روزنامه «اطلاعات روز» افغانستان در گزارشی از تعدادی از معلولان در هرات گزارش داده که واگذاری قدرت به طالبان و حکومت این گروه تروریستی بر افغانستان معلولان را که پیشتر نیز جزو گروه‌های به‌حاشیه‌رانده بودند، با چالش‌های جدی اقتصادی و فشارهای روحی و روانی زیاد روبه‌رو کرده است. معلولان گفته‌اند که غالب آن‌ها در حال حاضر از روی ناچاری به تکدی‌گری روی آورده‌اند.
اطلاعات روز به نقل از میرویس کریمی، معلولی که خود در یکی از نهادهای مددرسانی مشغول به‌کار است نوشته افراد دارای معلولیت با بیکاری روبه‌رو هستند و برای معلولانی که به‌رغم دشواری‌های فراوانی برای تحصیل، بالابردن ظرفیت و توانایی‌های فردی‌شان تلاش کرده‌اند، هیچ فرصت کاری فراهم نشده است:
چه در حکومت جمهوریت و چه در امارت کار برای افراد دارایی معلولیت بی‌نهایت کم بود؛ با وجود این‌که قانون حق سه درصد کار را برای ما داده بود. متأسفانه در ادارات دولتی و غیردولتی به معلولین به چشم تحقیر دیده شده و هیچ‌گاهی اجازه‌ی رشد و پیشرفت به آنان داده نشده است.
رقیه حیدری، از دیگر افراد دارایی معلولیت نیز تأکید کرده که با تحولات سیاسی زندگی برکام معلولان تلخ شده و مشکلات‌شان نسبت به دوره‌ی جمهوریت چند برابر شده است. به گفته او هم معلولان در هرات با بیکاری، مشکلات معیشتی و کم‌رنگ‌شدن برنامه‌های حمایتی از معلولان مواجه اند.
او به اطلاعات روز گفته تمام برنامه‌هایی که او برای رفتن به دانشگاه و ادامه تحصیل داشته با قدرت‌گرفتن دوباره اسلامگرایان افراطی طالبان که در مدارس و دانشگاه‌ها را به‌روی دختران بسته‌اند، تقریباً ناممکن شده است.
هرچند در گذشته هم معلولان مشکلات داشتند؛ اما بدبختانه از وقتی که تحولات در افغانستان آمده، معلولان با مشکلات بیشتری مواجه شده‌اند. قبلا برنامه‌های حمایتی بیشتری در بخش‌های تحصیلات، کار و صحت بود اما فعلا خیلی کم‌رنگ شده است. با وجودی که در بخش خیاطی و خامک‌دوزی مهارت دارم، در چندین جای پیشنهاد کار دادم اما جواب رد شنیدم.
نابودی معیشت و قطع کمک‌های دولت و نهادهای خیریه
برخی از فعالان حقوق معلولان هم نسبت به تشدید مشکلات معیشتی و فقر در میان افراد دارای معلولیت اظهار نگرانی کرده‌اند. احمدطاهر فروتن، استاد مکتب مسلکی روشندلان هرات که خود او نیز نابیناست به اطلاعات روز گفته اکثریت قاطع معلولان چون از خانواده‌های بی‌بضاعت اند، روی کار آمدن طالبان اثرات منفی بیشتری روی زندگی‌شان گذاشته است.
تحولات اخیر نه تنها معلولان بلکه بیشتر افراد جامعه را متأثر کرد. افراد دارای معلولیت و نابینایان که ما با آنان سروکار داریم، از فامیل‌های بی‌بضاعت اند. این تحولات هم باعث شد یک تعداد از فامیل‌ها کارهای‌شان را از دست بدهند و یک تعداد مهاجر شدند.
او گفته معلولان زیادی «به‌علت اوضاع بد اقتصادی و پیدا نکردن زمینه کار دست از تحصیل کشیده، خانه‌نشین شده و در وضعیت روحی و روانی بدی قرار دارند.»
طبق اظهارات این فعال معلولان، بسیاری از آن‌ها در برنامه‌های کمک‌رسانی هم نادیده گرفته شده اند و او روزانه ده‌ها شکایت را در این‌باره دریافت می‌کند:
در سال‌های اخیر با دادخواهی‌هایی که داشتند، دولت گذشته تقریبا حاضر شده بود حق سه درصدی کار افراد دارایی معلولیت را رعایت کند؛ اما با تسلط طالبان فضای کاری برای این قشر به مراتب تنگ‌تر شده است.
در این میان برخی از نهادهای امدادرسان از جمله بنیاد خیریه «پیر هرات» که در دسته بزرگ‌ترین مراکز امدادرسان و توان‌بخشی افراد دارایی معلولیت در این ولایت قرار می‌گیرد اعلام کرده اند که تسلط طالبان باعث شده تا این نهادها حامیان مالی خود را از دست بدهند و با مشکلات جدی اقتصادی روبه‌رو شوند:
در هرات ۲۲ نهاد در قسمت توان‌بخشی به معلولان کار می‌کردند که متأسفانه حالا دو یا سه نهاد آن هم با شرایط سخت مالی ادامه فعالیت می‌دهند. این نهادها وابسته به حمایت‌های مردم اند که ما با تحولات اخیر، خیلی از خییرین را از دست دادیم. آنان کشور را ترک کرده‌اند و برای فعلا نمی‌توانند حمایت مالی از این نهاد داشته باشند.
نهادهای خیریه می‌گویند از تأمین غذا و کمک‌های توان‌بخشی برای معلولان عاجزند
عبدالرحیم رادمنش، مسئول بخش مددکاران «بنیاد پیر هرات» که برای معلولان بدسرپرست سرپناه محسوب شده و تاکنون نقش زیادی در پیشبرد برنامه‌های آموزشی و حمایت روانی از معلولان این منطقه ایفا کرده، گفته این مسئله حتی روی برنامه‌های توان‌بخشی و حمایتی نیز تأثیر گذاشته است.
به گفته او شرایط اقتصادی بدی که حکومت طالبان به این نهاد تحمیل کرده، آن‌ها را به وضع محدودیت در پذیرش معلولان جدید و همچنین تغییر در رژیم غذایی مددخواهان ناچار کرده است. به‌علاوه در نتیجه این وضعیت بالغ بر ۵۰ درصد کارمندان خدماتی و آموزگاران نیز به اجبار از کار بیکار شده‌اند. عبدالرحیم رادمنش گفته:
ظرفیت پذیرش معلولان جدید را نداریم و در عین حال متأسفانه با همین تعدادی که فعلا این‌جا هستند، مانده‌ایم که چه‌کار کنیم. حدود ۱۲ نفر کاملا مجهول‌الهویه هستند، ۲۰ نفر شان اشخاص بد سرپرست دارند و ۲۰ نفر دیگر هم با معلولیت شدید دست‌وپنجه نرم می‌کنند که تمام نیازمندی‌شان وابسته به پرستار است. چند پرستار را چون نمی‌توانستیم معاش بدهیم جواب دادیم و حالا با همین تعداد مددخواه، سه پرستار که شامل دو خانم و یک آقا است ادامه‌ی فعالیت می‌دهیم.
به تأیید او طالبان هیچ توجهی به رسیدگی به افراد دارای معلولیت ندارد و مراجعه مکرر آن‌ها به مسئولان گماشته‌شده از سوی طالبان نتیجه‌ای در بر نداشته است.
بر مبنای آمارهای رسمی که «اداره‌ی شهدا و معلولان هرات» طالبان منتشر کرده در این ولایت نزدیک به ۱۰ نفر دارای معلولیت اند.
مولوی علاءالدین سعد، گماشته طالبان به‌عنوان رئيس این اداره، گفته که این نهاد برای آن‌دسته از معلولان جنگی و غیر جنگی «که شامل معیارهای حکومت طالبان باشند» به‌صورت ماهیانه معاش توزیع می‌کند.
طبق گزارش‌های میدانی دولت افغانستان پیش از واگذاری قدرت به طالبان ماهانه دوازده‌هزار افغانی به هر فرد دارای معلولیت پرداخت می‌کرد. در شرایط کنونی علاوه بر حذف تعدادی از معلولان به بهانه عدم مطابقت با معیارهای طالبان، این رقم به پنج هزار افغانی کاهش پیدا کرده است.
دفتر سازمان ملل برای کمک های بشردوستانه (اوچا- OCHA) پیشتر به مناسبت سوم دسامبر، روز جهانی معلولان، آمار معلولان افغانستان را حدود ۱۵ درصد جمعیت این کشور اعلام کرد و هشدار داد بحران‌های سیاسی و اقتصادی معلولان را بیشتر از بقیه متأثر کرده است و این گروه باید در امر امدادرسانی به مردم افغانستان در اولویت قرار گیرند.
به گفته مفتی فیصل، سخنگوی وزارت شهدا و معلولین طالبان پس از روی کار آمدن امارت اسلامی، تنها حدود ۱۵ هزار معلول به صورت رسمی ثبت شده‌اند و فقط به ۱۲۰ هزار معلول کمک معیشتی پرداخت می‌شود.
جنگ های داخلی، حملات انفجاری و انتحاری و انفجار مین‌های به‌جا مانده در بیست سال گذشته مهمترین عامل معلولیت بوده اند.