نرخ اجاره در تهران طی ۱۲ سال گذشته ۱۱۰۰ درصد افزایش یافته، یعنی به صورت میانگین سالانه حدود ۱۰۰ درصد بر هزینه مسکن اجاره‌نشین‌ها افزوده شده است.
معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی گزارش کرده است در فاصله سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ نرخ اجاره در تهران ۱۲ برابر شده است. بر این اساس میانگین اجاره مسکن در تهران به ۹,۵ میلیون تومان رسیده است؛ دستکم ۴ میلیون تومان بیشتر از حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار برای کارگران.
معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی ۲۸ خرداد ماه میانگین اجاره یک متر مربع مسکن در تهران را ۱۲۶ هزار و ۹۰۰ تومان اعلام کرد که نسبت به نرخ اجاره در اسفند ۱۴۰۰ افزایش حدود ۵۰ درصدی را نشان می‌دهد. میانگین نرخ اجاره یک متر مربع واحد مسکونی در تهران در اسفند سال گذشته ۸۴ هزار و ۸۰۰ تومان اعلام شده بود که ۴۲ هزار و ۱۰۰ تومان از نرخ اردیبهشت امسال کوچکتر بود.
مرکز آمار ایران در آخرین گزارش ماهانه خود نرخ تورم اجاره مسکن را در حدود ۳۲ درصد اعلام کرده بود؛ رقمی که با واقعیت فاصله زیادی دارد.
افزایش جمعیت حاشیه‌نشین
عبدالله اوتادی که در رسانه‌های داخلی ایران به عنوان عضو اتحادیه مشاوران املاک معرفی می‌شود، ۲۳ خرداد ماه گفته بود:
«تنها در سه سال گذشته میزان افزایش اجارهبها به ۳۰۰ درصد رسیده و بخش عمده‌ای از این عدد متوجه همین چند ماه اخیر برمی‌گردد و می‌توان گفت که میزان اجارهبها در چند ماه گذشته به طور وحشتناکی افزایش یافته است».
به گفته او مستاجران برای تأمین ودیعه مسکن، «خودرو و دارایی‌های خود را می‌فروشند».
پیامد افزایش بی‌رویه نرخ اجاره در سال‌های اخیر به گفته اوتادی افزایش تقاضا مسکن در مناطق حاشیه یا شهرهای نزدیک به تهران بوده است:
«در حال حاضر بیشترین تقاضا برای اجاره به سمت بومهن، رودهن، اسلامشهر و کرج رفته است و تقاضا برای اجاره در مناطق شمال شهر تهران به صورت عینی و ملموس کاهش پیدا کرده است و شاهد کوچ مستاجران به سمت حاشیه تهران هستیم.»
سه سال پیش همزمان با شتاب گرفتن روند افزایشی نرخ اجاره و مسکن برخی از فعالان صنفی «مشاوران املاک» و کارشناسان اجتماعی نسبت به افزایش تقاضای مسکن در مناطق حاشیه و شهرک‌های اطراف تهران و شهرهای بزرگ هشدار دادند.
به گفته اوتادی این مسئله موجب افزایش قیمت مسکن و اجاره بها در این مناطق شده است:
«امروز قیمت مسکن مهر حاشیه تهران که در همان اواخر دهه ۸۰ چیزی کمتر از ۲۰ میلیون تومان بود به ۳٬۵ میلیارد تومان رسیده است».
داده‌های منتشر شده در «ملک رادار» که یک موتور جستجوی املاک در ایران است، نشان می‌دهد ۱۸ درصد آگهی های اجاره مسکن مربوط به حاشیه تهران است. رقمی که در مقایسه با سال‌های قبل افزایش چشمگیری داشته است.
در حاشیه هم جایی برای کم درآمدها نیست
افزایش تقاضای اجاره در مناطق جنوبی و شهرک‌های حاشیه پایتخت و کرج سبب افزایش فشار بر کم‌درآمدهایی که پیش از این در این مناطق سکونت داشتند، شده است.
بنا بر گزارش وزارت راه و شهرسازی نسبت اجاره به قیمت مسکن در این مناطق به رقمی بزرگ‌تر از ۲۰٬۲ رسیده است که به معنای پرداخت حداقل ۲۰٬۲ درصد قیمت مسکن برای اجاره آن است. این وضعیت سبب شده است مستاجرانی که قبلاً با هزینه کمتر در این مناطق سکونت داشتند، توان پرداخت اجاره را نداشته باشند.
بر اساس آمارهای رسمی نزدیک به یک چهارم جمعیت ایران در مناطق حاشیه‌نشین سکونت دارد و بالغ بر ۲۰ میلیون نفر «بد مسکن» هستند. کارشناسان مستقل از دولت نرخ حاشیه نشینی را بزرگ‌تر از آمارهای رسمی می‌دانند و از سکونت دستکم ۳۰ میلیون نفر در مناطق حاشیه نشین و بافت‌های فرسوده خبر می‌دهند.
سران قوا برای اجاره سقف تعیین کردند، بازار گوش نمی‌دهد
دولت ابراهیم رئیسی به تبع دولت پیشین در اردیبهشت ماه سال جاری سقف افزایش نرخ اجاره را در شهرهای بزرگ ۲۵ درصد و در شهرهای کوچک ۲۰ درصد اعلام کرد. این مصوبه آن‌طور که رسانه‌های داخلی ایران گزارش کرده‌اند در شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا نیز به تصویب رسیده است. در ادامه اقدام‌های بی‌اثر و نمایشی حکومت با هدف «کنترل بازار مسکن» قرار است مجلس شورای اسلامی هم یک طرح دو فوریتی را در دستور کار قرار دهد.
تعیین سقف افزایش اجاره بهاء در سال‌های گذشته تأثیری در بازار مسکن نداشته و به گفته مشاوران املاک، مالکان بدون توجه به این مصوبه نرخ اجاره و ودیعه را بر مبنای قیمت روز مسکن افزایش می‌دهند.