همه ما در گذر دهه‌های اخیر، شاهد این بودیم که چگونه تلفن داخل خانه تبدیل به یک دستگاه هوشمند شد، گام به گام پیشرفت کرد و به ابزاری تاثیرگذار و مهم در زندگی روزمره بدل شد. به‌همین‌شکل، فعالیت مدنی در قالب نافرمانی مدنی و یا تظاهرات هم پیشرفت کرده است و مشارکت در این مهم به ویژه از منظر حفاظت از خود پیچیده‌تر از گذشته شده است.
اگر تا همین چند دهه پیش مامورهای اطلاعاتی مستقیم سراغ یک نفر وسط یک تظاهرات می‌رفتند یا او را ماه‌ها زیرنظر می‌گرفتند، این روزها به سادگی می‌توانند پشت یک میز بنشینند و با چند کلیک، افراد را در خیابان تماشا کنند، با ابزارهای شناسایی صورت، آنها را شناسایی و فعالیت روزمره‌شان را دنبال کنند.
در مطلب از سیگنال تا نهفت: امنیت دیجیتال شما در تظاهرات سراسری از این صحبت کردیم که چگونه با چند کلیک سرنوشت‌ساز، تلفن هوشمندتان را برای حضور در تظاهرات‌های سراسری امن کنید. همچنین مجموعه‌ای از نرم‌افزارهای مفید برای نافرمانی مدنی را معرفی کردیم که می‌توانند امنیت بیشتری به شما در خیابان‌های ایران بدهند.
در دنباله آن مطلب حالا صحبت از مشق‌های قبل از نافرمانی مدنی می‌کنیم. دنیای فن‌آوری رشد حیرت‌انگیزی داشته و نافرمانی مدنی به نوعی سخت‌تر از گذشته شده؛ دست دولت‌ها هم در سرکوب مردم بازتر و با امکاناتی بیشتر از قبل شده است. در این شرایط ما چگونه می‌توانیم خودمان را آموزش دهیم و آماده نافرمانی‌های مدنی باشیم؟
تمامی مواردی که در این یادداشت معرفی می‌شوند، از سوی ارائه دهندگان آن به صورت رایگان در اختیار شما قرار می‌گیرند.
راهنمای فعالیت امن، از سازمان اتحاد برای ایران
برای شروع، «راهنمای فعالیت امن» را دانلود کنید، ورق بزنید، بخوانید. کارتان که با این کتاب ۷۶ صفحه‌ای تمام شد، آن را دیلیت کنید. مطمئن هم بشوید که از بخش دیلیت سخت‌افزارتان هم این کتاب پاک شده باشد. یا به قول قدیمی‌ترها، بخوان و بسوزان. همین فرآیند را برای دیگر مواردی که در این یادداشت به شما توصیه می‌کنیم انجام دهید.
یک بخش فعالیت امن مدنی، نگه نداشتن مواردی است که می‌تواند بعدا در پرونده‌سازی علیه شما استفاده شود.
در ۲۱ فصل این کتاب، توصیه‌های پیش از بازداشت، امنیت دیجیتال و موثرترین روش‌ها برای فاش نکردن اطلاعات مهم طی بازجویی را می‌توانید بخوانید.
شاید هم بد نباشد بعد از خواندن این کتاب و قبل از رفتن سر کلاس‌های آنلاین، نرم‌افزار نهفت را نصب کنید. نرم‌افزاری از سازمان اتحاد برای ایران که به شما کمک می‌کند امن با بقیه گفتگو کنید.
کلاس‌های آنلاین انجمن حمایتگری
وبسایت انجمن حمایتگری لبریز از کلاس‌های آنلاین است. اینجا اول بایستی سر فرصت به سوژه‌ها نگاه کنید و ببینید کدام موارد به درد شما می‌خورد. «امن ماندن در فضای آنلاین و استفاده از رسانه‌های اجتماعی» برایتان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند یا «پنج نکته مهم برای بهبود مهارت‌های ویدیویی شما» بیشتر به دردتان می‌خورد.
شما می‌توانید این ویدئوها را بدون صدا و با زیرنویس هم تماشا کنید. عمده این کلاس‌ها به زبان انگلیسی و با زیرنویس فارسی عرضه شده‌اند. می‌شود فقط تماشا کرد و خواند، البته جایی که امن باشد و کسی با دوربین نتواند شما را در حال تماشای این کلاس‌ها ضبط کند.
در وبسایت «انجمن حمایتگری»، می‌توانید کلاس‌های آموزش نرم‌افزار «شاهد/ویتنس» را تماشا کنید. یکی از معتبرترین نرم‌افزارهای موجود که به شما اجازه می‌دهد صدا، عکس و یا ویدیوهای تظاهرات سراسری یا موارد نقض حقوق بشر را به شیوه‌ای امن آماده ارسال به سازمان‌های حقوق بشری یا رسانه‌ها کنید.
همچنین توصیه می‌کنیم مطلب «مستند‌سازی موارد نقض حقوق بشر در زمان قطعی اینترنت» را هم از این انجمن بخوانید.
کلاس‌های به زبان فارسیِ پروژه توتم
در این پروژه هم کلاس‌های آنلاین به چند زبان از جمله فارسی و عربی در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد. الزاما لازم نیست برای کلاس‌ها ثبت‌نام کنید و محتوای آنها را می‌شود بدون ثبت‌نام هم خواند، کافی است بر گزینه View Course کلیک کنید و محتوای کلاس‌ها را بخوانید. برخی از کلاس‌ها مانند «اینترنت چگونه کار می‌کند»، «اپلیکیشن‌های پیام‌رسانی امن»، یا «حمله‌های رمزگیری یا فیشینگ» می‌تواند به شما در نافرمانی مدنی کمک کند و همچنین خیلی ساده به درد زندگی روزمره ما استفاده‌کنندگان از اینترنت و تلفن همراه هوشمند هم می‌خورد.
راهنمای ناشناس ماندن در اینترنت از «امنیت در یک بسته»
سازمان «امنیت در یک بسته» (Security in a Box) به چندین زبان، از جمله فارسی و عربی محتوا تولید می‌کند. بسته‌های داده این وبسایت کمی تخصصی‌تر از نمونه‌های پیشین هستند، بااین‌وجود، به شما پیشنهاد می‌کنیم آنها را بررسی کنید، از «چگونگی ناشناس ماندن و راه‌های مقابله با سانسور اینترنت» تا «چگونگی مراقبت از فایل‌های محرمانه» و «چگونگی حذف کامل اطلاعات محرمانه»، در اینجا می‌توان بسیار آموخت و یاد گرفت.
مقالات توضیحی پس‌کوچه از سازمان اصل ۱۹
«پس‌کوچه» سرگرم‌کننده است. پس‌کوچه این گونه خود را معرفی می‌کند:
«پس‌کوچه یک فروشگاه نرم‌افزار رایگان و متن‌باز است که ابزارهای دور زدن فیلترینگ، حفظ حریم خصوصی و امنیت دیجیتال را به کاربران ارائه می‌دهد و مطالب آموزشی متنوعی در این زمینه‌ها تولید و راه‌کارهای عملی برای دسترسی آزاد به محتوای اینترنت به ویژه به کاربران ایرانی معرفی می‌کند».
در بخش «امنیت مجازی» این وبسایت که توسط سازمان اصل ۱۹ ارائه شده، شما متن‌های آموزنده‌ای مانند «تشخیص چهره، اثر انگشت یا رمزعبور، کدام‌یک امن‌تر است؟» یا «ردپای دیجیتال چیست و چه اهمیتی دارد؟» را می‌توانید بخوانید. اگر سری به بقیه بخش‌های وبلاگ «پس‌کوچه» بزنید، موارد جالب دیگری را پیدا خواهید کرد مانند: «چگونه اخبار جعلی و شایعات را در اینترنت را تشخیص دهیم؟»
«منابع آموزشی» کاری از «توانا»
وبسایت توانا از فیلترشکن تا بسته‌های آموزشی در اختیار شما قرار می‌دهد. برخی از کلاس‌های درس توانا که عمدتا متن‌هایی در قالب فایل‌های پی‌دی‌اف هستند، متمرکز امنیت دیجیتال یا فعالیت‌های مدنی است.
کلاس‌هایی مانند «مقدمه‌ای بر امنیت دیجیتال» و «امنیت دیجیتالی پیشرفته» گرفته تا «تکنولوژی برای سازمان دهی مدنی» می‌توانند برای شما مفید باشند.
توانا همچنین کلاس‌هایی را برگزار می‌کند که نیازمند ثبت‌نام هستند. اگر فیلترشکن مطمئن دارید و نسبت به امنیت دیجیتال سخت‌افزارها و نرم‌افزارهایتان مطمئن هستید، به این کلاس‌ها هم توجه کنید. همچنین در بخش تواناتک به طور مشخص می‌توانید دانش دیجیتال خود را بالا ببرید، نرم‌افزارهای مفید برای حفظ امنیت و حریم خصوصی خود را بشناسید و فیلترشکن دریافت کنید.
کتاب‌ها و مجله‌ها
دیگر سازمان‌های فعال در زمینه حقوق بشر، مجموعه‌هایی از کتاب و مجله در اختیار شما می‌گذارند. به‌عنوان مثال «بنیاد عبدالرحمن برومند»، صدها کتاب و مقاله در بخش کتابخانه‌اش قرار داده است.
مجله «حقوق ما» را هم از وبسایت «سازمان حقوق بشر ایران» دریافت کنید. مجله‌ای که در هر شماره، یک موضوع حقوق بشری را مفصل دنبال می‌کند.
کتاب‌های به زبان فارسی سازمان اقدام آشکار جهانی هم آموزنده‌اند. این سازمان کتاب‌های مختلفی را در اختیار شما قرار می‌دهد؛ از «راهنمای امنیت دیجیتال برای وسایل الکترونیکی» گرفته تا «چگونه مسائل دگرباشان جنسی را پوشش دهیم».
در سایت کنش‌تِک هم آموزش‌های مفید و کاربردی برای استفاده بهتر و ایمن از ابزارهای رایانه‌ای عرضه می‌شود. ویژگی این آموزش‌ها سادگی در بیان و تطابق آنها با نیازهای روزمره کاربران و فعالان جامعه مدنی است. همچنین از راهنمای فارسی آموزشی امنیت دیجیتال این سایت نیز می‌توانید استفاده کنید.
در پایان خوب است که نگاهی هم به بخش امن گذر در تریبون زمانه بیندازید. امن گذر، مکانی است برای به اشتراک گذاشتن مطالب مربوط به امنیت آنلاین و چگونگی استفاده امن از تکنولوژی. جستجوی بیشتر در اینترنت برای منابع آموزشی فارسی در زمینه امنیت اینترنت و آموزش‌های مدنی حتما نتیجه خواهد داشت. موضوع مهم و کلیدی در اینجا اما استفاده از منابع معتبر و قابل اعتماد است. نمونه‌های ذکر شده تنها منابع و موارد موجود در این زمینه نیست، اما به نظر ما می‌توان به عنوان منابع معتبر و قابل استناد به آنها اعتماد کرد.