اعتراضات اخیر مردم ایران نقطه عطفی در تاریخ مدرن این کشور قرار گرفت. هیچ جنبشی در این سال‌ها نمی‌توانست تا این میزان مرزبندی بین قدرت و مردم را تعمیق کند؛ مردمی که رنجِ سرکوب و دردِ بی‌عدالتی را با استخوان‌های خود حس کردند، اجازه ندادند که وسطی باقی بماند و کسی با عنوان «مصلحت‌اندیشی» و «خویشتن‌داری» در آن سنگر بگیرد و از هزینه‌ها در امان باشد.
جمعه خونین زاهدان، کشته و زخمی شدن صدها تن در این فاجعه، بیش از پیش به رویکرد مصلحت‌گرایانه روحانیون و فعالان اهل‌سنت ایران تاثیر گذاشت، هرچند که حاکمیت سعی کرد کمافی‌السابق از روحانیون اهل‌سنت و در راس آن مولوی عبدالحمید، ابزاری برای فروکش نمودن خشم مردم استفاده کند، اما موفق نشد. از سوی دیگر، مولوی عبدالحمید ردای دادخواهی جانباختگانی را بر تن کرد که برای نماز به مصلای او آمده بودند.
مولوی عبدالحمید بعد از جمعه خونین زاهدان با موضعی بسیار متفاوت‌تر و صریح‌تر از قبل ظاهر شد. حتی او به‌عنوان یک روحانی دینی در اظهاراتش از لزوم بکارگیری نیروهای لائیک در قدرت تاکید نموده و از زنان به‌عنوان یک قشر تحت ظلم در جامعه ایران نام برد که سال‌هاست مورد تبعیض قرار گرفتند. مولوی عبدالحمید حکومت تک‌حزبی و مذهبی را در کشور خطرناک دانست و راه برون‌رفت را تشکیل یک قدرت فراگیر عنوان کرد که می‌تواند به ثبات کشور کمک کرده و چالش‌های فعلی را از مسیر جامعه ایران بردارد.
او از قانون اساسی جمهوری اسلامی انتقاد کرد و گفت: «قانون اساسی فعلی نمی‌تواند پاسخگویی شرایط مدرن کشور باشد». امام جمعه اهل‌سنت زاهدان نیز علت اعتراضات را به بن‌بست رسیدن مردم ایران عنوان کرد و گفت که آن‌ها در مسیر یک تحول و تغییر بنیادین و اساسی‌اند، از اصلاح‌طلب و اصولگرا عبور کرده اند و حاکمیت باید به این خواستّه اکثریت تن دهد.
طرح چنین مسایلی برای حاکمیت و خصوصاً مسئولان حکومتی در سیستان و بلوچستان بسیار ناخوشایند بود. در روزهای نخست، آن‌ها تبلیغات رسانه‌ای را بر علیه مولوی عبدالحمید شروع کردند و در نوشته‌های رسمی مطبوعات چاپی و غیرچاپی به او حمله کردند. اما از آن‌جایی که توده مردم تحت تاثیر رسانه‌های مستقل و فضای مجازی قرار گرفته‌اند، فرصت پاسخگویی و شفاف‌سازی برای مولوی عبدالحمید ایجاد شده بود. او با بیانیه‌های مستقل به تمام شایعات و گزارش‌های دروغین بر علیه خود پاسخ داد، اما مسئله تا این‌جا ختم نشد و نیاز دیدند که برخورد متفاوت‌تری با مولوی عبدالحمید صورت بگیرد.
بازداشت همکاران و بستگان مولوی عبدالحمید
تداوم اعتراضات و انتقادات مولوی عبدالحمید در جمعه‌های زاهدان به مذاق حاکمیت خوش نیامد. بازداشت اساتید و کارکنان مسجد مکی یکی از فشارهای وارده به مولانا عبدالحمید برای وادار کردن او به عقب‌نشینی از مواضعش بود.
مولوی عبدالمجید مرادزهی خاشی از اساتید برجسته دارالعلوم زاهدان و از مشاوران و نزدیکان مهم مولوی عبدالحمید در روز دوشنبه ۱۰ بهمن‌ماه درحال بازگشت به منزل توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد. او یکی از نویسندگان برجسته اهل‌سنت کشور و از شخصیت‌های مطرح اهل‌سنت ایران در رسانه‌های بین المللی بود که در روزهای نخست اعتراضات ایران و جمعه خونین زاهدان در کنار مولوی عبدالحمید بود. او یکی از مشاوران کلیدی مولوی عبدالحمید در تصمیم‌گیری‌های سیاسی است که بازداشت او بی‌ربط از اتفاقات اخیر نیست.
مولوی مفتی رضارخشانی یکی از برجسته‌ترین اساتید دارالعلوم مکی زاهدان که ۲۶ بهمن‌ماه بازداشت شد. او از شخصیت‌های کلیدی برگزاری همایش سالانه مسجدمکی زاهدان بود که در یکی از خیابان‌های نزدیک مسجدمکی زاهدان بازداشت شد.
یک روز پس از بازداشت مولوی رضارخشانی، برادر ایشان مولوی عبدالرئوف رخشانی نیز توسط نیروهای امنیتی در ایست بازرسی محدوده تامین اجتماعی بازداشت شد. این دو روحانی از اساتید دارالعلوم مکی زاهدان و همکاران مولوی عبدالحمید امام جمعه اهل‌سنت زاهدان بودند.
در ۱۰ اردیبهشت ماه مولوی عبدالعزیز عمرزهی از اساتید مسجدمکی زاهدان و همکار مولوی عبدالحمید در خیابان غدیر زاهدان توسط نیروهای اطلاعات لباس شخصی بازداشت و به مکان نامعلومی انتقال داده شد.
مولوی امان الله سعدی از اساتید دارالعلوم زاهدان و از همکاران مولوی عبدالحمید که برای سفر به شهر چابهار رفته بود، توسط نیروهای امنیتی این شهر بازداشت و به مکان نامعلوم انتقال داده شد.
مولوی عبدالعزیز عمرزهی از اساتید و کارکنان برجسته دارالعلوم زاهدان در ۱۰ اردیبهشت در یکی از خیابان‌های نزدیک به مسجدمکی زاهدان توسط نیروهای لباس شخصی بازداشت شد.
به دنبال خبر بازداشت یک فرد مشکوک در مسجدمکی زاهدان که در رسانه‌ها ادعا شد او قصد ترور مولوی عبدالحمید را داشته است، سه نفر از کارکنان رسانه‌ای این حوزه که یکی از آن‌ها نوه مولانا عبدالحمید بود بازداشت شدند. در ساعات نخست بازداشت نصیرشه‌بخش، اسامه نارویی شه‌بخش و حامد براهویی رسانه‌های حکومتی گزارشی از دستگیری عاملان انتشار خبر ترور مولوی عبدالحمید را منتشر کردند که در آن واضح شد هدف این سه نفر بازداشت‌شده هستند. البته ناگفته نماند که مولوی عبدالحمید در طی بیانیه‌ای نیز به ادعای رسانه‌ای واکنش نشان داد و افزود: «فرد مشکوک بعد از بازداشت تحویل نیروهای امنیتی زاهدان داده شده و در جلوی آن‌ها نیز به این قصدش اعتراف کرده است.»
انتظامات مسجد مکی زاهدان در اکثر جمعه‌ها سعی می‌کردند مردم معترض را از رویارویی با نیروهای امنیتی دور نگه دارند، برای همین بسیاری از انتظامات توسط نیروهای امنیتی با ضرب و شتم بازداشت شدند.
جلوگیری از سفر مولوی عبدالحمید به سفر حج
مولوی عبدالحمید امام جمعه اهل‌سنت زاهدان از جلوگیری نهادهای امنیتی برای سفرش به عربستان جهت انجام فریضه حج یکی از فریض‌های دین اسلام خبر داد. این ممنوعیت زمانی رخ داد که او موضوع رفراندوم و همه‌پرسی را در خطبه‌های نماز جمعه زاهدان مطرح کرد.
رسانه‌های حکومتی ممنوعیت سفر مولوی عبدالحمید را «جعل فیش حج» عنوان کردند که مولوی عبدالحمید آن را رد کرد و مضحکانه خواند.
بازداشت طلبه‌های مسجد مکی به اتهام داشتن تابعیت افغانستان
بعد از جمعه خونین زاهدان و نقش مسجد مکی در همراهی مردم و آسیب‌دیدگان، بسیاری از طلاب دارالعلوم زاهدان که تحت مدیریت مولوی عبدالحمید است، بازداشت شدند.
تسنیم و صداوسیمای جمهوری اسلامی در مستندی تمام طلاب بازداشت‌شده را مهاجران غیرقانونی از افغانستان خواندند و از آن‌ها اعترافات اجباری اخذ کردند. این درحالی بود که هرسال نهاد رهبری با درخواست فرم و لیست مشخصات از طلاب مدارس اهل سنت، هویت آن‌ها را تایید و احتمالا به نهادهای امنیتی ارجاع می‌دادند.
مولوی عبدالحمید نیز در بیانیه‌ای همه‌ی این اعترافات را اجباری و اتهامات آن‌ها را غیرواقعی خواند و افزود: «ادعای رسانه‌های حکومتی مبنی بر جعل هویت توسط برخی اساتید و طلاب دارالعلوم زاهدان خلاف واقع و کذب محض است». حضور برخی طلاب افغان در دارالعلوم زاهدان امری طبیعی است؛ زیرا میلیون‌ها مهاجر افغان با مدارک قانونی در ایران اقامت دارند و فرزندان همین مهاجرین در مدارس دولتی، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی مختلف تحصیل می‌کنند، و اکثر طلاب مهاجری که در دارالعلوم زاهدان تحصیل می‌کنند، خانواده‌هایشان در ایران اقامت دارند.
تخریب و تصرف زمین‌های مربوط به دارالعلوم مکی زاهدان
سحرگاه سه‌شنبه ۲۰ تیر ۱۴۰۲ نیروهای وابسته به برخی ارگان‌ها زمین تعاونی مسکن اساتید دارالعلوم زاهدان واقع در حاشیه این شهر را تخریب کردند.
رسانه وابسته به مسجدمکی زاهدان در گزارشی با اشاره به این موضوع عنوان کرد که تمام اسناد و مدارک قانونی زمین تعاونی مسکن دارالعلوم زاهدان تکمیل هستند، اما نیروهای وابسته به برخی نهادها سحرگاه با حضور گستردۀ نیروها و با حکم دادستانی و شورای تأمین استان، بدون توجه به قانون و حق و حقوق قانونی اقدام به تخریب کامل این زمین کرده و آن را با خاک یکسان کردند.
سخن آخر
انتقاد و اعتراض مولوی عبدالحمید به شرایط کشور سبب شد که روز‌به‌روز حلقه برایش تنگ‌تر شود. با توجه به سابقه فعالان سیاسی و مدنی در حمایت از حق شهروندان و اعتراض به سرکوب‌ها، پیش‌آمد چنین شرایطی برای مولوی عبدالحمید دور از انتظار نبود، اما این اتفاقات و فشارها فعلا به موضع اخیر مولوی عبدالحمید تاثیری نگذاشته است. او هنوز در خطبه‌های نمازجمعه و توییتر به مشکلات مردم ایران می‌پردازد و از دیدگاه‌های انتقادی و اعتراضی خود عقب‌نشینی نکرده است.
کپلیه همانند کانت خرسند بود که بنویسد یک ذات باری را هرگز نمی توان باعقل وخرد انسانی نشان داد این شکاک زیرک در ادامه میگوید زیرا هرچه هست یا باید مجبور باشد یا مختار و خدا نمی توانی هیچیک از این دو باشد خدا اگر وجودی کامل ست که نیازی به آفریدن جهان ندارد و اگر ناقص ست که دیگر خدا نیست اگر خدا نیک بود و نیروی خدایی داشت احتمالا نمی توانست جهانی بیافریند که تا این حد ناقص و پر از رنج و مرگ هم در آن حتمی باشد۰
ویل دورانت تاریخ تمدن، مشرق زمین ص ۶۱۲
mashang / 25 July 2023