به سلامتی ساقی‌ای که کارش حرف نداره نه اون که پیک مرگه و جام زهر می‌ده دستت …
مصرف مشروبات الکلی غیراستاندارد در ایران، باز هم منجر به مرگ و مسمومیت گسترده تعداد زیادی از شهروندان، این بار در استان البرز شد.
بنا بر اعلام رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان البرز، ۱۷۱ نفر در عرض چند روز در این استان مسموم شدند و دست‌کم ۱۵ نفر جان باختند.
روز چهارشنبه ۳۱ خرداد، حسین فاضلی هریکندی، رئیس کل دادگستری استان البرز، در رابطه با این مسمومیت‌های گسترده الکلی اعلام کرد پس از صدور دستور شناسایی و بازداشت عوامل توزیع مشروبات الکلی به نیروی انتظامی، سه نفر از خرده‌فروشان مرتبط که نقش توزیع مشروبات الکلی دست‌ساز را داشتند، شناسایی و بازداشت شدند.
فاضلی هریکندی اعلام کرد که متهمان گفته‌اند الکل‌های مذکور را به اسم اتانول از دو فروشنده تجهیزات پزشکی تهیه کرده و پس از ترکیب، به فروش رسانده‌اند:
در این خصوص با توجه به «اعترافات بازداشت‌شدگان»، بلافاصله دو فروشنده و همچنین فردی که نقش واسطه را داشته شناسایی و بازداشت شدند که تحقیقات تکمیلی به کارخانه‌ای در شهرک صنعتی اشتهارد منتهی شد که در زمینه تولید محصولات آرایشی و بهداشتی فعالیت دارد.
رئیس کل دادگستری استان البرز با اشاره به اینکه صاحب این کارخانه با ادعای تهیه محصولات آرایشی اقدام به اخذ الکل سهمیه‌ای می‌کرده، گفت:
این شخص با سوء‌استفاده از خلأهای قانونی و نبود نظارت کافی، مبادرت به فروش غیرقانونی و خارج از شبکه الکل‌های واگذار شده می‌کرده است. تاکنون ۱۵ نفر فوت کرده و ۱۸۰ نفر دچار مسمومیت شده و در بیمارستان‌های مختلف کرج بستری شدند و اگرچه اکثر آنها ترخیص شدند، لیکن تعدادی هم بستری بوده، برخی از این افراد دچار نابینایی شده و تعدادی هم به جهت آسیب به کلیه، تحت دیالیز قرار دارند.
به گفته فاضلی هریکندی، یکی از متهمان اصلی تولید و ساخت مشروبات الکلی مسموم در کرج، روز گذشته در یکی از استان‌های جنوب غربی کشور شناسایی و بازداشت شد.
این سانحه بخشی از سریال مرگ‌های ناشی از مصرف مشروبات الکلی تقلبی است که عامل اصلی آن را می‌توان به این ترتیب معرفی کرد: ممنوعیت عرضه مشروبات الکلی استاندارد در ایران
پس از این رویداد، عباس مسجدی آرانی، رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور، از افزایش ٣٠ درصدی مرگ در پی مصرف الکل در سال ١۴٠١ خبر داد و گفت در سال ١۴٠١، ۶۴۴ نفر در پی مصرف الکل جان خود را از دست دادند.
سال ۱۴۰۰ هم معاون وزیر کشور ایران اعلام کرده بود نرخ شیوع الکل در کشور بین ۹ تا ۱۰ درصد است و این شامل افراد بالای ۱۵ تا ۶۴ سال می‌شود.
طبق این محاسبه، مصرف‌کنندگان الکل در ایران پنج میلیون نفرند. آماری که به دلیل پنهان‌کاری‌های فرهنگی و مذهبی احتمالا چند برابر است.
در ایران اما یک آمار دیگر هم در این زمینه منتشر شده که بر اساس یک نظرسنجی غیررسمی است.
سال گذشته روزنامه فرهیختگان با استناد به این نظرسنجی غیررسمی نوشت:
۴۷,۷ درصد یک جامعه آماری دو هزار نفره گفته‌اند به تناوب نوشیدنی‌های الکلی می‌نوشند. از میان آنها ۲۴,۳ درصد «گاهی» مشروبات الکلی مصرف می‌کنند. ۷,۹ درصد «ماهانه»، ۸,۸ درصد «هفتگی» و ۴,۶ درصد به‌صورت «روزانه» مصرف الکل دارند. حدود ۵۱ درصد از همین جامعه آماری مشروبات الکلی را به شکل دست‌ساز خریداری می‌کنند. ۲۸ درصد خودشان مشروبات الکلی را به شکل خانگی تولید کرده و در نهایت ۲۰ درصد نیز مشروبات کارخانه‌ای و قاچاق خریداری می‌کنند.
بنا بر گزارش سازمان بهداشت جهانی، سوءمصرف مشروبات الکلی در دنیا، در هر دقیقه جان شش نفر را می‌گیرد.
اگرچه ایران در گزارش این سازمان در رده‌های پایین مصرف مشروبات الکلی در جهان قرار دارد اما بر اساس یکی دیگر از شاخص‌های میزان مصرف الکل، یعنی رتبه‌بندی کشورها بر اساس مصرف سنگین الکل، ایران در رتبه نوزدهم جهان قرار دارد.
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، هر مصرف‌کننده در ایران سالانه ۲۵ لیتر الکل مصرف می‌کند که این رقم دو برابر میزان مصرف یک شهروند آمریکایی و حتی بیشتر از متوسط مصرف یک شهروند اهل روسیه است.
کاهش سن مصرف و آمار بالای مسموم‌شدگان با الکل تقلبی
روزنامه هم‌میهن در گزارش تازه‌ای خبر داده که سن مصرف مشروبات الکلی به ۱۰ تا ۱۲ سال رسیده است و مصرف‌کنندگان در میان همه طبقات اجتماعی و شامل تحصیل‌کرده و کمتر تحصیل‌کرده هستند.
بر اساس این گزارش، میزان مسمومیت‌ها در هر دو جنس بالا رفته اما همچنان در مردان بالاتر است.
در سال‌های اخیر هم بیشترین مصرف در گروه سنی ۱۵-۱۶ سال تا ۵۰ سال دیده می‌شود.
میزان مرگ‌ومیر ناشی از مصرف الکل، ۲۵ درصد است. یعنی از هر چهار نفر یک‌نفر جانش را از دست می‌دهد. بر اساس آمار موجود هم میزان مرگ‌ومیر در ایران ۱۵ تا ۱۶ درصد است.
با توجه به این آمارها و با در نظر گرفتن اینکه مصرف مشروبات الکلی در ایران غیرقانونی است، مصرف الکل در این جغرافیا یک بعد فاجعه‌آمیز دارد: مرگ بر اثر مسمومیت با الکل و نوشیدنی‌های الکلی تقلبی.
در ایران نه تنها خرید و فروش مشروبات الکلی جرم محسوب می‌شود و قانونگذار برای آن مجازات تعیین کرده است، بلکه نوشیدن الکل هم جرم است.
قانون مجازات اسلامی نوشیدن مشروبات الکلی در ایران را ممنوع و «حرام» اعلام کرده و برای آن ۸۰ ضربه شلاق در نظر گرفته است. بر اساس این قانون، پس از دو بار تعزیر به دلیل «شرب خمر» یا همان مصرف مشروب الکلی، قاضی می‌تواند حتی حکم اعدام متهم را صادر کند.
کسانی که مشروب می‌نوشند و دچار آسیب می‌شوند، می‌توانند از فروشنده مشروبات الکلی شکایت کنند. این شکایت مورد بررسی قرار خواهد گرفت و فروشنده مجازات خواهد شد اما چون نوشیدن مشروبات الکلی هم جرم است، شخصی که مرتکب نوشیدن الکل شده نیز محاکمه و مجازات می‌شود. به همین دلیل است که اغلب افراد شکایتی نمی‌کنند.
محمدرضا قدیرزاده، رئيس گروه مطالعات اعتياد و پزشکی قانونی، در سال ۹۸ درباره وضعیت مرگ‌ومیر و مسمومیت‌های ناشی از مصرف مشروبات الکلی گفته بود سالانه بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ فوت ناشی از مسمومیت مشروبات الکلی گزارش می‌شود. این رقم اما با رویدادهای هولناک همان سال زیر سوال رفت: در ۲۱ استان اخبار مرگ‌ومیر ناشی از مسمومیت‌های مصرف مشروبات الکلی منتشر شد و استان‌های هرمزگان، البرز، تهران، خراسان شمالی و فارس رکورد شکستند.
تنها در شهریور ماه سال ۹۸، دست‌کم ۱۰۰ نفر مسموم شدند که پنج نفرشان جان باختند.
از اول شهریور ماه تا ۱۵ مهر ماه همان سال، ۹۶ نفر در اثر مصرف مشروبات الکلی در سراسر کشور جانشان را از دست دادند که ۷۶ نفرشان بر اثر مصرف متانول و پنج نفر هم با مصرف اتانول یا الکل فوت کردند.
معضل الکل تقلبی و رفتار حکومت
واکنش جمهوری اسلامی به این روند، بگیر و ببند و وعده بی‌سرانجام اجرای برنامههای درمان و کاهش مصرف بوده است.
از جمله در مرداد ماه سال ۹۱، کارشناس دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، از پنج برنامه این وزارت‌خانه برای پیشگیری، درمان و کاهش آسیب سوءمصرف الکل در همان سال خبر داد.
گویا این برنامه‌ها از سال ۸۸ به طور جدی در دستور کار بودند و در همان سال هم پروتکل درمان مسمومیت با متانول (الکل چوب) تدوین شد.
از سال ۸۹ هم یک بررسی تحت عنوان «تخمین سایز سوءمصرف‌کنندگان الکل و مواد در کشور» آغاز شد. بر اساس نتایج آن آمارها بیش از انتظار بود:
در حالی که در کشورهای اروپایی طی ۱۰ سال اخیر اجرای برنامههای جامع کنترل مصرف مشروبات الکلی باعث شد مصرف مشروبات الکلی پرخطر با بالای ۴۰درصد اتانول مثل ویسکی و ودکا مهار شود و افراد به سمت مصرف مشروبات الکلی کم‌خطرتر مثل آبجو بروند اما در ایران بیشترین مصرف مشروبات الکلی، عرق بالای ۴۰ درصد است.
این نوع نوشیدنی الکلی، عوارض بسیار زیادی دارد و نشانه‌های آن در رانندگی‌ها و تصادفات پرخطر دیده می‌شود.
تاثیر افزایش نرخ ارز و توزیع مشروبات الکلی دست‌ساز و تقلبی
بر اساس مشاهدات، روایت‌ها و پولی که تهیه‌کنندگان مشروب در ایران از جیب گذاشته‌اند، با توجه به افزایش قیمت دلار، خرید مشروبات الکلی خارجی برای خیلی‌ها امکان‌پذیر نیست. در حال حاضر قیمت‌ها پنج تا هشت برابر شده‌اند و به همین دلیل افراد با افزودنی‌های مختلف، اقدام به ساخت مشروبات الکلی داخلی با خارجی با برچسب محصولات اصلی می‌کنند. یعنی الکل را با آب مخلوط می‌کنند و در شیشه‌های پلمب‌شده به مردم می‌فروشند.
تولیدکنندگان مشروبات غیرقانونی و غیراستاندارد، در منازل یا در کارگاه‌های زیرزمینی این نوشیدنی‌ها را تولید می‌کنند.
این تولیدکنندگان به دلیل نداشتن تجهیزات سنجش غلظت الکل نمی‌توانند الکل با درصد پایین تولید کنند.
طبق برخی از گزارش‌ها، تولیدکنندگان برای بالا بردن اثر الکل به آن دیازپام و ترامادول هم اضافه می‌کنند.
حسین حسن‌نیا مقدم، رئیس انجمن سم‌شناسی پزشکی آسیا و اقیانوسیه و یکی از پزشکان بخش مسمومیت‌های بیمارستان لقمان و شهدا به روزنامه هم‌میهن گفته است:
قبلا درصد زیادی از کشفیات نیروی انتظامی مشروبات الکلی خارجی بود اما حالا به مشروبات دست‌ساز داخلی تغییر کرده که خطرناک‌تر است چرا که استانداردی ندارند؛ هر چند در میان مشروبات الکلی خارجی هم تقلب وجود دارد.
با این همه به گفته حسن‌نیا، افراد باید بدانند عرق‌های دست‌ساز چه به صورت ظرف‌های به ظاهر استاندارد و چه به شکل دیگر، خطرسازند و ریسک مصرف را بالا می‌برند:
اگر در پروسه تولید مشروبات دست‌سازی که در کارگاه‌های زیرزمینی تولید می‌شوند یکسری ملاحظات رعایت نشود، الکل چوب یا همان متانول تولید می‌شود.
به گفته رئیس انجمن سم‌شناسی پزشکی آسیا و اقیانوسیه، این اتفاق الزاما به صورت عمدی و برای بالا بردن گیرایی صورت نمی‌گیرد و کسی که سازنده است، در بیشتر مواقع خودش هم نمی‌داند که این اتفاق افتاده است:
گاهی افراد الکل‌های صنعتی را رنگ‌زدایی می‌کنند و به عنوان الکل خوراکی می‌فروشند که بعضا به‌جای اتانول در آنها متانول است و منجر به مسمومیت می‌شود. بیشترین گزارش‌ها درباره این نوع مسمومیت‌ها در دوران کرونا داده می‌شد.
بر اساس اعلام این پزشک، وقتی گفته می‌شود الکل دست‌ساز، منظور این است که کسی میوه را تخمیر کند و در فرآیند تخمیر الکل تولید شود. گاهی در این پروسه، فرآورده‌های سلولزی تولید می‌شود که منجر به مسمومیت می‌شود:
در حال حاضر برای تولیدکننده نمی‌صرفد میوه گران بخرد و الکل دست‌ساز تولید کند. به همین دلیل هم از الکل‌های صنعتی استفاده می‌کند. اسانس را به الکل اضافه می‌کند و به اسم عرق خانگی می‌فروشد. این کار را می‌کند تا برایش ارزان تمام شود. در حالی‌که شدت خطر مسمومیت‌زایی وقتی از یک الکل تغلیظ شده استفاده می‌شود، بالا می‌رود و احتمال مرگ را بالا می‌برد. کسی که الکل مصرف می‌کند نمی‌داند چنین اتفاقی افتاده است. افراد نباید به الکل‌های ارزان اعتماد کنند.
اما با وجود تقلبی بودن این نوع مشروبات، قیمت هم چندان ارزان نیست. مشروبات تقلبی با مارک‌های اصلی برچسب می‌خورند و چند برابر ارزش آنها در بازارهای جهانی، در ایران به فروش می‌رسند.