جمهوری اسلامی گمان می‌کند که یک بار دیگر به خیر گذشت. سال ۱۴۰۱ هم سپری شد و سال ۱۴۰۲ را هم پر قدرت ادامه می‌دهد. اما مشکلات نظام یکی دو تا نیستند. بحران تعیین قیمت بنزین، یکی از آنهاست. مشکلی است همبسته با مسئله قیمت دلار.
امسال (۱۴۰۲) دستگاه حکمرانی ایران، با یک چالش جدی در تعیین قیمت بنزین مواجه خواهد شد. اگر بنزین را گران کند با سرنوشت خودش و تاب‌آوری جامعه بازی کرده است و اگر قیمت بنزین را ثابت نگه دارد، یعنی بیشتر در وضعیت ورشکستگی فرو خواهد رفت.
بنزین همچون نان ارزش نمادین یافته است. اگر آن را گران کنند، می‌ترسند که مردم به پا خیزند. شایع می‌کنند که قرار است گران شود، و بعد تکذیب می‌کنند. آیا می‌خواهند واکنش مردم را بسنجند؟
در سال ۱۳۹۳ که دلار ۳۱۴۰ تومان بوده، بنزین لیتری هزار تومان عرضه می‌شده؛ این یعنی ۹ سال پیش، بنزین لیتری ۳۱,۵ سنت بوده است.
در سال ۱۳۹۸ قیمت بنزین به لیتری سه هزار تومان افزایش پیدا کرده که با توجه به قیمت دلار دوازده هزار تومانی یعنی هر لیتر بنزین ۲۵ سنت.
اما حالا چطور؟ امروز قیمت بنزین سه هزار تومان است و قیمت دلار نزدیک به پنجاه هزار تومان؛ یعنی هر لیتر بنزین از یک بطری یک و نیم لیتری آب معدنی (۶ هزار تومان) ارزان‌تر است؛ چیزی حدود ۶ سنت.
این اعداد چه چیزی را به ما نشان می‌دهد؟ نشان می‌دهد که قیمت دلاری بنزین در ایران حدود یک پنجم قیمت بنزین در یک دهه گذشته است. تجربه به جمهوری اسلامی نشان داده که تاب‌آوری جامعه مقابل افزایش قیمت بنزین بسیار پایین است. در شرایطی که سال گذشته دستگاه حکمرانی با گسترده‌ترین اعتراضات تاریخ چهل ساله خودش مواجه شد، افزایش قیمت بنزین می‌تواند مانند یک کبریت در انبار نفت عمل کند. احتمالا بهترین رفتار برای این آتش زیر خاکستر (جامعه) کنترل اوضاع به نفع آرامش است. جامعه ایران در بازه‌های زمانی گوناگون نشان داده که تحمل افزایش قیمت بنزین را ندارد و این به نوعی خط قرمز برای مردم تبدیل شده است.
تازه این در شرایطی‌ست که از عوارض جانبی بنزین ارزان قیمت چشم بپوشیم. مهم‌ترینِ آن هم قاچاق بنزین ارزان به کشورهای همسایه است.
اما در سوی مقابل اگر بنزین گران نشود چه؟
حاکمیتی که با تنگناهای بی‌شمار اقتصادی روبه‌روست و دخلش به خرجش نمی‌خورد چه خواهد کرد؟ در واقع ثابت ماندن قیمت بنزین، یعنی حاکمیت از جیبش خرج کند و یارانه بدهد و نتواند هزینه‌های روزمره‌اش را در بیاورد.
یک چالش طاقت‌فرسا و دو سر باخت برای جمهوری اسلامی که با سرکوب یا فشار توانسته سال ۱۴۰۱ را هم پشت سر بگذارد.
پی‌نوشت:
در ارقام بالا قیمت بنزین آزاد محاسبه شده و به قیمت بنزین دولتی، یارانه بیشتری تعلق می‌گیرید. دلار هم با رقم دلار آزاد محاسبه شده است.
بنزین سهمیه‌ای سال ۱۳۹۳: ۷۰۰ تومان بنزین سهمیه‌ای سال ۱۳۹۸: ۱۵۰۰ تومان