روز شنبه‌ای که رئیس‌کل بانک مرکزی از آن وحشت داشت فرارسید و قیمت دلار با جهشی دو هزار تومانی به سرعت از کانال ۳۴ هزار تومانی و بی آنکه در پله‌های ۳۵ هزار تومان بماند وارد کانال ۳۶ هزار تومان شد. قیمت فروش دلار در ساعت تنظیم این خبر در میانه روز شنبه ۱۴ آبان به ۳۶ هزار و ۴۶۰ تومان رسیده است.
پوند انگلیس هم ۴۱ هزار تومان را رد کرد و فعلا روی ۴۱ هزار و ۴۹۰ تومان ایستاده است.
روز پنج شنبه، رئیس‌کل بانک مرکزی برای مقابله با موج قابل پیش‌بینی افزایش قیمت ارز دو اقدام انجام داد. یکی دیدار با همتای عمانی‌اش و برجسته کردن موضوع آزاد شدن پول‌های بلوکه شده ایران در کره‌جنوبی. اقدامی که در چند ماه گذشته آنقدر بانک مرکزی از آن استفاده کرده و بعد نادرست بودن آن اثبات شده که در همان روز پنج‌شنبه با واکنش منفی بازار روبه‌رو شد.
اقدام دوم هم برای از بین بردن جنبه نمادین یورش تقاضا بود. بانک مرکزی در روز پنج‌شنبه بخشنامه‌ای صادر کرد و به صرافی‌ها دستور داد که فروش غیرسامانه‌ای ارز در صرافی را متوقف کنند و از کسانی که برای خرید ارز مراجعه می‌کنند بخواهند که درخواست‌شان در سامانه بازار غیرمتشکل ارزی ثبت کنند و پس از تایید این سامانه در زمان و مکانی که اعلام می‌شود برای دریافت ارز مورد نیازشان مراجعه کنند.
این اقدام بانک مرکزی واکنشی بود به تشکیل صف‌های زولانی متقاضیان خرید ارز در روزهای سه شنبه و چهارشنبه در مقابل صرافی‌ها. به بیان دیگر بانک مرکزی تلاش کرده است صف فیزیکی را به صف مجازی تبدیل کند تا دیگر تقاضای عمومی برای خرید ارز از محدوده لنز دوربین‌های خبری بیرون برود.
البته بانک مرکزی می‌گوید هدفش «تسهیل فروش ارز به مردم و جلوگیری از اتلاف وقت متقاضیان خرید ارز» است.
براساس اطلاعیه بازار متشکل ارزی «در حال حاضر فقط امکان درخواست ارز مسافرتی از طریق این سامانه فراهم شده است اما در آینده نزدیک با همکاری بانک مرکزی و سایر نهاد های مربوط امکان درخواست ارز برای سایر مصارف مطابق مقررات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از طریق این سامانه فراهم خواهد شد.»
۱۵۶ هزار میلیارد تومان از بورس خارج شد
براساس اطلاعاتی که سازمان بورس اوراق بهادار منتشر کرده است، در روزهای گذشته ۱۵۶ هزار میلیارد تومان پول حقیقی از بازار سهام خارج شده است. با توجه به اینکه بازار مسکن همچنان در رکود است، می‌توان گفت که بخش زیادی از این سرمایه وارد بازار سکه و ارز شده است. این بخش عیان ماجرا است. هنوز روشن نیست که چه میزان از سرمایه‌های مردم که در بورس نبوده از بانک‌ها به سمت این بازار رفته است. بانک مرکزی و بانک‌های عامل آماری از خروج پول از بانک‌ها و تقاضای موثر در این بخش ارائه نکرده‌اند ولی در روزهای گذشته اخباری در مورد محدودیت برخی از شعب برای برداشت پول از حساب‌های بانکی منتشر شده بود.
دلار ۴۵ هزار تومانی در راه است
وزارت خارجه جمهوری اسلامی در هفته‌های گذشته تلاش کرده است بگوید که مذاکرات احیای برجام در جریان است و شکستی در کار نیست. در مقابل مقام‌های سه کشور اروپایی و آمریکا از بن‌بست مذاکرات و خارج شدن تمرکز غرب از مذاکرات هسته‌ای با جمهوری اسلامی سخن گفته‌اند.
هنوز بزرگ‌ترین مهره در دست جمهوری اسلامی برای بازگرداندن آرامش به بازار پرتنش ارز، احیای برجام است. مشخص نیست که جمهوری اسلامی در شرایط کنونی حاضر به دست کشیدن از خواسته‌های خود هست یا نه. سه خواسته آن‌ها یعنی بسته شدن پرونده سوالات پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تضمین‌های اقتصادی آمریکا و خروج سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی شروطی است که غرب آن‌ها را بی‌ارتباط با مذاکرات می‌خواند و گفته که حاضر به تامین آن‌ها نیست.
احیای برجام در شرایط کنونی که جمهوری اسلامی با بزرگ‌ترین اعتراضات سراسری در تاریخ ۴۳ ساله خود روبه‌رو است به معنای گذشتن از این شروط است. به نظر نمی رسد علی خامنه‌ای و دولت ابراهیم رئیسی فعلا بخواهند این رسوایی سیاسی را به جان بخرند.
وضع کنونی به گونه‌ای است که حتی برخی کارشناسان، دستاوردهای اقتصادی احیای برجام برای جمهوری اسلامی را بسیار محدود می‌دانند. کامران صداقت اقتصاددان و کارشناس بازار ارز به آفتاب‌نیوز گفته است که «با توجه به مختصات فعلی بازار اگر برجام هم امضا شود، بعید به نظر می‌رسد که دلار به زیر ۳۰ هزار تومان سقوط کند. این مسیری که شاخص رشد نرخ ارز طی می‌کند، اگر متوقف نشود، طبیعتاً دلار تا قبل از عید به ۴۵ هزار تومان خواهد رسید.»
سجاد بوربور، دیگر کارشناس بازار ارز هم به همین رسانه گفته که «فعلا قیمت واقعی دلار ۳۷ هزار تومان است. در حال حاضر حجم نقدینگی از ۵۴۰۱ هزار میلیارد تومان عبور کرده است و با این روند تا پایان سال به ۶ هزار هزار میلیارد تومان خواهد رسید. بنابراین محتمل است که ارزش دلار تا پایان سال به بالای ۴۰ هزار تومان نیز برسد.»
این کارشناسان دلیل افزایش قیمت ارز را تقاضای بزرگ برای فرار سرمایه می‌دانند. کامران صداقت گفته:
«در این موقع سال نه زمان مسافرت‌های انبوه جمعی است و نه در اقتصاد یک تقاضای بزرگی برای ارز ایجاد شده است، دلیل افزایش تقاضا برای خرید ارز را می‌توان در صعودی شدن روند خروج سرمایه از کشور دید. بسیاری از صاحبان سرمایه، پزشکان و دیگر اقشار در حال خروج از کشور هستند و همین مسئله نیز برای ارز تقاضا ایجاد می‌کند.»
براساس آمار بانک مرکزی، در سال ۱۴۰۰، بیش از ۱۰ میلیارد دلار سرمایه از ایران فرار کرده است. در سایه عملکرد جمهوری اسلامی، سرکوب بی‌رحمانه اعتراضات و فقدان چشم‌انداز برای تغییر مثبت در سیاست خارجی به نظر می‌رسد در سال ۱۴۰۱ این رقم به ۲ تا ۳ برابر سال ۱۴۰۰ برسد.