ولادیمیر روگوف، یکی از مقامات اداره تحت حمایت روسیه در منطقه دونباس گفت:
«همه‌پرسی در مورد تبدیل شدن منطقه زاپوریژیا به روسیه به‌عنوان نهاد تشکیل‌دهنده فدراسیون روسیه آغاز شد! ما به خانه برمی‌گردیم!»
این همه‌پرسی به‌طور گسترده از سوی غرب غیرقانونی شناخته شده و به‌عنوان پیش‌درآمدی برای الحاق غیرقانونی مناطق اوکراین به روسیه محکوم شده است.
سرهی گایدای، فرماندار اوکراین در منطقه لوهانسک، گفت در شهر بیلوودسک که تحت کنترل روسیه است، رئیس یک شرکت به کارمندان گفت همه‌پرسی اجباری است و کسانی که از رأی دادن خودداری کنند اخراج خواهند شد و اسامی آن‌ها به سرویس امنیتی داده خواهد شد.
گایدای افزود در شهر استاروبیلسک، مقامات روسیه خروج مردم از شهر را تا روز سه‌شنبه ممنوع کردند و گروه‌های مسلح برای تفتیش خانه‌ها و وادار کردن مردم به شرکت در همه‌پرسی اعزام شدند.
قرار است این همه‌پرسی از جمعه تا سه شنبه در چهار منطقه لوهانسک، دونتسک، خرسون و زاپوریژیا برگزار شود که حدود ۱۵ درصد از خاک اوکراین را تشکیل می‌دهند.
همه‌پرسی پس از آن انجام می‌شود که اوکراین هفت ماه پس از آغاز حمله روسیه، در یک ماه اخیر بخش‌های وسیعی از خاک خود را در حملاتی متقابل، بازپس گرفت.
این همه‌پرسی ماه‌ها در میان مقامات طرفدار مسکو مورد بحث بود اما پیروزی‌های اخیر اوکراین باعث شد تا آن‌ها سریع‌تر اقدام کنند.
با توجه به این‌که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در این هفته ۳۰۰ هزار نفر از نیروهای ذخیره را برای شرکت در جنگ اوکراین فراخواند، به‌نظر می‌رسد مسکو در تلاش است تا دوباره دست بالا را در جنگ به‌دست آورد.
روسیه برگزاری همه‌پرسی را فرصتی برای مردم منطقه می‌داند تا دیدگاه خود را بیان کنند. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، این هفته گفت:
«از همان آغاز عملیات ما گفتیم که مردم سرزمین‌های مربوطه باید درباره سرنوشت خود تصمیم بگیرند و کل وضعیت فعلی تأیید می‌کند که آن‌ها می‌خواهند بر سرنوشت خود حاکم شوند.»
اوکراین می‌گوید روسیه قصد دارد نتایج همه‌پرسی را نشانه‌ای از حمایت مردمی قلمداد کند و سپس از آن به‌عنوان بهانه‌ای برای الحاق استفاده کند، اقدامی شبیه به تصرف کریمه در سال ۲۰۱۴، که جامعه بین‌المللی هنوز آن را به‌رسمیت نشناخته است.
توجیه دفاع از خود
با الحاق این چهار منطقه به روسیه، مسکو می‌تواند تشدید تنش نظامی را برای دفاع از خاک خود توجیه کند. پوتین روز چهارشنبه گفت روسیه از «تمام ابزاری که در اختیار دارد» برای محافظت از خود استفاده خواهد کرد و این اشاره آشکار به استفاده از سلاح‌های هسته‌ای است. او گفت: «این یک بلوف نیست.»
دمیتری مدودف که از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ رئیس جمهوری روسیه بود، در پستی در تلگرام نوشت:
«تجاوز به خاک روسیه جنایتی است که به شما امکان می‌دهد از تمام نیروهای دفاع شخصی استفاده کنید.»
نتایج همه‌پرسی به سود روسیه اجتناب‌ناپذیر ارزیابی می‌شود. در همه‌پرسی کریمه در سال ۲۰۱۴ که در سطح بین‌المللی نمایشی قلمداد شد و مورد انتقاد قرار گرفت، نتیجه رسمی ۹۷ درصد به نفع الحاق رسمی این منطقه به روسیه بود.
همه‌پرسی در دونباس توسط رهبران جهان از جمله آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل، جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا، امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه، و همچنین ناتو، اتحادیه اروپا و سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) محکوم شده است.
ناتو اعلام کرد که «رفراندم‌های ساختگی»، «غیرقانونی»اند. سازمان امنیت و همکاری اروپا، که بر انتخابات کشورها نظارت می‌کند، گفت نتایج قانونی نیست زیرا با قوانین اوکراین یا استانداردهای بین‌المللی مطابقت ندارد و مناطقی که در آن‌ها همه‌پرسی برگزار شده است امن نیستند. هیچ ناظر مستقلی وجود ندارد و بسیاری از مردم منطقه قبل از جنگ گریخته‌اند.
روسیه در حال حاضر لوهانسک و دونتسک را که مجموعاً منطقه دونباس را تشکیل می‌دهند و تا حدی در سال ۲۰۱۴ تحت اشغال مسکو بود، به‌عنوان کشورهای مستقل می‌شناسد.
اوکراین و غرب تمام مناطق اوکراین را که در اختیار نیروهای روسیه است به‌طور غیرقانونی اشغال‌شده می‌دانند. روسیه هیچ یک از چهار منطقه را کاملاً کنترل نمی‌کند و تنها حدود ۶۰ درصد از منطقه دونتسک در دست روسیه است.
اوکراین گفته است همه‌پرسی‌ها نشانه ترس روسیه است. ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین روز پنج‌شنبه گفت:
«هر تصمیمی که رهبری روسیه بگیرد چیزی برای اوکراین تغییر نمی‌کند. وظیفه پیش رو به‌شدت مورد توجه ماست و این آزادی کشور، دفاع از مردم و بسیج حمایت جهانی (افکار عمومی) برای انجام این وظایف است.»
«تلفات»
ستاد کل نیروهای مسلح اوکراین اعلام کرد که روسیه حملاتی را در منطقه دونتسک انجام داده و گلوله‌باران اوکراینی‌ها موجب زخمی شدن یک ژنرال روسی در منطقه لوهانسک شده است.
این ستاد در روز جمعه اعلام کرد: «دشمن همچنان متحمل تلفات به ویژه در میان رهبری می‌شود.»
گزارش‌ها حاکی از آن است که روسیه چندین فرمانده عالی‌رتبه خود را در طول جنگ هفت ماهه از دست داده است.
دنیس پوشیلین، رهبر جدایی‌طلبان تحت حمایت روسیه در دونتسک حملات اوکراین را «گلوله‌باران وحشیانه» خواند و گفت اوکراین قصد دارد تا حد امکان به غیرنظامیان آسیب برساند. او افزود:
«به همین دلیل است که ما می‌خواهیم با اقداماتی مانند برگزاری همه‌پرسی سریع و با عزم بیشتر عمل کنیم.»