حوادث کار ماهانه جان چند تن از سیمبان‌های شرکت توزیع برق ایران را می‌گیرد. در آخرین نمونه نهم شهریور ماه یک کارگر سیمبان در کرمانشاه به دلیل برق گرفتگی جانش را از دست داد. به روایت خبرگزاری دولتی کار ایران (ایلنا) در پنج ماه نخست سال جاری خبر مصدومیت یا فوت دستکم ۹ سیمبان در نقاط مختلف ایران منتشر شده است.
- ۲۲ مرداد دو سیمبان در استان کرمانشاه دچار حادثه و مصدوم شدند. یک سیمبان از کنگاور به دلیل دررفتگیِ قلابِ کمربند از تیرک برق سقوط کرد، و دیگری سیمبانی از شهرستانِ صحنه بود که بر اثر اتصالی تابلوی برق دچار سوختگی و آسیب دیدگی شد.
- ۱۲مرداد یک سیمبان در باغملک به دلیل خیس بودن تیر برق چوبی و سست بودن زمین به ته دره سقوط کرد.
- ۹مرداد یک سیمبان جوان در اصفهان به دلیل شوک الکتریکی از تیر برق سقوط کرد و جان باخت. همکاران این کارگر خستگی به دلیل کار زیاد را علت حادثه عنوان کرده بودند.
- ۸ مرداد یک سیمبان در رشت دچار برق گرفتگی شد و جانش را از دست داد.
- ۲۲ خرداد یک سیمبان جوان در کرمانشاه به دلیل برق گرفتگی حین انجام کار فوت کرد. همکاران این سیمبان گفته بودند که به دلیل کمبود نیرو، شیفت‌های کاری افزایش یافته و همین مساله موجب خستگی ناشی از کار و حادثه منجر به مرگ شده است.
- ۱۴خرداد در بوشهر دو سیمبان دچار برق گرفتگی شدند. یکی از آن‌ها جانش را از دست داد و دیگری مصدوم شد.
- ۱۴فروردین ماه برق گرفتگی جان یک سیمبان در کرمانشاه را گرفت.
شمار حوادث کاری رخ داده برای کارگران سیمبان‌ها که به واسطه شرکت‌های پیمانکاری استثمار می‌شوند، می‌تواند از آنچه که در رسانه‌های خبری منتشر شده بیشتر باشد.
پیمانکاران: سود بیشتر به قیمت جان کارگران
کارگران مصدوم شده یا جان‌باخته در حوادث اغلب با قراردادهای موقت مشغول به کار هستند. ایلنا به نقل از یکی از کارگران سیمبان که به افشای نامش تمایلی نداشت، نوشت:
«قراردادهای ما موقت است و کارفرما هر زمانی که بخواهد می‌تواند ما را اخراج کند پس برای ماندن در کار مجبوریم به این وضعیت تن بدهیم و یک کلام بگوییم چشم!».
به گفته این سیمبان، پیمانکاران کارگران را به کار در شرایط جوی نامساعد مجبور می‌کنند:
«برف و تگرگ می‌آید و یا گرمای شدید است اما وقتی کارفرما می‌گوید کار باید انجام شود دیگر نمی‌توانیم از دستور او سرپیچی کنیم در حالیکه در این شرایط امکان وقوع حوادث کار بیشتر است. مثلا در پیِ بارندگی‌های اخیر چند نفر از همکاران ما در سطح کشور فوت کردند.»
سیمبان دیگری هم این روایت را تأیید کرد. او هم که نامش فاش نشد، گفت:
«خیلی از نیروها از ترس اخراج شدن مجبورند به دستور پیمانکار عمل کنند در حالیکه می‌دانند ممکن است انجام آن کار جانشان را به خطر بیندازد.»
پیمانکاران نیروی انسانی که به قاتل کارگران بدل شده‌اند، نه تنها ایمنی کار در شرایط جوی را نادیده می‌گیرند، بلکه به دلیل طمع سود بیشتر، از تأمین لباس و تجهیزات ایمنی مناسب و استاندارد برای کارگران امتناع می‌کنند.
به گفته سیمبانانی که با ایلنا گفت و گو کرده‌اند، پیمانکاران لوازم ایمنی و تجهیزات دست چندم و بی‌کیفیت را در اختیار کارگران می گذارند. یکی از این سیمبانان گفت:
«در هنگام برگزاری مناقصه برای انتخاب پیمانکار، گاهی پیمانکاران برای تائید و گرفتنِ کار، مدعی می‌شوند که تجهیزاتِ ایمنی لازم را دارند؛ آن‌ها برای روزِ بازدید، وسایلِ با کیفیت جور می‌کنند اما بعد از آنکه کار را گرفتند، همان وسایل قدیمی و بی‌کیفیتِ خود را در اختیار سیمبان قرار می‌دهند.»
بازرسان اداره کار، غایب همیشگی
پیمانکاران که همواره تنها به سود بیشتر از مسیر استثمار کارگران فکر می‌کنند، نه ابزار کار و ایمنی استاندارد و مناسب برای کارگران تهیه می‌کنند و نه حاضرند شمار کارگران را افزایش دهند. آن‌ها برای این‌که در نگاه کارفرمای اصلی، یعنی وزارت نیرو و شرکت توزیع برق «پیمانکار موفق» باشند، کارگران را برای انجام سریع کار تحت فشار می‌گذارند و نوبت‌کاری کارگران را به اجبار افزایش می‌دهند. در سه حادثه از ۹ حادثه گزارش شده، خستگی ناشی از کار دلیل اصلی حادثه عنوان شده است.
وزارت کار که وظیفه بازرسی از کارگاه‌ها را برعهده دارد هم به گفته کارگران «همیشه غائب است». یک سیمبان اوضاع را چنین روایت کرده است:
«خیلی اوقات پیمانکار برای آنکه کار سریع به اتمام برسد نیرو را مواخذه می‌کند که چرا یک کار را با سرعتِ بیشتری انجام نمی‌دهد. در حالیکه سیمبان حتی برای انجام یک کار ساده هم باید مقدمات ایمنی را جور کند و این زمان می‌برد. اما گاهی فشارِ پیمانکار و سرپرستِ او برای بالا بردنِ سرعتِ کار باعث می‌شود ایمنی رعایت نشود و جان سیمبان به خطر بیفتد.»
دولتِ کارگزارِ پیمانکاران
سیمبانان در سالهای اخیر بارها با نامه‌نگاری یا تجمع در مقابل ساختمان نهادهای دولتی خواستار تبدیل وضعیت خود شده‌اند. دولت و مجلس هم هر بار به کارگران قراردادی و پیمانی وعده کرده‌اند تبدیل وضعیت آن‌ها را پیگیری خواهند کرد. هیچ یک اما در عمل به خواسته کارگران رسیدگی نکرده‌اند و دست پیمانکاران را برای سودجویی بیشتر به قیمت جان کارگران باز گذاشته‌اند.
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در تداوم واگذاری مسئولیت‌های قانونی خود به بخش خصوصی، بخشی از بازرسی از کارگاه ها را به بخش غیردولتی واگذار کرده و بخش غیردولتی هم برای تأمین بازرس به همان شیوه پیمانکاران روی آورده است: بازرسان با قرارداد موقت که شمارشان بسیار کمتر از نیاز است.
شرکت توزیع برق هم به سان دیگر شرکت‌های دولتی حاضر به استخدام و تبدیل قرارداد کارگران پیمانی نیست و برای کاهش هزینه، ارزان ترین پیشنهاد رسیده را بدون توجه به امنیت کارگران تأیید می‌کند. تاوان این منفعت‌جویی بخش دولتی و خصوصی که اولی به دنبال هزینه کمتر است و دومی سود بیشتر، را کارگران با جانشان می‌دهند.