محمدصادق خیاطیان، رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری ایران اعلام کرد این مرکز به‌دنبال افزایش مهاجرت «سرمایه‌های انسانی» و نخبگان از ایران، در حال تعریف «پروژه‌های امیدآفرین» برای «نگهداشت» نخبگان در کشور است و پیشنهاد کرد رصد و نظارت بیشتر بر مهاجران ایرانی، سازمان ملی مهاجرت تأسیس شود.
خیاطیان سه‌شنبه ۳۱ خرداد/۲۱ ژوئن در مصاحبه با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) و در پاسخ به سوالی در مورد تاثیر مسئله عدم به‌کارگیری «نخبگان» در جایگاه‌های مدیریتی و حکمرانی بر افزایش مهاجرت از ایران، تلویحاً اذعان کرد که افراد متخصص به‌خاطر مسئله «تعهد» در دولت به‌کار گرفته نمی‌شوند و گفت:
«در حوزه مدیریتی و حکمرانی باید تخصص و تعهد را باید با هم در نظر داشته باشیم».
به گفته این مقام مسئول، دولت ابراهیم رئيسی، قصد دارد «با هدف بهره‌گیری از خرد جمعی نخبگان و اندیشمندان کشور»، مسائل راهبردی کشور را «جمع‌سپاری» کند و به همین منظور سامانه‌ای را تحت عنوان «سامانه راهبردی ارتباط مدیران با اندیشمندان و نخبگان (سرآمدان)»برای شناسایی نیازها و حل مسائل ملی در چهار محور «مشارکت در محل مسائل راهبردی»، «چالش‌های سیاستی»، «نگاشت‌های سیاستی» و «نظرسنجی نخبگانی» راه‌اندازی کرده است.
رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک دولت، به سه موضوع میل به مهاجرت، برنامه‌ریزی برای مهاجرت و اقدام به مهاجرت اشاره کرد و مدعی شد فضای مجازی و «کشش» کشورهای خارجی به میل مهاجرت در ایرانیان دامن زده است. او گفت:
«فضای مجازی و افرادی که با عناد با این موضوع برخورد می‌کنند، قسمت میل به مهاجرت را پررنگ می‌کنند و روی آن مانور می‌دهند. یکی از عواملی که در این شیب مهاجرت تاثیرگذارند کشش خارجی است. همین کشورهای اطراف، پروژه‌های بزرگی را تعریف می‌کنند که نخبگان ایرانی را جذب کنند و با وعده پول‌های کلان این افراد را به سمت خود ببرند. از سوی دیگر ما نیروهای رانشی داخلی داریم که به نوعی به بحث نخبگان خود توجه نمی‌کنیم.»
رصدخانه مهاجرت ایران، نهاد پژوهشی وابسته به دولت جمهوری اسلامی در یکی از آخرین گزارش‌های خود شاخص میل مهاجرت را در گروه‌های مورد بررسی را بیش از ۴۰ درصد اعلام کرده است. بر مبنای این گزارش ۵۳ درصد از اساتید دانشگاه و محققان، ۴۵ درصد پزشکان و پرستاران، ۴۳ درصد فعالان کسب و کارها و ۴۰ درصد دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی میل دارند از ایران مهاجرت کنند.
آنچه اما از سوی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری ایران و سازمان‌هایی از این دست، نادیده گرفته شده، مسئله تاثیر عوامل اقتصادی بر شاخص میل به مهاجرت است.
طبق پژوهش اخیر رصدخانه مهاجرت ایران ۷۳ درصد پزشــکان و پرستاران، و ۵۹ درصد دانشجویان اثرات تورم را بر تمایل خود به مهاجرت «بسیار زیاد» اعلام کرده‌اند. ۶۳ درصد پزشکان و پرستاران و ۵۱ درصد دانشجویان هم اثر تحریم بر این تمایل را «بسیار زیاد» ارزیابی کرده‌اند. ۶۹ درصد از اساتید و محققان و ۵۹ درصد از فعالین استارتاپی هم گفته‌اند که تحولات اقتصادی بر تصمیم‌شان به مهاجرت تاثیر «بسیار زیادی» داشته.
۷۱ درصد پزشکان و پرستاران گفته‌اند به‌دلیل عوامل بیرونی یعنی شرایط کشور میل به مهاجرت دارند. این درصد در میان دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ۵۸ درصد است. از جمله این عوامل می‌توان به مسئله امنیت شغلی و سلامت پرستاران و پزشکان در همه‌گیری کووید۱۹ اشاره کرد. دبیرکل خانه پرستار سال گذشته در گفت‌وگو با روزنامه همشهری گفته بود: «آمار مهاجرت پرستاران ۲۰۰ تا ۳۰۰ درصد نسبت به گذشته افزایش داشته است و این به خاطر جذابیت کشورهای مرجع و تسهیل و تسریع در فعالیت پرستاران مهاجر است و در کشور ما هم شرایط بد است و پرستاران امنیت شغلی ندارند.»
موضوع دیگر تبعیض‌های جنسیتی و قوانین و عرف زن‌ستیزانه در بازار کار و در نتیجه نرخ پایین مشارکن اقتصادی و سیاسی زنان در ایران است. بهرام صلواتی رئيس رصدخانه مهاجرت پیشتر گفته بود که با توجه به بالاتر بودن آمار بیکاری در جمعیت زنان فارغ‌التحصیل، احتمال مهاجرت بالقوه برای آن‌ها بیشتر از مردان است.
فرار سرمایه از ایران نیز مسئله دیگری‌ست که به‌نظر می‌رسد از آن چشم‌پوشی شده است. دست‌کم در ترکیه ایرانیان در سال‌های اخیر بالاترین نرخ خرید مسکن را از آن خود کرده‌اند.
بر اساس آمارهای جهانی ایران در رتبه چهارم مهاجرت در جهان قرار دارد.