سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که به تازگی ریاستش تغییر کرده است شامگاه چهارشنبه ۱۵ تیرماه اعلام کرد که سه اروپایی را به اتهام جاسوسی «دستگیر» کرده است.
براساس ویدئویی که شبکه دوم صداوسیمای جمهوری اسلامی برای نخستین بار منتشر کرد، معاون سابق سفیر بریتانیا، همسر وابسته فرهنگی اتریش و یک استاد دانشگاه لهستانی متهم شده‌اند که در حال نمونه‌برداری از خاک در مناطق مرکزی ایران هستند.
دست‌کم دستگیری گیلز ویتاکر، معاون سابق نمایندگی بریتانیا در تهران از همان ابتدای اعلام این خبر محل مناقشه قرار گرفت. صبح روز پنج‌شنبه ۱۶ تیرماه، سیمون شرکلیف، سفیر بریتانیا در ایران در توییترش نوشت که کسی که ادعا می‌شود هم‌اکنون در بازداشت اطلاعات سپاه است ۸ ماه پیش و با پایان مأموریتش خاک ایران را ترک کرده است:
«این گزارش‌ها مبنی بر اینکه معاون سفیر ما در حال حاضر در بازداشت است بسیار جالب است… او در دسامبر گذشته در پایان مأموریت خود ایران را ترک کرد.»
چند ساعت پیش از اینکه سفیر بریتانیا به صراحت بنویسد که گیلز ویتاکر اصلاً در ایران نیست که دستگیر شده باشد، سخنگوی وزارت خارجه این کشور هم دستگیری دیپلمات‌هایش در تهران را تکذیب کرد و این گزارش‌ها را «کاملاً نادرست» خواند.
اما هنوز در مورد سرنوشت یک محقق لهستانی و همسر یک دیپلمات اتریشی اطلاع دقیقی در دست نیست. آن‌ها متهم به جمع‌آوری نمونه‌های خاک در منطقه‌ای ممنوعه در کویر شهداد هستند. سپاه ویدئویی را منتشر کرده است که تصاویری از حضور افرادی در کویر لوت و دامغان را نشان می‌دهد .
در این ویدئو ادعا شده است که این دو نفر با پوشش تحقیقات و سفر تفریحی به دنبال جمع‌آوری نمونه خاک و سنگ در منطقه‌ای هستند که سپاه در آنجا در حال برگزاری رزمایش موشکی بوده است.
آخرین رزمایش موشکی بزرگ سپاه با نام پیامبراعظم ۱۷ از روز ۲۹ آذر تا ۳ دی‌ماه سال گذشته برگزار و در جریان آن تعداد زیادی موشک بالستیک و کروز آزمایش شد. اگر تصاویری که سپاه مدعی است با پهپاد و رصد اطلاعاتی از این افراد گرفته است مربوط به آن رزمایش باشد، مشخص نیست که چرا پس از هشت ماه خبر آن را منتشر کرده‌اند.
این احتمال وجود دارد که انتشار این تصاویر و ادعای برخورد با سه شهروند اروپایی بخشی از تلاش رئیس جدید سازمان اطلاعات سپاه برای تحکیم موقعیتش، تثبیت سهم سپاه در برخورد با پرونده جاسوسی و یا نمایش سرسختی او باشد.
در ۱۳ سالی که حسین طائب به عنوان رئیس سازمان اطلاعات سپاه مسئولیت داشت، این نهاد امنیتی درگیر مجموعه اختلافاتی با وزارت اطلاعات در زمینه حوزه اختیارات و مسئولیت‌ها بوده است. دو پرونده فعالان محیط زیست و برخورد با اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای به صورت ویژه این اختلاف را برجسته کرد. وزارت اطلاعات می‌گوید طبق قانون برخورد با موضوع جاسوسی از وظایف اختصاصی این وزارتخانه است. در مورد مشخص فعالان محیط زیست وزارت اطلاعات تأکید کرد به عنوان نهادی مرجع در برخورد با جاسوسی بر این باور است که اتهامات نادرست است. اما به رغم اعلام نظر وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه به همکاری با قوه قضائیه برای رسیدگی به این نوع اتهام‌ها و پرونده‌ها ادامه داده است.
پس از آنکه محمد کاظمی به عنوان رئیس جدید سازمان اطلاعات سپاه منصوب شد، این گمانه مطرح شد که ممکن است، سازمان اطلاعات سپاه به دنبال زدودن مبانی اختلاف با وزارت اطلاعات و حرکت در چارچوب وظایفش باشد. حال با انتشار این تصاویر می‌توان دست‌کم مطمئن شد که سازمان اطلاعات سپاه قرار نیست حوزه سیاست خارجی و جاسوسی را کنار بگذارد.
انتشار این خبر همزمان با اعلام موافقت کمیسیون روابط خارجی پارلمان بلژیک با لایحه استرداد مجرمین با ایران نیز رخ داده است. ایران در سال‌‌های گذشته با دستگیری شهروندان دو تابعیتی و شهروندان غربی از آن‌ها به عنوان ابزاری برای چانه‌زنی‌های دیپلماتیک، سیاسی و حتی اهرم فشار برای تسویه مطالبات معوق استفاده کرده است.
ادعای دستگیری‌های جدید در بحبوحه تشدید تنش‌ها با کشورهای غربی هم اعلام شد. مذاکرات هفته گذشته میان ایران و ایالات متحده برای احیای برجام در دوحه شکست خورد و لحن مقام‌های غربی هم حاکی از ناامیدی آن‌ها برای به سرانجام رسیدن برنامه کاهش تنش با ایران است. از قضا یکی از عواملی که بن‌بست کنونی را ایجاد کرده است، خروج سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی است. ممکن است اعلام این خبر به نوعی خط و نشان این نهاد برای غربی‌ها هم باشد که توافق بدون خروج سپاه از فهرست تحریم‌ها به معنای وجود تهدید دائمی برای شهروندانشان است.