خبرگزاری رویترز به نقل از دو منبع آگاه نوشت که یکی از رایج‌ترین شیرین‌کننده‌های مصنوعی جهان قرار است ماه آینده توسط یک نهاد وابسته به سازمان بهداشت جهانی به عنوان ماده سرطان‌زا اعلام شود.
از نوشابه‌های رژیمی کوکاکولا گرفته تا آدامس‌های اکسترا با قند صفر و برخی دیگر از نوشیدنی‌های پرمصرف برای ایجاد طعم شیرین از آسپارتام استفاده می‌کنند. در ماه ژوئیه برای اولین بار آژانس بین المللی تحقیقات سرطان (IARC) که بازوی تحقیقات سرطان سازمان جهانی بهداشت است گفت که این ماده «احتمالاً سرطان‌زا» است.
گزارش آژانس بین المللی تحقیقات سرطان که در اوایل ماه جاری میلادی پس از نشست کارشناسانش نهایی شد، نتیجه گزارش ابتدایی قبلی را تایید کرد.
در این گزارش به این مورد که مصرف چه مقدار از یک محصول دارای آسپارتام می‌تواند خطرآفرین باشد اشاره‌ای نشده است.
با این حال، گزارش‌های مشابه آژانس بین المللی تحقیقات سرطان در گذشته برای مواد مختلف، نگرانی‌هایی را در میان مصرف‌کنندگان ایجاد کرده، منجر به شکایت‌های قضایی شده و تولیدکنندگان را تحت فشار قرار داده تا دستور العمل‌های تولید محصولاتشان را تغییر دهند و با مواد دیگری جایگزین کنند. همین جنجال‌ها سبب برانگیخته‌شدن این انتقاد شده که توصیه‌های آژانس بین المللی تحقیقات سرطان برای عموم مردم گیج‌کننده است و آنها را دچار تشویش می‌کند.
نتیجه نهایی گزارش آژانس بین المللی تحقیقات سرطان قرار است در روز ۱۴ جولای در دسترس عموم قرار بگیرد.
در چهار دهه گذشته آسپارتام به عنوان یک شیرین‌کننده ایمن و سالم مواد غذایی به صورت گسترده در محصولات مختلف به کار رفته است. پیش از این هم برخی تحقیقات نشان داده بود که مصرف دوز بالای آسپارتام می‌تواند خطرآفرین باشد.
همزمان با این تحقیقات، کمیته مشترک سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل و سازمان جهانی بهداشت هم قرار است یافته‌های خود را در مورد آسپارتام در روز ۱۴ جولای منتشر کند. یعنی درست همان روزی که سازمان بین‌المللی تحقیقات سرطان گزارش خود را منتشر می‌کند.
این کمیته مشترک در سال‌های گذشته هم بر روی دوز مجاز مصرف آسپارتام تحقیقاتی انجام داده بود. برای مثال، یک فرد بالغ با وزن ۶۰ کیلوگرم باید هر روز بین ۱۲ تا ۳۶ قوطی نوشابه رژیمی – بسته به میزان آسپارتام موجود در نوشیدنی – بنوشد تا در معرض خطر قرار گیرد.
سخنگوی آژانس بین المللی تحقیقات سرطان گفت که یافته‌های کمیته‌های تخصصی‌اش تا ماه جولای محرمانه بودند، اما افزود که آنها تحقیقات جامعی هستند و نتیجه‌گیری آژانس بین المللی تحقیقات سرطان نشان دهنده «اولین گام اساسی برای درک سرطان‌زایی» یک افزودنی یا ماده خوراکی است.
در مورد دوز خطر ساز و میزان مصرفی که می‌تواند منتهی به بروز بیماری شود، کمیته مواد افزودنی «ارزیابی خطر را انجام می‌دهد و احتمال بروز یک نوع آسیب (مثلاً سرطان) را تحت شرایط و سطوح خاصی از قرار گرفتن در معرض یک ماده را مشخص می‌کند.»
با این حال، نهادهای نظارتی و صنایع غذایی در آمریکا و ژاپن هم‌اکنون نگرانی‌شان را اعلام کرده‌اند. آنها در نامه‌ای که رویترز نسخه‌ای از آن را مشاهده کرده از این دو نهاد و کمیته تحقیقاتی که در مورد آسپارتام قرار است در یک روز گزارش بدهند، خواسته‌اند که نتایج این گزارش‌ها به صورتی منتشر شود که برای عموم مردم گیج‌کننده و وحشت آفرین نباشد.
نوزومی تومیتا، یکی از مقامات وزارت بهداشت ژاپن در نامه‌ای به تاریخ ۲۷ مارس به معاون سازمان جهانی بهداشت نوشت: «ما از هر دو سازمان می‌خواهیم تلاش‌های خود را در بررسی آسپارتام هماهنگ کنند تا از هرگونه سردرگمی یا نگرانی در بین مردم جلوگیری شود.»
این نامه همچنین خواستار انتشار نتایج هر دو نهاد در همان روز شده است، همانطور که اکنون در حال وقوع است.
صداهای مخالف از غول‌های صنعت غذا هم‌اکنون شنیده می‌شود. فرانسیس هانت وود، دبیرکل انجمن بین‌المللی شیرین‌کننده‌ها (ISA)، گفت: «آژانس بین المللی تحقیقات سرطان یک نهاد بررسی ایمنی مواد غذایی نیست و بررسی آنها درباره آسپارتام از نظر علمی جامع نیست و به شدت بر اساس تحقیقاتی کاملاً بی‌اعتبار است.»
این نهاد که اعضای آن شامل مارس ریگلی، نماینده کوکاکولا و کارگیل است، گفت که «نگرانی جدی ما در مورد گزارش آژانس بین المللی تحقیقات سرطان این است که ممکن است مصرف کنندگان را گمراه کند».
کیت لوتمن، مدیر اجرایی شورای بین‌المللی تولیدکنندگان نوشیدنی هم گفت که مقام‌های بهداشت عمومی باید عمیقاً نگران این گزارش‌های افشا شده و کلی باشند، و همچنین هشدار داد که «می‌تواند مصرف‌کنندگان را بی‌دلیل نگران کند و آنها را به سمت مصرف قند بیشتر به جای انتخاب گزینه‌های بی‌خطر و کم شکر رهنمون کند.»
آسپارتام سال‌ها به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته است. سال گذشته، یک مطالعه مشاهده‌ای در فرانسه بین ۱۰۰ هزار بزرگسال نشان داد افرادی که مقادیر بیشتری از شیرین‌کننده‌های مصنوعی از جمله آسپارتام مصرف می‌کنند، کمی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان هستند.
این مطالعه به دنبال مطالعه‌ای از موسسه Ramazzini در ایتالیا در اوایل دهه ۲۰۰۰ بود که گزارش داد برخی سرطان‌ها در موش‌ها با آسپارتام مرتبط است.
با این حال، مطالعه اول نتوانست ثابت کند که آسپارتام باعث افزایش خطر سرطان می‌شود، و سوالاتی در مورد روش مطالعه دوم، از جمله توسط سازمان ایمنی غذای اروپا (EFSA)که آن را ارزیابی کرد، مطرح شده است.
ماه گذشته هم سازمان جهانی بهداشت دستورالعمل‌هایی را منتشر کرد که به مصرف کنندگان توصیه می‌کرد از شیرین کننده‌های غیر قندی برای کنترل وزن استفاده نکنند. این دستورالعمل‌ها باعث خشم صنایع غذایی شد، که استدلال می‌کند که محصولاتشان می‌تواند برای مصرف کنندگانی که می‌خواهند میزان شکر را در رژیم غذایی خود کاهش دهند مفید باشد.