیحیان و مسلمانان سنی در این استان زندگی می‌کنند. دولت سوریه قبلاً تلاش کرده بود تا مطالبات معترضان دروزی را آرام کند و مانع پیوستن آنها به مخالفان شود.
شبکه الجزیره به نقل از یکی از معترضان در سویداء نوشت:
ما به زوال اقتصادی، وضعیت هرج و مرجی که بر کشور حاکم اس و فساد گسترده در همه نهادهای دولتی، از ریاست جمهوری گرفته تا کوچکترین بخش دولتی اعتراض می‌کنیم. اسد منابع دولتی را به‌دست نزدیکترین نزدیکان خودش سپرده، همان کاری که حافظ اسد انجام می‌داد.
استان‌های درعا و سویداء از مناطق تحت کنترل دولت بشار اسدند. در شهر جرمانا در حومه دمشق هم مردم در اعتراض به قطع شدن مکرر جریان برق در این منطقه تظاهرات کردند.
همصدایی استان‌های دیگر با درعا و سویداء
معترضان در سویداء روز دوشنبه دست به اعتصاب عمومی و نافرمانی مدنی زدند. بر مبنای گزارش «دیده‌بان حقوق بشر سوریه» این اعتصاب در پاسخ به فراخوان عشایر انجام شد. به گفته رسانه‌های محلی، مقام‌های شهر سویداء مسیرهای ورود و خروج به شهر، و چندین دفتر و نهاد دولت سوریه از جمله ساختمان اصلی حزب حاکم بعث در استان را بستند. همزمان شبکه رسانه‌ای سویدا ۲۴ اعلام کرد که بیش از ۴۲ تجمع اعتراضی در سراسر این استان گزارش شده است.
همزمان با ادامه تظاهرات در جنوب سوریه فعالان محلی حلب روز چهارشنبه و فعالان در دیرالزور روز پنج‌شنبه اعلام کردند برای نمایش همبستگی و حمایت از درعا و سویدا تظاهرات می‌کنند. بر اساس این گزارش‌ها نیروهای امنیتی در حلب با خودروهای رزهی برای تلاش کردند تظاهرکنندگان را متفرق کنند. ده‌ها نفر هم در روستای الحسن در حومه غربی دیرالزور بنرهای برافراشتند که روی آنها با اشاره به کشتار غوطه که یک دهه پیش به‌دست رژیم اسد انجام شد نوشته شده بود: «به بچه‌ها با پلک‌های باز گاز زدید و اسد، پلک‌هایشان دیگر تا از تو انتقام نگیریم، بسته نمی‌شود.»
این تجمع‌ها در روز جمعه برای هفتمین روز متوالی به تظاهراتی صدهاهزار نفری در استان‌های مختلف سوریه بدل شد. طبق گزارش‌ها هزاران نفر در استان‌های سویداء، درعا و دیرالزور تظاهرات کردند و شعار «برو برو بشار ما تو را نمی‌خواهیم» و شعار نمادین «مردم سرنگونی رژیم را می‌خواهند» -شعار «بهار عربی» – را فریاد زدند.
پرچم انقلاب سوریه در سویداء هم به اهتزاز درآمد و مردم شعارهایی برای سرنگونی رژیم، آزادی و عزت سر دادند.
اعتراض‌ها به شهرها و استان‌های شمال سوریه نیز سرایت کرد و پس از نماز جمعه ده‌ها هزار نفر را در حومه ادلب و حلب به‌ویژه در شهرهای اعزاز، الباب، مرعیه و اخترین، و استان‌های رقه و حسکه به خیابان‌ها کشاند.
خبرگزاری‌های محلی روز یکشنبه ۲۷ اوت/۵ شهریور هم تصاویری را از تجمع مردم در شهر سویداء منتشر کردند. در این تصاویر مردان جوان علیه حکومت اسد شعار می‌دهند.
«این یک اعتراض ملی‌ست برای خلاص کردن سوریه از شر یک جنایتکار جنگی»
«ائتلاف ملی نیروهای انقلاب» و اپوزیسیون رژیم سوریه از جمله نیروهای کُرد از اعتراضات مردم اعلام حمایت کردند.
ائتلاف ملی در یک بیانیه با اشاره به این‌که مردم خواستار سرنگونی رژیم اسدند، تاکید کرد که این رژیم است که عامل بروز بحران در سوریه و مسئول وخامت وضعیت خدمات عمومی و معیشت مردم ست.
ائتلاف از رسانه‌های عربی و بین‌المللی خواست تا صدا و خواسته‌های مردم را «به‌ویژه آن‌هایی که در مناطق تحت کنترل رژیم جنایتکار اسد تظاهرات می‌کنند» منعکس کنند. ائتلاف از مردم هم خواست با قیام علیه رژیم اسد، سوریه و جهان را «از شر یک جنایتکار جنگی خلاص کنند» و خاطرنشان کرد که سوریه برای دستیابی به رویای آزادی، عدالت و عزت که در آن جایی برای رژیم اسد نیست، به همه مردم خود نیاز دارد.
«شورای ملی کُرد» (KNC) و شورای سوریه دموکراتیک (شاخه سیاسی نیروهای سوریه دموکراتیک (SDF)) هم حمایت کامل خود را از معترضان در شهرها و استان‌های مختلف سوریه و تظاهرات سازماندهی‌شده توسط گروه‌های مدنی اعلام کردند.
«شورای ملی کرد» یک ائتلاف سیاسی گسترده از احزاب و نیروهای کرد مخالف است. این شورا روز جمعه در بیانیه‌ای همبستگی خود را با مردم سوریه و حمایت خود از مطالبات ساکنان سویدا و درعا «برای آزادی، عزت و زندگی شایسته انسانی» اعلام کرد و از سازمان ملل متحد، اتحادیه عرب و جامعه بین‌المللی خواست تا دولت سوریه را در جهت کاهش مصیبت‌های مردم و رسیدن به امنیت و ثبات، وادار به دنبال‌کردن «راه حل سیاسی» کنند.
مسئله ایران
در آستانه سالگرد قیام ژینا در ایران، به‌نظر می‌رسد این‌بار علاوه بر سرنگونی اسد، حکومت جمهوری اسلامی هم به‌واسطه نقش خود در فلاکت مردم سوریه، محل اعتراض و مطالبه‌های معترضان است.
معترضان در خلال شعارهایشان به نفوذ جمهوری اسلامی و حضور نیروهای وابسته به سپاه قدس در سوریه هم اعتراض کردند. یکی از آنها به شبکه الجزیره گفت:
اسد با اعمال فشار اقتصادی بر مردم، فروش منابع کشور به روسیه و باز کردن راه برای نفوذ ایران، مردم استان‌های مختلف را تحت فشار قرار می‌دهد تا کشور به منطقه‌های مختلف تقسیم شود و سیستم خودگردانی حاکم شود. ما فرزندان این کشوریم و نمی‌خواهیم آن را ترک کنیم یا شهروند درجه دوم باشیم در حالی که سربازان روسی و شبه‌نظامیان ایرانی از ثروت کشور ما برخوردارند.
ابوالمجد ناصر، رئیس «مرکز حقیقت شناسی» هم در رابطه با تظاهرات جاری در سویدا به خبرگزاری رووداو گفت: «آنچه جنبش کنونی را متمایز می‌کند این است که این جنبش در نتیجه اجماع مطلق مردم سوریه به‌وجود آمد. یک اجماع مطلق بر سر این‌که هیچ خیری از این رژیم به دست نمی‌آید، همانطور که موضوع ایران مطرح است. ویژگی این رژیم خرابکاری و تخریب است نه رشد و سازندگی.»
مردم سوریه در مارس ۲۰۱۱ علیه رژیم رئیس جمهور بشار اسد قیام کردند؛ قیامی که سرکوب خونین آن با همکاری نیروهای سپاه قدس، منجر به یک جنگ داخلی تمام عیار شد. این جنگ جان صدها هزار نفر از مردم سوریه را گرفت و میلیون‌ها نفر دیگر را گرسنه و آواره کرد. اسد به لطف حمایت نظامی روسیه و ایران کنترل بیشتر مناطق کشور را پس از ۱۲ سال جنگ پس گرفت. او اکنون به لطف عربستان سعودی و عادی‌سازی روابط ریاض و دمشق به اتحادیه عرب بازگشته است.
لیندا توماس گرینفیلد، سفیر سازمان ملل متحد در اوایل این هفته از اعتراضات سوریه اعلام حمایت کرد و گفت: «مردم سوریه سزاوار حمایت کامل ما هستند. آنها سزاوار صلح و امنیت و عدالتند.»
ایالات متحده آمریکا هم از تظاهرکنندگان اعلام حمایت کرد. استفان شنک، فرستاده ویژه آلمان در سوریه هم در شبکه‌های اجتماعی «شجاعت» تظاهرکنندگان را ستود و از رژیم خواست تا از خشونت برای سرکوب آنها خودداری کند.
رسانه‌های دولتی سوریه در روزهای گذشته واکنشی نسبت به این تظاهرات نشان نداده و به نوعی آن‌را نادیده گرفته اند. در ایران هم مقام‌ها و رسانه‌های رسمی به نوعی در این‌رابطه سکوت کرده اند.
یادآوری آغاز قیام سوریه: «حکومت ترور، آهن و آتش»
فعالان می‌گویند ذهنیت عمومی با آنچه سال ۲۰۱۱ در اعتراضات مطرح بود متفاوت است و «اکنون مردم می‌دانند که هزینه‌های بقای رژیم بیشتر از خروج آن از قدرت است».
دولت سوریه که هنوز نتوانسته کنترل مناطق شمال غربی را از گروه‌های مخالف بگیرد، مناطقی را هم که پس گرفته بازسازی نکرده است. با توجه به هشدار پیشین گیر او پدرسن، فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در امور سوریه، لیر سوریه طی سه ماه بیش از ۸۰ درصد ارزش خود را از دست داده و نوسانات ارزی قیمت کالاهای اساسی را از کنترل خارج کرده است. دولت وعده اصلاحات اقتصادی داده اما کارشناسان از جمله رضوان الاطرش، مدیر «مرکز سوریه برای توسعه جامعه در ادلب» وعده‌های دولت برای اصلاحات اقتصادی را «جعلی» خوانده و در عین‌حال گفته تظاهرات می‌تواند دولت را بترساند». او افزود:
مردم سوریه با اتحاد و انقلاب خود قادرند رژیم را سرنگون کنند و سوریه را برای همه آزاد کنند.
برخی از تحلیل‌گران می‌گویند اسد احتمالاً به سرکوب شدید امنیتی روی نخواهد آورد. با این‌حال «شبکه حقوق بشر سوریه» روز شنبه ۲۶ اوت/ ۴ شهریور با انتشار گزارشی اعلام کرد:
«رژیم سوریه با همان طرز فکر وحشیانه‌ای که به اعتراضات مارس ۲۰۱۱ واکنش نشان داد به اعتراضات اوت ۲۰۲۳ پاسخ می دهد: ترور دولتی، مشت آهنین و [گشودن] آتش.»
شبکه حقوق بشر سوریه در ادامه با اشاره به این‌که بخشی از روش‌های مورد استفاده نیروهای امنیتی رژیم سوریه از جمله دستگیری، شکنجه و ناپدید کردن اجباری را رصد و مستند کرده است، تاکید کرد:
رژیم همچنین از رسانه‌های خود برای تهمت‌زدن به معترضان یا هر کسی که به هر نحوی از رژیم انتقاد می‌کند به‌عنوان خائن یا همدست با نهادهای خارجی، استفاده می‌کند. رژیم سوریه همچنین تلاش کرده است با طرفداران خود که شعارهای طرفدار رژیم سر می‌دهند و مخالفان رژیم را تهدید می‌کنند، تظاهرات‌های متقابلی را برگزار کند.
یک ماه اعتراض؛ دستگیری دست‌کم ۵۰ نفر از معترضان
بر مبنای گزارش شبکه حقوق بشر سوریه دامنه اعتراضات هفته گذشته به تظاهرات مدنی مسالمت‌آمیز از نخستین روزهای ماه اوت بر می‌گردد که در ۱۷ اوت بالاگرفته و به تظاهرات هزاران نفری در درعا، سویدا و پس از آن دمشق، ریف دمشق، لاذقیه، طرطوس و حلب انجامیده است.
طبق این گزارش نیروهای امنیتی دست‌کم ۴۶ مرد و ۱۱ زن از معترضانی را که خواستار پاسخگویی اسد و سرنگونی رژیم سوریه‌اند دستگیر کرده و صدها نفر را مورد آزار و اذیت و تحت تعقیب قرار داده اند.
در بخشی از این بیانیه آمده است:
این اعتراضات در زمان بحران‌های متعدد، بی سابقه و فزاینده وخیم اقتصادی، معیشتی و حقوق بشری در سوریه رخ داده است. یک کارمند دولتی سوریه در حال حاضر میانگین حقوق ماهانه نزدیک به ۱۰ دلار دریافت می‌کند که نتیجه طبیعی سیاست‌های ظالمانه رژیم سوریه از مارس ۲۰۱۱ است. نقض فاحش حقوق بشر توسط رژیم سوریه منجر به آواره‌شدن میلیون‌ها سوری شده است؛ کشتن بیش از ۲۰۰هزار غیرنظامی، ناپدیدکردن اجباری حدود ۱۳۲هزار شهروند سوری، و قتل حداقل ۱۵هزار نفر زیر شکنجه، علاوه بر جنایات دیگر مانند بمباران بیمارستان‌ها و مدارس، و سرقت و غارت اموال و زمین‌های شهروندان.
این بیانیه می‌افزاید:
این اقدام‌ها فضایی از ترس و وحشت ایجاد کرده است که به طور طبیعی هرگونه هجوم سرمایه خارجی را از بین برده است و همچنین اجازه نمی‌دهد هیچ درجه‌ای از حالت عادی برای مشاغل محلی که در چنین فضایی قادر به فعالیت نیستند، وجود داشته باشد. همه این بحران‌ها با فساد سیستمی همراه شده‌اند که هر سطحی از سلسله مراتب رژیم سوریه را تحت تأثیر قرار می‌دهد، علاوه بر بدتر شدن بحران‌ها در بانک‌های لبنان و اخیراً عراق. با توجه به همه این عوامل، کاملاً روشن شده است که تا زمانی که رژیم کنونی به رهبری بشار اسد در قدرت است، هیچ راهی برای خروج از این مارپیچ نزولی فاجعه وجود ندارد.
«کمیسیون مستقل بین المللی تحقیق در مورد جمهوری عربی سوریه» (COI) هم اخیراً در گزارشی مفصل اعلام کرد رژیم اسد همچنان الگوهای متعدد شکنجه، و رفتارهای ظالمانه، غیرانسانی و تحقیرآمیز را به شیوه‌ای سیستماتیک و گسترده در سوریه به‌کار می‌گیرد؛ از جمله ناپدیدسازی قهری در بازداشتگاه‌ها. این گزارش بار دیگر تاکید کرده است که دستگیری‌های خودسرانه و بدرفتاری و شکنجه همچنان از مهمترین عواملی‌اند که زندگی افرادی را که در مناطق تحت کنترل رژیم سوریه زندگی می‌کنند چه ساکنان و چه آوارگان بازگشته به وطن را تحت تأثیر قرار داده و تهدیدی برای مردم به‌شمار می‌روند.
«دفاع مدنی سوریه» نیز فاش کرده است که حملات رژیم اسد با حمایت نیروهای روس به مناطق تحت کنترل مخالفان در شمال غرب سوریه، از آغاز سال ۲۰۲۳ به کشته شدن ۵۱ نفر از جمله هشت کودک انجامیده است. علاوه بر این، ۲۰۸ نفر هم در این حملات زخمی شده اند که بخشی از آن را کودکان تشکیل می‌دهند.
این سازمان از آغاز سال جاری تا یکشنبه ۲۰ اوت، بیش از ۴۵۴ حمله نیروهای رژیم اسد و روسیه را ثبت کرده است، شامل ۲۴۰ مورد حمله توپخانه‌ای و موشکی و چهار حمله هوایی توسط جنگنده‌های روس و حملات پهپادی و انفجاری.
گزارش این سازمان تاکید می‌کند که رگبار حملات مداوم دولت سوریه از الگویی پیروی می‌کند که هدف آن از بین بردن زندگی غیرنظامی در شمال سوریه، ربودن ثبات ساکنان، و ایجاد فضای رعب و وحشت است.
انتظار می‌رود تظاهرات در شهرهای مختلف سوریه در هفته پیش رو نیز ادامه پیدا کند. برخی از نهادهای مدنی که برای تظاهرات روز جمعه فراخوان داده بودند خواستار ادامه اعتراضات خیابانی شده اند.