زندان قرچک ورامین یا ندامتگاه شهر ری، واقع در بیابانهای جنوب شرقی تهران، یکی از بدنامترین زندانهای ایران به شمار میرود. زندانی که به نگهداری از زندانیان زن با جرایم عمومی اختصاص یافته است، اما زندانیان سیاسی زن نیز بدون رعایت اصل تفکیک جرائم در آن نگهداری میشوند. بدنامی زندان قرچک نه تنها به دلیل فقدان امکانات رفاهی، پزشکی و استانداردهای لازم جهت نگهداری زندانیان است، بلکه شرایط این زندان، برخورد مسئولان و کارکنان آن با زندانیانی که در آنجا دوران حبس خود را میگذرانند، مجموعهای گسترده از نقض حقوق و قوانین را رقم میزند. بهصورت پیوسته گزارشهایی از شرایط ناگوار و دشوار زندان قرچک ورامین منتشر میشود.
زندان زنان قرچک ورامین تنها محدود به حضور زنان نیست، بلکه تعدادی کودک نیز همراه با مادران زندانی خود در این زندان زندگی میکنند. کودکانی که تحمل شرایط سخت و ناگوار زندان برای آنها مضاعف است و گاه تا مدتها به دلیل قطع ارتباط سالم با دنیای بیرون هیچ مردی را ندیدهاند و با دیدن مردان «وحشت» میکنند.
زندان قرچک پیش از تبدیل به زندان مخصوص زنان، مرغداری بود؛ سپس به مرکز ترک اعتیاد مردان تبدیل شد و در حال حاضر بر اساس اعلام رسمی مقامهای دولتی ظرفیت نگهداری از ۱۲۰۰ زن زندانی را دارد. بهطور خلاصه شرایط زندان قرچک ورامین بر اساس گزارشهایی که در سالهای گذشته از این زندان منتشر شده و روایت زندانیانی که در این زندان به سر بردهاند؛ «بسیار غیر بهداشتی، غیر انسانی و غیر قابل تحمل» است.
مواد مخدر، ضرب و شتم، بندهای غیراستاندارد و بدون امکانات، تجاوز و آزارجنسی، عدم دسترسی زندانیان به آب گرم، ازدحام بیش از اندازه زنان زندانی در بندهای زندان، جیره غذایی نامناسب و گرانی بیش از حد اجناس فروشگاه تنها بخشی از مشکلات زنان زندانی در زندان قرچک ورامین است.
در هفتههای اخیر نیز بار دیگر گزارشهایی از زندان قرچک مبنی بر شیوع بیماری سِل و سرزیر کردن فاضلاب در بند زنان منتشر شد. نرگس محمدی و عالیه مطلبزاده، دو فعال مدنی محبوس در زندان قرچک ورامین با نوشتن نامهای نسبت به این شرایط اعتراض کردند و «محرومیت سیستماتیک و فرسایشی زنان زندانی در زندان قرچک از سه عنصر حیاتی آب، هوا و غذای سالم» و «بیتوجهی مسئولان زندان، سازمان زندانهای کشور و مقامات قضایی» از این زندان با عنوان «شکنجهگاه زندانیان زن» نام بردند.
زندان قرچک همچنین به دلیل وضعیت نابهسامان غیربهداشتی، کمبود امکانات و اقدامات تنبیهی سرسختانه به عنوان تبعیدگاه بسیاری از زندانیان سیاسی و مدنی زن نیز شناخته میشود.
زمانه در همین ارتباط در وبیناری با حضور آتنا دائمی، فعال مدنی و زندانی سیاسی سابق و کایلی مور-گیلبرت، پژوهشگر استرالیایی-بریتانیایی که چند سال در ایران زندانی بود، شرایط و وضعیت زندان قرچک ورامین را مورد بررسی قرار داد.