آلودگی هوا در کلان‌شهرهای ایران ادامه دارد. صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران سه‌شنبه ۴ بهمن از تداوم آلودگی هوا در شهرهای صنعتی و مناطق پرتردد شهری خبر داد و گفت:
«تا اواخر هفته در شهرهای صنعتی و پرجمعیت انباشت آلاینده‌های جوی و کاهش کیفیت هوا ادامه خواهد داشت.»
دولت سیزدهم که ناتوان از کنترل آلودگی هواست طرح تازه‌ای در این‌باره پیشنهاد کرده است. روز گذشته، دوشنبه ۳ بهمن احمد وحیدی، وزیر کشور در حاشیه نشست استانداران در پاسخ به پرسشی درباره تعطیلی مدارس به دلیل آلودگی هوا، گفت:
«مصوبه‌ای وجود دارد که در آن مشخص کرده در چه شاخصی از آلودگی، مدارس باید تعطیل باشند. گروه‌های اضطراری استان‌ها براساس همین مصوبه ناچارند تصمیم به تعطیلی بگیرند. این موضوع موجب شد تا با کمک سازمان محیط زیست پیشنهاد جدیدی را برای دولت تعیین کنیم تا این استانداردها را کمی تغییر دهیم تا لازم نباشد در این شرایط مدارس‌مان را تعطیل کنیم.»
یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش نیز در پیوند با همین مسئله گفت:
«دیگر کشورها اگر شاخص آلودگی هوا کمتر از ۳۰۰ باشد مدارس و دانشگاه‌ها را تعطیل نمی‌کنند، ولی برای ما با شاخص ۱۵۰ تعطیل می‌کنند. شدیم همان دوران کرونا. شاخص‌های ما همیشه زیر ۲۰۰ هستند. باران می‌آیند تعطیل می‌شود، برف می‌آید تعطیل می‌شود. نظام جمهوری اسلامی روزانه برای آموزش و پرورش حدود هزار میلیارد هزینه می‌کند.»
او افزود:
«ما هر زمانی که جان بچه‌های‌مان به خطر بیفتد پیشقدم می‌شویم و باید هم پیشقدم باشیم، اما نه این‌که بر اساس جو رسانه‌ای تصمیم بگیریم.»
وزیر آموزش و پرورش روز سه‌شنبه نیز بر این سخنان تأکید کرد و گفت:
«سلامت دانش‌آموز اولویت و اصل اول ما است اما نه این‌که با شاخص آلودگی ۱۵۰ تعطیل کنیم. (…) در دنیا در موقعیت آلودگی هوای بنفش مقطع متوسطه را هم اصلاً تعطیل نمی‌کنند و در دوره ابتدایی برخی جاها مدارس را تعطیل می‌کنند. کشورهایی نظیر مکزیک، فرانسه و… با گذر شاخص آلودگی از ۳۰۰ به بعد تعطیل می‌کنند.»
نوری افزود در چنین شرایطی «بچه‌ها باید ماسک بزنند و رعایت کنند».
با این حال، عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت روز سه‌شنبه در مخالفت با تغییر شاخص‌های تعطیلی مدارس به دلیل آلودگی هوا گفت:
«مقایسه کشور ما با سایر کشورها که وضعیت آلودگی هوای بدتری از ما دارند مانند چین، هند و… نمی‌تواند راهکار باشد. ما باید خود را با کشورهایی مقایسه کنیم که آلودگی هوا ندارند و یا میزان غلظت آلاینده‌های هوای آن‌ها کنترل شده است. باید ببینیم چه استانداردهایی دارند و چه کار کرده‌اند که به آن شرایط رسیده‌اند. استاندارد سالیانه ذرات معلق ما در کشور شش برابر راهنمای سازمان بهداشت جهانی است و این یعنی مواجهه مردم با آلودگی هوا بالا است؛ پس باید به جای تغییر شاخص‌ها، رویکرد خود را بر کاهش آلاینده‌ها و کنترل منابع انتشار بگذاریم.»
شاهسونی افزود:
«بعضی روزها در تهران غلظت “ذرات معلق کمتر از ۲,۵ میکرون” (شاخص آلاینده) بیش از ۱۰ برابر راهنمای سازمان جهانی بهداشت می‌شود که این یعنی غلظت ذرات معلق به حدی زیاد است که برای سلامتی مردم و به‌ویژه گروه‌های حساس خطرناک است.»
مبنای رسیدن غلظت آلاینده‌های هوا به ۱۵۰ (هوای ناسالم برای گروه‌های حساس) که در پی آن غیرحضوری شدن مدارس صورت می‌گیرد، در قانون هوای پاک مصوب هیئت وزیران در سال ۱۳۹۶ در نظر گرفته شد. عباس شاهسونی می‌گوید برای تغییر این شاخص باید کمیته‌ای متشکل از وزارت بهداشت، سازمان محیط زیست، وزارت کشور، وزارت صنعت، معدن و تجارت تشکیل شود تا تصمیماتی با رویکرد سلامت محور اخذ کنند، «نه این‌که بیاییم صورت مسئله را پاک کنیم». او افزود:
«مگر سازمان محیط زیست که استانداردهای ذرات معلق هوا را افزایش داد، به هدف خود رسید که ما با عدم غیرحضوری کردن مدارس به هدف خود برسیم؟»
به‌گفته او مدارس امسال هیچ وقت تعطیل نشدند و به شکل مجازی فعال بودند.
یوسف رشیدی، معاون پیشین سازمان حفاظت محیط زیست نیز با تغییر استاندارهای شاخص آلودگی هوا به‌منظور جلوگیری از تعطیلی مدارس مخالفت کرد و گفت:
«تغییر این استانداردها نوعی پاک کردن صورت مسئله به جای انجام اقدامات لازم بر کاهش انتشار آلودگی هوا است.»
رشیدی درباره افزایش بیماری‌های جسمی و روحی در کودکان در پی تغییر شاخص‌های آلودگی هوا هشدار داد و گفت:
«این موضوعی است که وزارت بهداشت باید به آن بپردازد اما طبیعتاً تغییر استانداردها و تأثیر آن بر عدم تعطیلی مدارس وضعیت مطلوبی را به جهت ابتلا به بیماری‌ها برای‌مان ایجاد نمی‌کند. استانداردها برای جلوگیری و کاهش صدمات آلودگی هوا بر جسم و روح انسان وضع شده‌اند و تغییر آن‌ها تبعاتی در پی دارد.»
به‌گفته او «تغییر استاندارد و ساده کردن آن، حساسیت نسبت به آلودگی هوا را نیز کاهش می‌دهد».
رشیدی معتقد است که تغییر استاندارها صرفاً بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست و دستگاه‌های ذی‌ربط است اما سازمان حفاظت محیط زیست هنوز واکنشی نسبت به این موضوع نشان نداده است.
در سال جاری با فرارسیدن فصل سرما مصرف بالای گاز در خانه‌ها، مصرف مازوت به‌عنوان سوخت در نیروگاه‌ها و صنایع را بالا برده است و این یکی از عوامل آلودگی هوا در شهرهای بزرگ ایران به‌شمار می‌رود. دولت می‌گوید به دلیل کمبود گاز مجبور است در نیروگاه‌ها و برخی صنایع از سوخت مازوت استفاده کند چون به‌عنوان مثال میزان استفاده از تولید سیمان و فولاد بر مضرات مازوت‌سوزی می‌چربد.
مازوت ماده‌ای سمی و کشنده است و سازمان ملل متحد نیز به‌تازگی سوزاندن آن در آسمان ایران را نقض حقوق بشر دانست.
با این حال آلودگی هوا تنها به مازوت‌سوزی مربوط نمی‌شود، وسایل نقلیه فرسوده و دود کارخانجات و واحدهای صنعتی نیز تنفس هوا در شهرهای ایران را دشوار کرده است.
تمکین دولت به صنایعی که نمی‌خواهند هزینه بیشتری برای جلوگیری از آلایندگی هوا بپردازند، معضل آلودگی هوا در ایران را به کلاف پیچیده‌تری تبدیل کرده است.
عباس شاهسونی ۲۸ دی گفته بود در سال جاری اعلام شرایط اضطراری هوا در شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها بیش از دو برابر افزایش پیدا کرده است.