یک روز پس از درگیریهای خونبار در عراق، صبح سهشنبه ۸ شهریور / ۳۰ اوت خیابانها در بغداد عمدتاً خالی از مردم عادی بود و مردان مسلح در وانتهایی با تیربار رفتوآمد میکردند. در طول شب، صدای تیراندازی مداوم با اسلحه و راکت در سراسر پایتخت عراق شنیده میشد.
درگیریهای روز دوشنبه و امروز سهشنبه میان طرفداران مقتدی صدر، روحانی پرنفوذ شیعه و گروههای شیعه مورد حمایت ایران که منجر به کشتهشدن دستکم ۳۰ نفر و زخمی شدن ۷۰۰ نفر از جمله ۱۱۰ نفر از نیروهای امنیتی شد، عراق را وارد دور جدیدی از خشونتها کرد.
این درگیریها پس از آن روی داد که مقتدی صدر در بیانیهای اعلام کرد که از سیاست کنارهگیری میکند. در پی این اعلام طرفداران او در شهرهای مختلف به خیابانها آمدند و در بغداد، کاخ ریاست جمهوری در منطقه سبز را به اشغال خود در آوردند.
بنبست سیاسی طولانی پس از انتخابات پارلمانی ماه اکتبر که طی آن دو اردوگاه شیعه بر سر قدرت با هم رقابت کردند، طولانیترین دوره بدون دولت در عراق است که اکنون به ناآرامیهای جدیدی منجر شده است.
مقتدی صدر خود را بهعنوان یک ملیگرا معرفی کرده است که مخالف هرگونه مداخله خارجی، چه از جانب آمریکا و غرب و چه از جانب ایران است. او هزاران شبهنظامی را فرماندهی میکند و میلیونها حامی وفادار در سراسر عراق دارد. مخالفان او، متحدان دیرینه تهران، دهها گروه شبهنظامی را کنترل میکنند که بهشدت مسلح شده و توسط نیروهای ایرانی آموزش دیدهاند.
صدر و مخالفانش مدتهاست بر نهادهای دولتی تسلط دارند و بخشهای بزرگی از کشور عراق را اداره میکنند.
صبح سهشنبه واحد اطلاعرسانی امنیتی عراق اعلام کرد که چهار راکت به سمت منطقه سبز بغداد که محل ساختمانهای حکومتی و دیپلماتیک است، شلیک شد.
بنا به بیانیه واحد اطلاعرسانی امنیتی عراق، محل شلیک راکتها مناطق الحبیبه و البلدیات در شرق بغداد بوده و هر چهار راکت به یک مجتمع مسکونی اصابت کرده و خسارتهایی بهبار آورده اند.
الجزیره گزارش داده است که نیروهای امنیتی عراق اکنون حامیان صدر را از کاخ ریاست جمهوری و مناطق اطراف آن بیرون راندهاند و مذاکرات بین مقامهای دولتی و رهبران جریان صدر و «چارچوب هماهنگی شیعیان عراق» متشکل از گروههای رقیب آنها، در حال انجام است.
دولت عراق از ساعت ۱۹ روز گذشته تا اطلاع بعدی در سراسر این کشور منع آمدوشد عمومی را بهاجرا گذاشته و امروز سهشنبه را تعطیل اعلام کرده است.
در همین حال اعزام زائران ایرانی به عراق متوقف شده و زائرانی که در عراق بهسر میبرند نیز به ایران بازمیگردند.
واکنشها با ناآرامیها در عراق
مسعود بارزانی، سیاستمدار کهنهکار کرد، از رهبران حزب دموکرات کردستان و رئیس سابق اقلیم کردستان عراق خواستار خویشتنداری شد و از همه طرفهای درگیری خواست تا «در حل مناقشات به زبان سلاح و خشونت متوسل نشوند».
بارزانی همچنین از همه طرفها خواست تا منافع عمومی مردم و کشور را در نظر بگیرند و «درباره راهحلهایی فکر کنند که برای مردم عراق مفید است».
ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم ایران شامگاه دوشنبه در دیدار با فواد حسین، وزیر امور خارجه عراق نقش مرجعیت دینی شیعه در رابطه با مسائل عراق را «بسیار مهم» توصیف کرد و خواهان برقراری امنیت و ثبات در عراق از طریق گفتوگو بین همه جریانهای سیاسی این کشور، بر مبنای قانون اساسی و بهمنظور تفاهم بر سر تشکیل دولت جدید شد.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه ایران نیز با فواد حسین آخرین وضعیت روابط دوجانبه، تحولات منطقهای و بینالمللی را مورد گفتوگو قرار داد و بر «ثبات، آرامش، حفظ وحدت ملی در عراق و احترام به نهادهای قانونی» تأکید کرد.
استفان دوجاریک، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل ناآرامیهای در عراق را «بسیار خطرناک» دانست و خواهان تخلیه منطقه سبز بغداد شد.
اتحادیه اروپا از همه طرفها خواست که بیشترین خویشتنداری را به خرج دهند. این اتحادیه در بیانیهای گفت:
«برای همه بازیگران ضروری است که از هرگونه اقدامی که میتواند منجر به خشونت بیشتر شود پرهیز کنند. ما تکرار میکنیم که همه قوانین باید رعایت شود و یکپارچگی نهادها حفظ شود. همه طرفها باید در جهت تنشزدایی و گفتوگوی سیاسی در چارچوب قانون اساسی بهعنوان تنها راه حل اختلافها تلاش کنند.»
انور قرقاش، مشاور رئیس امارات متحده عربی در امور دیپلماتیک، با انتشار توئیتی نوشت ثبات در عراق مطالبه فوری عربی و منطقهای است. او افزود در شرایط حساس کنونی هیچ جانشینی برای آرامش و خویشتنداری و گفتوگوی سازنده نیروهای عراقی بهمنظور خروج عراق از وضعیت بحرانی وجود ندارد.
امارات همچنین روز سهشنبه پروازهای خود به بغداد را به حالت تعلیق درآورد.
یک مقام رسمی در وزارت امور خارجه روسیه نیز گفت مسکو تحولات عراق را با دقت زیر نظر دارد و از طرفهای درگیر میخواهد که خویشتنداری در پیش بگیرند. این مقام که نام او منتشر نشده است تأکید کرد که در چنین شرایطی همه به آرامش و آغاز گفتوگوی سازنده نیاز دارند.
حسین ابراهیم طه، دبیرکل سازمان همکاری اسلامی با نگرانی شدید اعلام کرد که رویدادهای عراق را دنبال میکند و در کنار حکومت و ملت عراق در حفظ ثبات و امنیت این کشور ایستاده است.
دبیرکل سازمان همکاری اسلامی نیز بر لزوم خویشتنداری، پایان خشونتها، پرهیز از تشدید اوضاع، اولویت دادن به منافع عالی ملی بر سایر ملاحظات در پشتیبانی از امنیت و استقرار عراق و سلامت مردم تأکید کرد.
گرگوری گالیگان، سفیر کانادا در عراق نیز گفت از درگیریها در سراسر این کشور «عمیقاً نگران» است.
او در توییتی نوشت:
«این وضعیت بسیار خطرناک است و میتواند به سرعت از کنترل خارج شود. کانادا از همه طرفها میخواهد تا گامهایی برای تنشزدایی سریع و حل اختلافات از طریق مذاکره به سود همه عراقیها بردارند.»
آلینا رومانوفسکی، سفیر آمریکا در عراق نیز گفته است ناآرامیها در عراق «ناراحتکننده» است زیرا به نهادهای عراقی اجازه فعالیت نمیدهد. او از همه طرفها خواست تا «آرامش خود را حفظ کنند و از اقداماتی که میتواند منجر به چرخه خشونت شود خودداری کنند».
رومانوفسکی در بیانیهای گفت:
«امنیت، ثبات و حاکمیت عراق نباید به خطر بیفتد. اکنون زمان گفتوگو برای حل اختلافها است و نه رویارویی.»
ترکیه هم از شهروندان خود خواست که از سفر به بغداد خودداری کنند. وزارت امور خارجه ترکیه ضمن درخواست «گفتوگوی فراگیر» برای حل بحران جاری در عراق، افزود:
«امیدواریم درگیریهای سیاسی کنونی به صورت مسالمتآمیز و از طریق گفتوگوی فراگیر حل و فصل شود و صلح و رفاه مردم عراق تضمین شود.»