ایران و برجام یکی از مهم‌ترین موضوعات نخستین روز کنفرانس «بازنگری منع اشاعه سلاح هسته‌ای» (ان پی تی) بود. همه‌گیری کرونا سبب شد این کنفرانس با دو سال تاخیر در نیویورک برگزار شود. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نخستین روز این کنفرانس از ایران خواست «اطلاعات کامل و درخواستی» را در اختیار آژانس بگذارد.
پیش از او آنتونی گوترش، دبیرکل سازمان ملل نسبت به «فراموش کردن درس‌هایی که جهان از بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاگی گرفت» و راه افتادن یک مسابقه تسلیحاتی هشدار داده و گفته بود بعد از جنگ سرد جهان هیچگاه مانند امروز با تهدید سلاح هسته‌ای روبرو نبوده است.
او گفت تنها ضمانت استفاده نکردن از سلاح هسته‌ای از بین بردن آنها است.
اولین گام ایران برای رسیدن به «۱۹۰ سو»
تنها چند ساعت پس از سخنان گروسی، بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی در بخش خبری شبکه یک تلویزیون ایران حاضر شد تا از نصب صدها سانتریفیوژ جدید و پیشرفته و تزریق گاز به آنها خبر بدهد. او گفت:
«دستور راه‌اندازی صدها سانتریفیوژ جدید و پیشرفته داده شده است و به ۵۰۰ سانتریفیوژ هم گاز تزریق شده است.»
کمالوندی مدعی شد که ایران این ماشین‌ها را از قبل نصب کرده بود و به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اطلاع رسانی شده است:
«این ماشین‌ها را نصب کرده بودیم که از جمله آنها ۵۰۰ ماشین IR6 است که شروع عملیات بهره برداری پروسه ۱۰ الی ۱۵ روزه است که امروز به این‌ها گاز تزریق می‌شود و قبلا هم به آژانس اطلاع‌رسانی شده است»
به گفته او نصب سانتریفیوژهای جدید که از نسل «ای آر۱» و ای آر۶» هستند «در راستای اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» انجام شده است. قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها در آذر ۱۳۹۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
کمالوندی در ادامه نصب سانتریفیوژهای جدید را «اولین گام در رسیدن به ۱۹۰ سو» عنوان کرد که به دستور علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی به سازمان انرژی اتمی در ۱۴ خرداد ۱۳۹۷ اشاره دارد. خامنه‌ای آن زمان از سازمان انرژی اتمی خواسته بود «به سرعت آمادگی‌های لازم را برای رسیدن به ۱۹۰ هزار سو را فراهم کند».
ایران پس از کاهش تعهدات برجامی و صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به دوربین های فراپادمانی را محدود کرده است و تا به حال حداقل دو بار از زبان مقام‌های حکومتی گفته که توان ساخت بمب اتمی را در زمانی کوتاه دارد اما چنین قصدی ندارد.
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران ۱۰ مرداد گفت:
«ایران توان فنی ساخت بمب اتمی را دارد ولی چنین برنامه‌ای در دستور کار نیست.»
پیش از او کمال خرازی، رئیس شورای روابط خارجی و مشاور رهبر جمهوری اسلامی به الجزیره گفته بود:
«بر کسی پوشیده نیست که ما توانایی‌های فنی ساخت بمب هسته‌ای را داریم، اما تصمیمی برای این کار نداریم.
«ایران باید به بازرسان انرژی اتمی اجازه دسترسی بدهد»
گروسی برنامه هسته‌ای ایران را «عظیم» و «رو به رشد» توصیف کرد و گفت اگر قرار باشد آژانس صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران را تأیید کند، جمهوری اسلامی «باید به بازرسان آژانس اجازه دسترسی متناسب با عمق و وسعت این برنامه را بدهد و اطلاعات کامل و درخواستی را در اختیار آژانس بگذارد».
گروسی پیشتر از عدم همکاری ایران و پاسخگو نبودن تهران در برابر پرسش‌های آژانس انتقاد کرده بود.
آمریکا، فرانسه و بریتانیا هم در بیانیه‌ای مشترک از ایران خواستند «به فوریت به سؤالات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در باره مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده پاسخ بدهد».
سه طرف برجام در سال ۲۰۱۵ به دلیل آنچه که « استفاده نکردن ایران از تلاش‌های فشرده دیپلماتیک» برای بازگشت به برجام خواندند، «ابراز تأسف» و بار دیگر بر این نکته تأکید کردند که «ایران هرگز نباید به سلاح هسته‌ای دسترسی داشته باشد.»
این سه کشور از جمهوری اسلامی خواستند به طور کامل به توافق هسته‌ای و قطعنامه‌های مرتبط با آن بازگردد.
جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا هم در یک بیانیه جداگانه گفت که با همکاری شرکا و متحدان منطقه‌ای طرحی برای بازگشت کامل دو‌جانبه به برجام تهیه کرده‌اند که از دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری می‌کند.
امیرعبداللهیان: بعد از بررسی پیشنهادها مذاکره می‌کنیم
دوشنبه ۱۰ مرداد، سخنگوی وزارت خارجه ایران از احتمال توافق برای از سرگیری مذاکرات برجام خبر داد. حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی هم شامگاه دهم مرداد گفت که پس از چهار ماه تبادل پیام از طریق اتحادیه اروپا با طرف آمریکایی «به نقطه‌ای رسیده‌ایم که بورل از مجموعه دیدگاه‌های طرف‌های مختلف مذاکرات، پیش‌نویسی تهیه کرده و به عنوان پیشنهاد هماهنگ کننده اتحادیه اروپا به همه طرف‌ها ارائه داده و در پایتخت‌ها در حال بررسی این پیشنهاد هستیم.»
امیرعبداللهیان بار دیگر تکرار کرد برای ایران مهم است «که خطوط قرمز ما در توافقی که پیش رو خواهد بود، به طور کامل مورد توجه قرار گیرد.»
ایران تا به حال به صورت صریح در باره خطوط قرمز خود چیزی نگفته است. تنها منابع خارجی ادعا کرده‌اند که خروج نام سپاه پاسداران از فهرست گروه‌های ترویستی و تحریم‌های آمریکا یکی از خواسته‌های اصلی ایران است. بنا بر ادعای رسانه‌های منطقه‌ای، خروج نام ۸۰ شرکت وابسته به سپاه پاسداران از فهرست تحریم ها یکی از مفاد متن پیشنهادی جوزپ بورل است.
وزیر خارجه جمهوری اسلامی گفت که ایران آمادگی خود را برای گفت‌وگوی هیئت‌های مذاکره کننده ۴+۱ به صورت مستقیم و آمریکا به صورت غیر مستقیم « پس از بررسی کارشناسی دیدگاه» اعلام کرده است.
او همانند مراتب قبلی آمریکا را مسئول به نتیجه نرسیدن مذاکرات دانست و گفت:
«اگر طرف آمریکایی واقع‌بینانه برخورد کند و انعطاف لازم را در مذاکرات احتمالی پیش رو داشته باشد، دست یافتن به توافق دور از دسترس نخواهد بود.»
بلینکن: آماده گام به جلو برای بازگشت به برجام هستیم
آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا هم در کنفرانس بازنگری معاهده منع اشاعه سلاح هسته‌ای که دهمین دوره آن در نیویورک آغاز شده است، از بازگشت طرفین به توافق ۲۰۱۵ استقبال کرد. او گفت:
«بازگشت به تعهدات برجامی بهترین راهکار برای محدود کردن برنامه هسته ای ایران و جلوگیری از بحران است.»
بلینکن مدعی شد که آمریکا «آماده برداشتن گام رو به جلو» برای احیاء برجام است. او اما گفت که نمی‌داند ایران این آمادگی را دارد یا نه.
او افزود: ایران از ماه مارس، زمانی که مذاکرات وین متوقف شد، «نخواسته یا نتوانسته توافق را بپذیرد».
وزیر خارجه آمریکا بازگشت به برجام را «بهترین نتیجه» برای ایران، آمریکا و جهان دانست و متن پیشنهادی جوزپ بورل را «بهترین پیشنهاد» خواند و گفت که برنامه هسته‌ای ایران شتاب نگران کننده‌ای دارد.
مذاکرات هسته‌ای از مارس ۲۰۲۲ به حالت تعلیق درآمده است. ژوئن امسال قطر میزبان مذاکره غیرمستقیم ایران و آمریکا با میانجیگری اتحادیه اروپا بود اما این مذاکرات نیز بدون نتیجه به پایان رسید.