در پی فراخوان گروه‌های غیردولتی در استان های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل و زنجان، معترضان به سیاست‌های حکومتی در قبال خشک شدن دریاچه ارومیه تصمیم داشتند شامگاه شنبه ۲۵ تیر در میادین اصلی شهرها تجمع کنند. در ارومیه و تبریز ماموران امنیتی به معترضان یورش بردند و شماری از آن‌ها را بازداشت کردند.
خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسدارن تجمع اعتراضی در ارومیه را تأیید کرد اما معترضان را به گروه‌هایی که آن‌ها را «قومی» خواند، منتسب کرد و نوشت: «پلیس نیز برای ساعتی در خیابان عطایی ارومیه برای برقراری امنیت و آرامش حضور پیدا کرد.». بنا بر گزارش این خبرگزاری امنیتی، در نقده نیز گزارش‌هایی نیز از تجمع محدود مخابره شده است.
رحیم جهانبخش فرمانده انتظامی آذربایجان غربی نیز در خبری که پایگاه خبری «پلیس» منتشر کرد، با اشاره به فراخوان تجمع در اعتراض به خشک شدن دریاچه ارومیه، بازداشت شماری از معترضان را تأیید اما از بیان جزئیات بیشتر خودداری کرد.
این مقام مسئول گفت: بسیاری از افرادی که به ادعای او «جز تخریب اموال عمومی و برهم زدن امنیت مردم، هدفی نداشتند»، «شناسایی و بازداشت شدند». او شمار بازداشت شدگان را اعلام نکرد.
جهانبخش بازداشت شدگان را «عوامل شرور و معاند»، عنوانی که جمهوری اسلامی برای بیشتر معترضان به کار می برد، نامید و آن‌ها را به «گروه های وابسته به بیگانگان و معاند»، اتهامی که نهادهای امنیتی و قضایی ایران به اغلب فعالان مدنی، سیاسی و کارگری می‌زنند، منسوب کرد.
بازداشت فعالان مدنی در شهرهای ارومیه، تبریز، نقده و میاندوآب از صبح ۲۵ تیر آغاز شده بود. پیش از آن نیز در هفته گذشته فعالان مدنی در بسیاری از شهرهای استان‌های آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل و زنجان به نهادهای امنیتی احضار شده بودند.
هرانا، ارگان مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران در چند خبر جداگانه بازداشت دستکم ۱۳ تن از فعالان مدنی در این شهرها را گزارش کرد. شمار افراد بازداشت شده بیشتر از ۱۳ نفر گزارش شده است اما هویت برخی از بازداشت شدگان هنوز فاش نشده است.
بنا بر اعلام این رسانه، ماموران امنیتی تا عصر ۲۵ تیر هوشنگ نقی‌زاده، میکائیل قلی‌پور، رضا اعتباری‌راد، حمید اکبرزاده و رضا اکبرزاده (ساکن ارومیه)، یونس قلی‌پور، حکیمه احمدی، ابراهیم آذراوغلو، حمید پورولی، جلال دهقانی و یونس محمودی (ساکن تبریز)، ولی ظهرابی (ساکن میاندوآب) و مسعود عباس زاده (ساکن نقده) را بازداشت کردند.
فضای ارومیه و تبریز در عصر ۲۵ تیر امنیتی گزارش شده بود. در ویدئوهایی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، حضور نیروهای امنیتی در دو شهر تبریز و ارومیه پر شمار بود و به گفته فعالان مدنی یگان های ضد شورش در خیابان‌ها مستقر شده بودند.
در یک ویدئو معترضان نیروهای امنیتی را «بی شرف» می خوانند. در اعتراض های چند سال اخیر ماموران امنیتی و پلیس از سوی معترضان با همین صفت خطاب گرفته شده است.
معترضان در ارومیه همچنین مجلس را صادر کننده فرمان قتل دریاچه ارومیه دانستند و شعار دادند: «اورمو گؤلو جان وئریر، مجلیس اونون قتلینه فرمان وئریر» که به معنای ارومیه جان می‌دهد و مجلس فرمان قتل می‌دهد»، است.
دریاچه ارومیه که بیش از دو دهه است با کاهش مستمر سطح آب روبرو است، به گفته امیرعباس جعفری، مدیرکل مدیریت بحران آذربایجان غربی، ۹۵ درصد آب آن خشک شده است. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی ۲۵ خرداد امسال گفته بود:
دریاچه ارومیه ۲ میلیارد و ۹۵۰ میلیون مترمکعب آب دارد که این میزان در مدت مشابه سال گذشته ۴ میلیارد و ۷۱۰ میلیون مترمکعب بود.
«دریاچه ارومیه در قالب طرح‌های ستاد احیا قرار بود از سال ۱۳۹۴، ظرف مدت ۱۰ سال به تراز اکولوژیک خود برسد، اما روند معکوسی به خود گرفته و روز به روز به وضعیت بحرانی خود نزدیک‌تر می‌شود.»
محمدصادق معتمدیان، استاندار آذربایجان غربی هفته قبل گفته بود که اقدام‌ها قبلی دولت هنوز «به نتیجه مطلوب نرسیده است». او هشدار داده بود که در صورت عدم نجات دریاچه ارومیه «خسارت جبران‌ناپذیر» زیستمحیطی به بار خواهد آمد.
ابراهیم رئیسی (عضو هیئت مرگ کشتار زندانیان سیاسی) اردی‌بهشت امسال در سفر به ارومیه همانند حسن روحانی، رئیس جمهوری پیشین وعده کرد «تلاش کند» تا گام‌های پیشین که برای احیاء دریاچه ارومیه برداشته شده، «به نتیجه برسد».
علی سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست هم در همان سفر ادعا کرد که «عزم دولت برای احیاء دریاچه ارومیه جدی است».
روح الله متفکر، نماینده تبریز در مجلس شورای اسلامی اما عملکرد ستاد احیاء دریاچه ارومیه را ناکافی و غیرشفاف دانسته و خواستار تحقیق و تفحص در باره هزینه‌های آن شده است. او ۱۹ تیر گفت:
«تراز آبی این دریاچه به دلیل خشکسالی‌های متوالی به شدت کاهش یافته ولی ستاد احیا هم میلیاردها تومان در راستای احیای دریاچه هزینه کرد که اکنون ثمره خاصی از این هزینه‌ها شاهد نیستیم؛ لذا معتقدیم باید نحوه عملکرد و هزینه کرد این ستاد مورد ارزیابی قرار گیرد.»
به گفته او «خشک شدن این دریاچه علاوه بر استان‌ها و شهرهای حاشیه دریاچه، بیشترین تاثیر منفی را در سمت شرق این دریاچه خواهد داشت چراکه بیش از ۱۴ میلیون نفر از تبریز تا نزدیکی تهران از ریزگردهای نمکی آن در امان نخواهند بود.»
سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست هم ۲۲ تیر در سخنانی مشابه گفت:
«ستاد احیای دریاچه ارومیه پس از ۷ سال و صرف حدود ۶ هزار میلیارد تومان وضعیت دریاچه ارومیه را به نقطه اول بازگرداند.»
دریاچه ارومیه که روزگاری نه چندان دور به عنوان دومین دریاچه نمکی بزرگ دنیا مقصد گردشگران پرشمار بود، متأثر از سیاست‌های نادرست آبی و خشکسالی بلندمدت در آستانه نابودی قرار گرفته است و بیم آن می‌رود که به صورت کامل از بین برود.
کارشناسان محیط زیست پیش‌بینی کرده‌اند در صورت خشک شدن دریاچه ارومیه هوای معتدل منطقه تبدیل به هوای گرمسیری با بادهای نمکی خواهد شد و زیست‌محیط منطقه تغییر خواهد کرد.