زندان‌های ایران به ویژه زندان‌های شهرهایی از جمله زاهدان در استان سیستان و بلوچستان همواره از بدنام‌ترین زندان‌ها برای زندانیان بوده‌اند و هر از گاهی خبرها و گزارش‌هایی دلخراش و تکان‌دهنده‌ای از فشارها و اذیت و آزار و رفتارهای غیرانسانی مسئولان با زندانیان در این زندان و وضعیت تحمیل شده خوفناک و طاقت‌فرسا بر آن‌ها منتشر می‌شود.
در گزارش تازه‌ای که از سوی «کمپین فعالین بلوچ» منتشر شده است، مسئولان زندان مرکزی زاهدان با خارج کردن زندانیان از بند، آن‌ها را ساعت‌ها زیر آفتاب نگهداری می‌کنند و غذای آن‌ها را نیز با ساعت‌ها تأخیر می‌دهند.
به نوشته «کمپین فعالین بلوچ»، زندانیان بندهای یک تا هشت زندان مرکزی زاهدان از ساعت ۸ صبح از بندها خارج و تا ساعت ۱۲ ظهر زیر آفتاب نگهداری می‌شوند.
در همین خصوص نیز یک منبع آگاه به «کمپین فعالین بلوچ» گفته است که در بندهای یک تا هشت این زندان بیش از حد ظرفیت زندانی نگهداری می‌شود و در برخی از بندها آمار زندانیان «نزدیک به هفتصد زندانی» است.
پیش‌تر نیز زندانیان محبوس در زندان مرکزی زاهدان نسبت به تداوم فشارها و شرایط وخیم زندان و همچنین اذیت و آزار از سوی مسئولان زندان و نهادهای امنیتی اعترض کرده و طلب استمداد کرده بودند.
در همین ارتباط، آذرماه سال گذشته نامه‌ای زیر عنوان «پیام فوری و مشترک، از طرف زندانیان عقیدتی و سیاسی بلوچ در زندان مرکزی زاهدان»، منتشر شد. زندانیان عقیدتی سیاسی بلوچ در زندان زاهدان در این نامه که از سوی خبرگزاری «حال‌وش» منتشر شد، با اشاره به بیت مشهوری از گلستان سعدی − «بنی آدم اعضای یکدیگرند، که در آفرینش ز یک گوهرند» − نوشته بودند:
والله قسم در زندان مرکزی زاهدان، خواهران و برادران شما در اسارت تحت بدترین و فجیع‌ترین شکنجه‌ها قرار دارند، خطاب ما به علماء، ریش سفیدان، و جوانان غیور بلوچ است، در اینجا، ایمان ما در خطر است، حیای ما در خطر است، جان ما در خطر است.
در بخش دیگری از نامه زندانیان سیاسی-عقیدتی چنین آمده بود:
خواهش می‌کنیم به داد ما برسید، و فریاد مظلومانه ما را برسانید، چرا از ما غافل هستید، واقعا حیف است، که شمشیرها دست بزدلان افتاده‌اند، قلم‌ها دست منافقان، بیت‌المال دست دزدان. ما شکایت خودمان را پیش الله عرض می‌کنیم.
در گزارش جدید «کمپین فعالین بلوچ» از سرکوب زندانیان در زندان مرکزی زاهدان نیز آمده است، رسیدگی پزشکی به زندانیان در «وضعیت بدی» قرار دارد و پزشکان درمانگاه نسبت به جان و سلامت آن‌ها «ارزشی قائل نیستند»، چنانچه در روزهای اخیر یک زندانی بلوچ اهل ایرانشهر با هویت «حمزه» به دلیل عفونت معده در زندان مرکزی زاهدان جان خود را از دست داده و در گزارش زندان ذکر شده که این زندانی به دلیل عدم رسیدن مواد جان خود را از دست داده است.
زاهدان که از آغاز خیزش سراسری یکی از کانون‌های اعتراضات گسترده مردمی بوده، به شدت از سوی دستگاه قضایی و نیروهای نظامی هدف سرکوب خشونت‌آمیز قرار گرفته است.
همچنین در سال‌های اخیر نهادهای حقوق بشری مدام از نقض حقوق زندانیان بلوچ گزارش داده‌اند، از جمله در مورد کمبود فضای کافی، کیفیت بد غذا، محرومیت اکثر زندانیان از خدمات پزشکی و درمانی، نبود وسایل گرمایشی و سرمایشی، محرومیت از جای خواب مناسب، عدم تناسب ظرفیت زندان با تعداد زندانیان، نبود تهویه هوای مناسب و همچنین محروم ماندن از مرخصی و برخورد سلیقه‌ای و تبعیض‌آمیز مسئولان زندان با زندانیان در زندان مرکزی زاهدان.
به علاوه، منابع حقوق بشری از استان سیستان و بلوچستان در گذشته اعلام کرده بودند که در زندان زاهدان اعزام بیماران خاص و اورژانسی به بیرون از زندان بسیار محدود انجام می‌شود و از این میان زندانیان عقیدتی و سیاسی با ممانعت مسئولان زندان، به بیمارستان‌های بیرون از زندان اعزام نمی‌شوند.
این منبع آگاه همچنین با اشاره به این‌که مسئولان زندان ساعت ۲۱ شب سرویس‌های بهداشتی را قفل می‌کنند، گفته است:
زندانیان به صورت دو نفره اجازه ورود به سرویس بهداشتی را دارند و صبح نیز از ساعت ۷ تا ۸ اجازه استفاده از سرویس‌ها را دارند و بعد از آن در صورت مشاهده زندانی به قرنطینه منتقل می شود.
بر بنیاد این گزارش، «مسئولان این زندان با همکاری، رئیس زندان و رئیس حفاظت در حال انتقال مواد مخدر به داخل زندان و توزیع و فروش آن در بین زندانیان هستند که بیشتر این موادها شامل قرص‌های روان گردان است.»
به نوشته «کمپین فعالین بلوچ»، بند ۹ زندان مرکزی زاهدان که مربوط به زندانیان سیاسی-امنیتی است، زندانیان اجازه هوا خوری ندارند و این زندانیان را در زیرزمین مورد شکنجه قرار می‌دهند و برای انتقال آن‌ها به دادگاه نیز «یک تونل حفاری شده» که آن‌ها را با چشم‌بند و پا بند منتقل می‌کنند.
پیش‌تر خبرگزاری «حال‌وش» در گزارش سالانه خود اعلام کرده بود که در سال ۱۴۰۱، ۴۱ درصد (۷۷ زندانی) از تمام اعدامیان بلوچ در زندان مرکزی زاهدان صورت گرفته است.