بنا به آخرین گزارش منتشرشده از سوی متخصصان اقلیمی، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای از سوخت فسیلی در سال جاری رکورد خواهد زد.
این گزارش که به دست «پروژه جهانی کربن» (GCP) و با مشارکت ۱۰۰ دانشمند از ۸۰ سازمان در سرتاسر جهان تهیه شده است، جمعه ۱۱ نوامبر در جریان بیست‌و‌هفتمین نشست اقلیمی سازمان ملل (کاپ ۲۷) منتشر شد. نشست اقلیمی از یکشنبه هفته جاری شروع به کار کرده است.
در این نشست که پیش از آغازش شماری از فعالان سرشناس محیط زیست آن را محلی برای «سبزشویی» صاحبان قدرت و سرمایه توصیف کرده بودند، گزارش جدید موجی از نگرانی‌ها را ایجاد کرده است، زیرا این گزارش نشان می‌دهد اقدام خاصی برای کاهش موثر انتشار گازهای گلخانه‌ای صورت نگرفته است.
با وجود این‌که دانشمندان پنل تغییرات اقلیمی سازمان ملل بارها گفته‌اند که برای محدود ماندن گرمایش زمین تا سطح ۱,۵ درجه نسبت به پیش از انقلاب صنعتی، باید تا ۲۰۳۰ معادل ۴۵ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای در سطح جهان کاسته شود، تحقق این هدف به دلیل سیاست‌های دولت‌ها و شرکت‌های عظیم چندملیتی هنوز بعید به نظر می‌رسد.
دردسرهای سوخت فسیلی
گزارش CGP نشان می‌دهد که گازهای کربنی ناشی از سوزاندن سوخت فسیلی در ۲۰۲۲، یک درصد افزایش خواهد یافت و به میزان ۳۶,۶ میلیارد تن خواهد رسید: بزرگترین میزان آن در تاریخ و ۵ درصد بیشتر از سطح آن در ۲۰۱۵، زمانی که توافق اقلیمی پاریس امضا شد.
مهم‌ترین دلیل این اتفاق، افزایش مصرف مشتقات نفتی به ویژه پس از پندمی کرونا و رونق گرفتن صنعت هوانوردی بین‌المللی است. و البته سبزشویی غول‌های نفتی که علی رغم لفاظی‌هایشان در «حمایت» از محیط زیست، هیچ اقدام معناداری انجام نداده اند. بنا به گزارش پیشتر منتشرشده «کلایمت تریس»، میزان انتشار گازهای فسیلی از صنایع سوخت فسیلی سه برابر بالاتر از آن چیزی است که صاحبان این صنایع ادعا می‌کنند.
همچنین انتشار گاز گلخانه‌ای از زغال‌سنگ، یکی از آلاینده‌ترین سوخت‌های فسیلی، در سال جاری به نقطه اوج آن به میزانی هم‌سطح با سال ۲۰۱۴ باز خواهد گشت. اما این بار عامل اصلی افزایش انتشار از زغال‌سنگ مصرف بالای آن در چین نیست، بلکه در هندوستان و اتحادیه اروپاست. مصرف گاز یکسان با سطح آن در سال ۲۰۲۱ باقی مانده، اما این سطح مصرف بالاترین سطح تا ۲۰۲۱ است.
اتحادیه اروپا به دلیل جنگ اوکراین، ۷ درصد بیشتر زغال‌سنگ سوزانده اما ۱۰ درصد کمتر گاز طبیعی مصرف کرده است. به همین دلیل میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای از آن به میزان ناچیزی کاهش یافته است.
هندوستان بزرگترین میزان افزایش انتشار را ثبت خواهد کرد؛ با شش درصد افزایش به دلیل افزایش مصرف زغال سنگ و نفت. هند بیش از کل اتحادیه اروپا گاز کربنی منتشر می‌کند، هرچند سرانه انتشار گاز کربنی (یعنی انتشار به ازای هر شهروند) به شدت پایین‌تر است. کشورهای ثروتمند کشورهای مصرفی‌تری هستند و به ازای هر شهروند، میزان به مراتب بالاتری گاز گلخانه‌ای مصرف می‌کنند.
ایالات متحده هم ۱,۵ درصد افزایش انتشار گاز گلخانه‌ای خواهد داشت. دلیل آن تا حد زیادی رونق گرفتن صنعت هوانوردی و به راه افتادن پروازهای مسافری است.
چین، بزرگترین کشور آلاینده جهان در زمان کنونی، انتشار گازهای کربنی را در سال جاری یک درصد کاهش خواهد داد. دلیل آن حفظ مقررات سخت‌گیرانه برای کرونا و رکود صنعت ساخت‌و‌ساز این کشور است.
پیر فریدلینگستاین، استاد اقلیمی دانشگاه اکستر که هدایت این پژوهش را برعهده داشته، می‌گوید:
«سال جاری بار دیگر شاهد افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای حاصل از سوخت فسیلی در سطح جهانی بودیم درحالی‌که نیاز به کاهش سریع آن داریم. رهبران در کاپ ۲۷ باید دست به اقدام معنادار بزنند، اگر قرار است هنوز شانسی برای محدودکردن گرمایش زمین به ۱,۵ درجه داشته باشیم.»
اما بیش از ۶۰۰ لابی‌گر سوخت فسیلی در کاپ ۲۷ حضور دارند تا منافع این شرکت‌ها را حفظ کنند؛ شرکت‌هایی که به سبزشویی متهم شده اند.
در واکنش به انشار خبر حضور صدها لابی‌گر سوخت فسیلی، فعالان عدالت اقلیمی از قاره‌های آسیا، آفریقا و آمریکای شمالی و جنوبی در تجمعی پنج‌شنبه ۱۰ نوامبر در محوطه اصلی محل برگزاری نشست دست به اعتراض زدند و خواهان بیرون انداختن لابی‌گرهای سوخت فسیلی از نشست شدند.
آدرونکه لگه از سازمان مشارکت مردمی آفریقا دراین‌باره گفت: «ما اینجا نمایندگی میلیون‌ها انسانی را برعهده داریم که خواهان بیرون انداختن آلوده‌سازان از فضای کاپ و سیاست‌گذاری اقلیمی هستند. آنها برای بیش از نیم قرن حقیقت را درباره آسیب‌های سوخت فسیلی به مردم پنهان کرده اند. آنها به خاطر آز و طمع دست زدن به اقدام موثر را به تعویق انداخته اند.»
نیشانت کومار الاگ از هندوستان نیز دلیل اعتراض را چنین صورت‌بندی کرد: «ما به آنها می‌گوییم آلوده‌سازها و ناقضان تعهدهای اقلیمی. اما در واقع داریم درباره جنایتکاران حرف می‌زنیم. شما نمی‌توانید به جنایتکاران اجازه دهید قاعده‌ها را بچینند. ما باید کل این سیستم را از نو بسازیم».
پژوهشگران اما هشدار می‌دهند که سال آینده هم احتمال رکورد زدن انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از سوخت فسیلی بسیار بالاست. به گفته آنها، مصرف نفت در ۲۰۲۳ نیز افزایش خواهد یافت و در صورت افزایش یا ثابت باقی ماندن مصرف زغال‌سنگ و گاز، انتشار گازهای گرم‌کننده جو زمین از منبع فسیلی سال آینده نیز رکورد خواهد زد.
بین سال‌های ۱۹۶۵ تا ۲۰۱۸ و بر اساس مجموع گازهای کربنی منتشرشده، شرکت نفت ملی ایران پنجمین شرکت آلاینده سوخت فسیلی نفتی در جهان بوده است؛ پس از آرامکوی عربستان، شورون ایالات متحده، گازپروم روسیه و اکسون موبیل ایالات متحده. شرکت ملی نفت ایران اما از نظر انتشار گاز متان ــ یکی از موثرترین گازهای گلخانه‌ای ــ با اختلاف در صدر غول‌های نفتی آلاینده است.
| شرکت سوخت فسیلی | میزان آلایندگی بر اساس میلیارد تن دی اکسید کربن (۱۹۶۵ــ ۲۰۱۸) |
|---|---|
| آرامکو سعودی | ۶۱.۱۴ |
| شورون | ۴۳.۷۸ |
| گازپروم | ۴۴.۷۵ |
| اکسون موبیل | ۴۲.۴۸ |
| شرکت ملی نفت ایران | ۳۶.۹۲ |
| بی پی | ۳۴.۵۶ |
| شل سلطنتی هلند | ۳۲.۴۹ |
| زغال سنگ هندوستان | ۲۴.۳۳ |
ایران و اریتره و یمن و لیبی تنها کشورهایی هستند که رسماً به توافق اقلیمی پاریس نپیوسته اند.
گزارش GCP البته نشان داده که تخریب جنگل‌ها در دو دهه گذشته روندی نزولی گرفته و انتشار گازهای کربنی با درنظرگرفتن این واقعیت‌ها عملاْ از ۲۰۱۵ به این سو ثابت بوده است. اما همان طور که دانشمندان هشدار می‌دهند، ثابت ماندن در این سطح هیچ کمکی به جلوگیری از فاجعه اقلیمی نخواهد کرد و میزان انتشار باید به شکل رادیکالی کاهش یابد.
بنا به یافته‌های گزارش GCP، اگر بشر بخواهد به حد ۱,۵ درجه گرمایش زمین عمل کند و کشورها به تعهدات‌شان برای به صفر رساندن انتشار گازهای گلخانه‌ای به صفر تا ۲۰۵۰ عمل کنند، باید میزان انتشار این گازها هر سال به میزان قابل توجهی کاهش یابد؛ معادل با کاهش سطح‌ای که ۲۰۲۰ و به خاطر پندمی کرونا و قرنطینه ناشی از آن رخ داد.
دانشمندان هشدار داده اند که اگر سطح فعلی انتشار گازهای گلخانه‌ای ادامه یابد، احتمالا رد شدن از حد ۱,۵ درجه در دهه بعدی میلادی بسیار زیاد خواهد بود.
اگر انتشار گازهای گلخانه‌ای با روند فعلی پیش برود و جهان از سطح ۱,۵ درجه افزایش دما بگذرد، پیامدهای وخیم تغییرات اقلیمی در زمان حیات اغلب ما ساکنان زمین هویدا خواهد شد و برخی همین حالا نمایان شده‌اند: خشکسالی، قحطی، مهاجرت‌های اقلیمی انبوه، بیابان‌زایی، پدیده‌های اقلیمی حاد، سیل، خسارت‌های اقتصادی، آتش‌سوزی‌های طبیعی گسترده و بسیاری موارد دیگر که به گفته سازمان ملل به «آپارتاید اقلیمی» ختم خواهد شد.